اگر شما دارای مشکل بچه دار شدن هستید، بدانید که تنها نیستید. حدود ۱۵-۱۰ درصد زوجها از ناباروری در رنج هستند. زن و شوهر به یک میزان در ناباروری دخیل هستند. بنابراین قسمت اعظم خانواده‌های ایرانی که مشکل بچه دار نشدن را به گردن خانمها می اندازند، درست نیست.
در بعضی از نواحی کشور، ناباروری تبعات منفی زیادی برای خانمها دارد، از جمله طلاق، چند همسری مردان، سرزنش اطرافیان و غیره. خود ناباروری به دو دستة بزرگ تقسیم می شود: اولیه و ثانویه. ناباروری اولیه بدین معنی است که زوج از بدو ازدواج در بچه دارشدن مشکل دارند و ناباروری ثانویه بدین معنی است زوج دارای فرزند هستند، و بعد از چند سال که می خواهند صاحب فرزند دیگر ی شوند، دچار مشکل می شوند.
ناباروری تعریف علمی خاص خود را دارد. به زوجی نابارور می گوئیم که پس از ۱۲ ماه نزدیکی مرتب و بدون پیشگیری صاحب فرزند نشوند. لطفاً به عدد ۱۲ ماه توجه کنید. گاهاً مشاهده می شود که زوجهای جوان بطور مثال ۳ یا ۶ ماه پس از ازدواج جهت درمان ناباروری مراجعه می کنند. باید به این زوجها گوشزد کرد که هرگونه اقدام تشخیصی و درمانی پس از یکسال خواهد بود. تشخیص و درمان ناباروری بخصوص در خانمها پر هزینه و پر عارضه است. اگر سن خانم بیش از ۳۵ سال باشد، عدد ۱۲ ماه به ۶ ماه تقلیل پیدا می کند. چون خانمها پس از سن ۳۵ سالگی به سختی حامله می شوند، بنابراین تشخیص و درمان نباید به تأخیر بیفتد. خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم پزشکی بسیاری از موارد ناباروری به راحتی قابل درمان هستند. یکی از مواردیکه به والدین توصیه می شود این است که فرزند دختر و پسر خود را از نزدیک تحت نظر داشته باشند. هم دختر و هم پسر با افزایش سن باید دو نوع بلوغ کسب کنند: بلوغ فیزیکی و بلوغ باروری. پدر و مادر باید آگاه باشند که علائم فیزیکی بلوغ در پسر و دختر کی شروع می شوند، توالی این علائم چگونه است و کی فرزند آنها به بلوغ کامل می رسند. هر نوع تأخیر و تغییر در این روند ممکن است سبب ایجاد مشکلات زناشوئی و باروری در آینده شود.
اگر زوجی بخواهد صاحب فرزند شود و هیچکدام نیز دارای مشکل نباشند، این اتفاق معمولاً در ظرف ۶ ماه می افتد. رویهرفته پس از ۱۲ ماه نزدیکی بدون پیشگیری، ۹۰ درصد زوجها صاحب فرزند خواهند شد. و اکثر این ۱۰ درصد باقیمانده، بعدها با یا بدون درمان صاحب فرزند خواهند شد. ناباروری علائم خاصی ندارد، یکی از علائم مهم آن در خانمها نامنظم بودن پریودها یا عادات ماهیانه می باشد ولی آن دلیل بر این نیست که هر خانمی که دارای عادات ماهیانه نامنظم است، نابارور می باشد.
کی باید به پزشک مراجعه بکنید؟
تا ۱۲ ماه از نزدیکی بدون پیشگیری شما نگذشته است، در مورد بچه دارشدن نگران نباشید. یک خانم با خصوصیات زیر بهتر است زودتر از ۱۲ ماه با پزشک معالج خود مشورت نماید:
• سن بیش از ۳۴ سال باشد و ۶ ماه از نزدیکی بدون پیشگیری گذشته باشد.
• عادت ماهیانه نامنظم باشد و یا بطور کلی قطع شده باشد.
• عادت ماهیانه همراه با دردهای شدید باشد.
• اگر دارای سابقة تشخیص بیماری آندومتریوز و یا بیماری التهابی لگنی باشد
علل نا باروری در خانمها
شایعترین علل ناباروری در خانمها به قرار زیر هستند:
• آسیب به لوله های رحمی و یا انسداد آن: علت آن معمولاً عفونت و التهاب لوله های رحمی می باشد. یکی از بیماریهای شایع مقاربتی، عفونت با کلامیدیا است. شایعترین علت عفونت و انسداد لوله های رحمی، عفونت با کلامیدیا است که از طریق مقاربت منتقل می شود.
• آندومتریوز: اگر مخاط رحم خارج از آن در هر قسمت از بدن، مثلاً داخل لگن کاشته شده و رشد نماید به آن آندومتریوز گفته می شود. آندومتریوز سبب اختلال در عملکرد اسپرم، تخمک، تخمدانها، رحم و لوله های رحمی می شود.
• اختلال در تخمک گذاری که در آن بدلیل عدم تخمک گذاری، خانم نابارور می شود. از علل آن، بیماریهای تخمدان، آسیب به تخمدان، مصرف بعضی از داروها، سرطان، ورزش حرفه ای و سوء تغذیة شدید می باشد.
• افزایش هورمون پرولاکتین خون: هورمون پرولاکتین سبب ترشح شیر در خانمها می شود. اگر خانمی حامله نباشد و نیز بچه شیر ندهد ولی هورمون پرولاکتین خون وی افزایش پیدا کند، می تواند تخمک گذاری را آسیب بزند. یکی از علائم بالا رفتن هورمون پرولاکتین خون، ترشح شیر از سینه ها است.
• سندرم تخمدانهای پلی کیستیک: کیست تخمدان در خانمها یک بیماری نسبتاً شایع است ولی آن با سندرم تخمدانهای پلی کیستیک متفاوت است. در سندرم تخمدانهای پلی کیستیک، هر دو تخمدان پر از کیستهای ریز و درشت می شود. در این سندرم، تخمدانها شروع به ترشح هورمونهای مردانه کرده و سبب ایجاد پرموئی در خانمها و آسیب به تخمک گذاری می گردد. سندرم تخمدانهای پلی کیستیک سبب مقاومت بدن در برابر انسولین شده و منجر به چاقی خانم نیز می شود.
• یائسگی زودرس: قطع شدن عادات ماهیانه و خالی شدن تخمدانها از فولیکول قبل از ۴۰ سالگی را یائسگی زودرس می گویند. اگرچه علت آن هنوز نامشخص است ولی بعضی موارد مثل بیماریهای خودایمنی، رادیوتراپی، شیمی درمانی و سیگارکشیدن را جزو عوامل ایجاد کنندة یائسگی زودرس می دانند.
• فیبروم رحم: آنها توده های خوش خیم هستند که در جدار رحم ایجاد می شوند و بیشتر خانمها را در دهة سوم و چهارم زندگی مبتلا می سازد. گاهاً این توده ها بزرگ شده و سبب مسدود شدن لوله های رحمی می شوند. ولی اغلب حاملگی اتفاق می افتد ولی بعلت وجود توده در داخل رحم، لانه گزینی جنین با مشکل مواجه می شود.
• چسبندگی لگنی: پس از عفونت لگنی، آپاندیسیت، و هر نوع جراحی در داخل لگن، ممکن است چسبندگی لگنی اتفاق بیفتد. چسبندگی لگنی سبب آسیب به باروری زن می شود.
• مصرف دارو: بعضی از داروها بطور موقت سبب ناباروری در زن می شوند. معمولاً پس از قطع کردن دارو، مشکل نیز برطرف می شود.
• بیماریهای تیروئید: هم کم کاری تیروئید و هم پر کاری تیروئید می توانند سبب قطع شدن عادت ماهیانه و ناباروری شوند.
• سرطان و درمان آن: بعضی از سرطانها، بخصوص سرطان دستگاه تولید مثل در خانمها بشدت سبب آسیب به قدرت باروری خانمها می شوند. مثل مردان، شیمی درمانی و رادیوتراپی سبب آسیب به باروری خانمها نیز می شود.
• سایر بیماریها: هر بیماری که سبب تأخیر در بلوغ و قطع شدن عادت ماهیانه شود، می تواند منجر به ناباروری شود، مثل پرکاری غدة فوق کلیوی، بیماری قند یا دیابت، کم خونی و بیماریهای کلیوی.
باید به خاطر داشته باشیم که تشخیص و درمان به موقع بیماریها، مثل عفونت لگنی در پیشگیری از ایجاد ناباروری خیلی کمک کننده خواهد بود.
