بالنگ یا ترنج نام میوه ای است که امروز قصد معرفی آن را داریم ترنج جزء مرکبات است که از خواص بسیاری برخوردار می باشد ترنج یا بالنگ حاوی مقادیر بسیاری زیادی سیترونلال است، این ماده یک ترکیب آرامش دهنده بوده و در درمان بیماران مبتلا به افسردگی و بیماری‌های روانی کاربرد دارد.
ترنج (Citrus bergamia Risso) گیاهی از خانواده مرکبات است که میوه آن به اندازه پرتقال و به رنگ زرد لیمویی و خوش و عطر و بو است. مزه میوه ترنج اندکی تلخ‌تر از گریپ‌فروت است ولی ترشی آن از لیمو کمتر است. گرچه خاستگاه این گونه روشن نیست ولی این گیاه در مناطق مدیترانه‌ای می‌روید و در کشورهای ایتالیا و فرانسه به صورت تجاری کشت می‌شود. از اسانس ترنج برای مزه دادن به انواع چای و شیرینی استفاده می‌شود. درخت ترنج تا اندازه‌ای به یخبندان حساس بوده و در مناطق با یخبندان و سرمای کم به خوبی می‌روید. ترنج را می‌توان با پیوند زدن و یا از طریق رویش دانه تکثیر کرد.
ترنج ( بالنگ )
مرباي بالنگ خبلي مفيد است . پيامبر (ص ) فرمودند : ترنج دل را نوراني مي کند و قدرت نظر را بالا مي برد .
امام صادق ( ع ) فرمودند : قبل از غذا ترنج بخوريد .
امام رضا ( ع ) مي فرمايند : ترنج را در شب نخوريد که چشم را چپ مي کند . نان خشک ترنج را هضم مي کند . ترنج گرم است و براي بعضي ها و سوداوي ها مناسب است .
امام صادق مي فرمايند : مرباي ترنج بخوريد که بوي مشک مي دهد
گیاه فوق العاده ای برای درمان سرماخوردگی
* برای تسکین علایم سرماخوردگی و گلودرد دم کرده برگ های این گیاه مفید است.
* مانع از رشد «استافیلوکوکوس اوریز» می شود که نوعی عامل بیماری زای خطرناک است و به اغلب آنتی بیوتیک ها مقاوم شده است.
*ترنج مانع از مسمومیت غذایی می شود یا با موارد حاد میکروب های گوارشی از جمله ای کولای و لیستریا مقابله می کند.
خواص روغن طبیعی ترنج:
*از بخار آن برای درمان افسردگی، استرس و اضطراب استفاده می شود.
*ناراحتی های پوستی مانند بریدگی، تبخال، ترک های پاشنه پا، داء الصدف و آکنه را درمان می کند.
* غرغره با مخلوطی از چند قطره روغن ترنج و آب با پوسیدگی دندان مقابله می کند.
* نفخ را برطرف می کند.
* ادرار آور است و باعث دفع سموم مانند اسید اوریک، صفرا، نمک اضافه و آب اضافه بدن می شود.
*مانع از بروز آکنه می شود.
*با چین و چروک پوست مقابله می کند.
*برای رفع سردرد، خارش چشم و گرفتگی بینی بر اثر حساسیت و تب یونجه، چند قطره از این روغن را روی دستمال بریزید و استنشاق کنید.
*از آنجا که یکی از ترکیبات این روغن به نام «برکاپتین» به محض قرار گرفتن مقابل نور خورشید سمی می شود، پس از استفاده از روغن آن روی صورت یا بدن از قرار گرفتن زیر نور خورشید خودداری کنید.
در فارسى به نوع كوچك آن ترنج و ترنگ و به نوع بزرگش بالنگ مى گويند و چون بوى مطبوعى دارد، از قديم شعراى خوش ذوق ايرانى ترنج را بهترين هديه ى عاشق به معشوقه مى دانستند.
قسمت مورد استفاده آن پوست سفيد رنگ اسفنجى است كه در صنعت مرباسازى و تهيه خورش از آن استفاده مى نمايند. خورش بالنگ و ترنگ بسيار ثقيل و دير هضم است ، ولى مرباى آن نه تنها دير هضم نيست ، بلكه به هضم غذا كمك مى نمايد.
طعم گوشت پوست آن كمى تلخ است و به همين جهت سه بار آنرا در آب جوشانده و آب تلخ آنرا دور مى ريزند تا تلخى آن گرفته شود، و بعد آن را در آب آهك انداخته و پس از چندى آنرا شسته و بعد مربا مى نمايند. مرباى بالنگ سفيد و مرباى ترنج زرد طلايى است .
گل ترنج خوشبوتر از بهار نارنج است ، و جميع اجزاء درخت آن در طب و داروسازى موارد استعمال دارد. در نقاط گرمسير به عمل مى آيد
جوشانده ى پوست خشك شده ى آن مسكن قى صفراوى است و مضمضمه كردن با آن بوى بد دهان را از بين مى برد. چنانچه پوست خشك شده آن را كوبيده ، و با عسل ميل نماييد، پادزهر سموم ، مخصوصا مسوميت غذايى است و دانه هاىش پادزهر حشرات ، مخصوصا مار افعى است و ((ترياق فاروق )) با آن ساخته مى شود. پوستش نيز مانند ساير مركبات سرشار از ويتامين هاى مختلف است . مقوى قلب و معده بوده ، كبد را از سموم پاك مى نمايد. اشتها را زياد مى كند. فشار و رقت خون را از بين مى برد . به علت داشتن كلسيم زياد، غم و غصه را زايل مى نمايد.
خانواده ى مركبات ، مخصوصا هسته آنها به عنوان بهترين ضد سم گزش حشرات مخصوصا مار و عقرب شناخته شده و در ميان آن ها انواع نارنج مقام والاترى دارند و در افسانه هاى مصرى در اين مورد داستان جالبى وجود دارد :
گويند در مصر قديم محكومان را با نيش افعى مى كشتند، روزى دو نفر محكوم را از زندان بيرون آورده ، براى اعدام به سوى قفس افعى مى بردند. بين راه زنى به حال آنها دلش سوخت و به هر يك دو ترنج داد و آنها كه گرسنه بودند، آنها را با پوست و هسته خوردند و در نتيجه نيش افعى در بدن آنها كارگر نشده ، و هر دو جان به سلامت بردند.
از دیدگاه اسلام :
خوردن تُرنج پس از غذا
میوه ای است معروف به تازیش متکاء خوانند. (شرفنامه ٔ منیری ). میوه ای است از جنس لیمو و آنرا اُترج هم نامند و عامه آنرا کباد خوانند. (از المنجد). ترش آن مسکن شهوت زنان و جالی لون و دافع کلف و داشتن پوست آن در جامه ها مانع کرم است . (منتهی الارب ). در لغت فرس اسدی هورن ص ۷۶ بادرنگ را ترنج معنی کرده ولی امروز بادرنگ جز ترنج است . ترنج متک نیست . متک جنس سپرغمهای بریدنی است چون خربزه و امرود و سیب و جز آن و ترنج نوعی از آن است . (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) : و از بلخ ترنج و نارنج و نیشکر و نیلوفر خیزد. (حدود العالم )
اما روایات و احادیث درباره خواص ترنج (بالنگ)
الدعوات: روایت شده است که: «… میوه را در ایام دولتش بخور؛ و برترین میوه ها، انار و ترنج است. از سبزی ها نیز گل سرخ و بنفشه، برترین هستند.»
خواص ترنج
پیامبر خدا(ص): بر شما باد ترنج؛ چرا که دل را نورانی می سازد و بر توان مغز می افزاید.
خوردن ترنج پس از غذا
الکافی: – به نقل از عبدالله بن ابراهیم جعفری- امام صادق(ع) فرمودند: «پزشکان شما درباره ی ترنج چه دستور می دهند؟»
گفتم: که دستور می دهند آن را پیش از غذا بخویم.
فرمود:« اما من، شما را به خوردن آن پس از غذا دستور می دهم.»
الکافی: – به نقل از ابراهیم بن عمر یمانی- به امام صادق(ع) گفتم: آنان مدعی اند که بهترین وضعیت برای خوردن ترنج، حالت ناشتاست.
امام صادق(ع) فرمود: «اگر پیش از غذا خوب باشد، پس از غذا به مراتب بهتر و پسندیده تر است.»
امام صادق(ع): ترنج را پس از غذا بخورید؛ چرا که خاندان محمد(ص) چنین میکنند.
نخوردن ترنج در شب
امام رضا(ع): خوردن ترنج در شب، چشم را برمی گرداند و کژ چشمی به جای می گذارد.
آنچه ترنج را هضم می کند
امام باقر(ع): ترنج، سنگین است. چون خورده شود، نان خشک، ان را در معده هضم می کند.
امام رضا(ع): نان خشک، ترنج را هضم می کند.
الکافی: – به نقل از ابو بصیر- میهمانی داشتم که به ترنج همراه با عسل، اظهار تمایل کرد. آن را به او دادم و خود نیز با وی خوردم. سپس نزد امام صادق(ع) رفتیم و دیدیم که سفره ای نزد ایشان گشوده است. به من فرمود: «پیش آی و بخور.»
گفتم: پیش از آن که نزد شما بیایم، ترنج و عسل خورده ام و اکنون سنگینی آن را احساس می کنم؛ زیرا زیاد خورده ام.
ایشان[ به یکی از غلامان خود] فرمود: «ای غلام! نزد کنیز برو و به او بگو: “برایمان یک کناره نان خشک، از آن چه در تنور خشک می کنی، بفرست.”»
آن نان، آورده شد. پس به من فرمود: «از این نان خشک بخور؛ چرا که ترنج را هضم می کند.»
من آن را خوردم و سپس از جای برخاستم، گویا که هیچ چیز نخورده ام.
مربای ترنج
طب الأئمه(ع): به نقل از ابراهیم بن حسن جعفری- امام صادق(ع) به یاران خویش فرمود: «به من بگویید که پزشکانتان درباره ی ترنج به شما چه دستور میدهند؟»
[یکی] گفت: ای پسر پیامبر خدا! ما را به خوردن آن، پیش از غذا، سفارش می کنند.
فرمود: «هیچ چیز، از آن، در حالتی که پیش از غذا خورده شود، بدتر نیست و هیچ چیز، از آن، در حالتی که پس از غذا خورده شود، سودمندتر نیست. بر شما باد مربای آن، که در درون انسان، بویی چون بوی مشک دارد.»
نگاه کردن به ترنج
المعجم الکبیر: – به نقل از ابو کبشه ی انصاری- پیامبر(ص) نگریستن به ترنج را دوست داشت و به نگریستن به حمام احمر نیز علاقه مند بود.
امام رضا(ع): پیامبر خدا به نگریستن به ترنج و به نگریستن به سیب سرخ، علاقه داشت.
الكافى – به نقل از عبدالله بن ابراهيم جعفرى -: امام صادق (ع) فرمود: پزشكانِ شما درباره تُرنج چه دستور مى دهند؟)).
گفتم : دستور مى دهند كه آن را پيش از غذا بخوريم .
فرمود: ((اما من ، شما را به خوردن آن پس از غذا فرمان مى دهم )).
الكافى – به نقل از ابراهيم بن عمر يمانى -: به امام صادق (ع) گفتم : آنان مدعى اند كه بهترين وضعيت براى خوردن تُرنج ، حالت ناشتاست .
امام صادق (ع) فرمود: ((اگر پيش از غذا خوب باشد، پس از غذا به مراتب بهتر و پسنديده تر است )).
امام صادق عليه السلام : تُرُنج را پس از غذا بخوريد، چرا كه محمد (ص) چنين مى كنند.
آنچه تُرنج را هضم مى كند
الكافى – به نقل از ابوبصير -: ميهمانى داشتم كه به تُرنج همراه با عسل ، اظهار تمايل كرد. آن را به او دادم و خود نيز با وى خوردم . سپس نزد امام صادق (ع) رفتم و ديدم كه سفره اى نزد ايشان گشوده است – به من فرمود: ((پيش آى و بخور)).
گفتم : پيش از آنكه نزد شما بيايم ، ترنج و عسل خورده ام و اكنون سنگينى آن را احساس مى كنم ، زيرا زياد خورده ام !
(ايشان به يكى از غلامان خود) فرمود: ((اى غلام ! نزد كنيز برو و به او بگو: برايمان يك كناره نان خشك از آن چه در تنور خشك مى كنى ، بفرست )).
آن نان آورده شد پس به من فرمود: ((از اين نان خشك بخور، چرا كه تُرنج را هضم مى كند)).
من آن را خوردم و سپس از جاى برخاستم ، گويا كه هيچ چيز نخورده ام .
خیلی عالی بود.سپاس فراوان.