دلیل بی اشتها شدن افراد از لحاظ عصبی چیست و چه اتفاقاتی در مغز این افراد می افتد که به این عارضه دچار می شوند.
بی اشتهایی عصبی معمولا در سالیان نوجوانی شروع می شود اما می تواند در هر سنی نیز شروع شود. شایع ترین سن شروع بین 14 تا 18 سالگی است و در نیم تا یک درصد دختران نوجوان دیده می شود. میزان شیوع آن در زن ها 10 تا 20 برابر مردها است.
دکتر فرشاد شیبانی، متخصص روانشناسی بالینی و مدرس دانشگاه در برنامه «خیابان بهبودی» گروه سلامت روان و خانواده رادیو سلامت با بیان اینکه مشخصه بی اشتهایی عصبی وجود سه ملاک اساسی است که به مدت حداقل 3 ماه ادامه داشته باشد، گفت: گرسنگی کشیدن عمدی به میزان قابل توجه، تمایل بی وقفه برای لاغری و ترس شدید از چاقی، تصویر بدنی تحریف شده و غیر واقعی از خود که در آن فرد علیرغم لاغری اش، خود را چاق می داند.
کاهش وزن به حدی است که وزن بدن به پایین تر از 85 درصد وزن مورد انتظار می رسد. در زنانی که به سن قاعدگی رسیده اند قطع قاعدگی یعنی قطع شدن حداقل سه دوره پیاپی عادت ماهانه رخ می دهد. لازم به ذکر است که اشتهای فرد فقط در مراحل انتهایی این اختلال است که کاهش می یابد و در سایر مراحل اشتهای فرد سالم است اما به دلیل ترس از چاق شدن، مصرف غذا به شدت کاهش می یابد.
وی با بیان اینکه بی اشتهائی عصبی بر دو نوع است، افزود: نوع اول محدود کننده نام دارد که در این حالت بیمار به شدت مصرف هر گونه خوراکی را محدود می کند و یا برای جبران غذای خورده شده به شدت ورزش می کند؛ و نوع دوم پرخوری ـ پاکسازی نامیده می شود که در این نوع، حملاتی از پر خوری وجود دارد، به طوریکه بیمار مرتب محتویات خورده شده را برمی گرداند (استفراغ عمدی) یا سعی می کند از مواد مسهل یا ادرار آور برای لاغر شدن استفاده نمایند.
این روان شناس بالینی ادامه داد: بیماری مشابه دیگری وجود دارد به نام بولیمیا (Bulimia) یا پرخوری عصبی در این حالت بیمار بسیار پرخوری می کند (به صورت حمله ای) و پس از آن پشیمان می شود، که باعث می شود از طرق مختلف جبران نماید از جمله: استفراغ، داروهای مدر، مسهل. در این اختلال برخلاف اختلال بی اشتهایی عصبی، وزن فرد کاهش نمی یابد و یا حتی ممکن است دچار افزایش وزن شود.
وی در ادامه با علائم و نشانه های جسمانی بی اشتهایی عصبی اشاره و بیان کرد: ظاهر لاغر، هیپوترمی (کاهش دمای بدن)، سرگیچه و غش، ناخن های شکننده، موهای نازک و شکننده و دچار ریزش، موهای نرم و کرک داری که بدن را پوشانده اند، قطع شدن عادت ماهیانه، پوست خشک، عدم تحمل سرما، نامنظم بودن ضربانات قلبی و کاهش ضربان قلب و پایین بودن فشار خون از جمله علائم و نشانه های جسمانی بی اشتهایی عصبی است.
شیبانی در خصوص علل بی اشتهایی عصبی گفت: همانند خیلی از بیماری ها، ترکیبی از عوامل روانشناختی، زیستی و اجتماعی دخیل هستند. تنش و روابط آشفته خانوادگی، کمال گرایی و سخت گیری مفرط والدین، عزت نفس پایین، ناتوانی در مدیریت استرس، ناتوانی در تحمل کردن هیجانات ناخوشایند (پرخوری به عنوان راهی برای فرار از آن) از عوامل روانشناختی موثر هستند. تاکید بیش از حد جامعه بر لاغری و یادگیری از دوستان یا رسانه ها از علل روانشناختی محسوب می شوند. همچنین ژنتیک در بوجود آمدن این اختلال نقش دارد.
وی درباره درمان بی اشتهایی عصبی اظهارکرد: کمی دقت نشان می دهد مشکلات خوردن با استرس ها و مسائل روانشناختی ارتباط تنگاتنگی دارد. کنترل و پرداختن به این مسایل در خط اصلی درمان قرار می گیرد. بسیاری از این افراد قواعد ناکارامدی برای زندگی خود دارند مثل اینکه : «اگر می خواهد که دیگران مرا دوست داشته باشند یا پیش آنها با ارزش باشم پس باید لاغر باشم». همچنین افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس نیز یکی از اهداف اصلی در این اختلال است. آموزش مدیریت هیجانی و کنترل استرس نیز برای کمک به این افراد بسیار سودمند است. این افراد جهت درمان باید به روانشناس بالینی یا روانپزشک مراجعه کنند.
این مدرس دانشگاه در پایان به والدین برای پیشگیری از این اختلال توصیه کرد: فرزندانتان را بدون قید و شرط دوست بدارید و بپذیرید. ملاک شما برای تحسین و تشویق فرزندانتان همه نقاط قوت و شخصیتش باشند نه فقط ظاهر و زیبایی او. ظاهر و انداره بدن فرزندتان را با دیگر همسالانش مقایسه نکنید. نقایص ظاهری فرزندتان را مسخره نکنید و در او احساس شرم و گناه ایجاد نکنید.
یادآور می شود، برنامه «خیابان بهبودی» به تهیه کنندگی «سیما غفاری» و گویندگی «مصطفی مصطفوی»، شنبه تا چهارشنبه، ساعت 17:05 به مدت 80 دقیقه از موج اف. ام ردیف 102 مگاهرتز تقدیم شنونده های صدای دانش، نشاط و آرامش می شود.
