مهارت 1: رنگ ها
رنگ اولين هويتي است که کودکان تشخيص مي دهند. همه ي ما شنيده ايم که کودکان رنگ هاي سياه و سفيد را درک مي کنند ( روشنايي و تاريکي ). در فاصله 6 هفتگي تا 2 ماهگي وضعيت کودکان تغيير بنياديني مي کند. ابتدا بچه ها شروع به تشخيص رنگ قرمز مي کنند و بعد از آن شروع به درک رنگ هاي روشن به ويژه رنگ زرد مي کنند. بچه هاي کوچک به سمت رنگ هاي روشن جذب مي شوند. تحقيقات مؤلفان نشان مي دهد سن، سليقه کودکان را تغيير مي دهد بسياري از کودکان زير 10 سال رنگ هاي قرمز ( يا صورتي ) و زرد را به عنوان رنگ هاي مورد علاقه شان معرفي مي کنند. اما با رشد کردن و رسيدن به سن بالاي 10 سال آن ها کم کم رنگ آبي را ترجيح مي دهند. مشاهده مي کنيم که اين موضوع با فرآيند رشد و آشکار شدن توانايي دريافت و درک وجوه مختلف توسط احساسات کودک در ارتباط مي باشد. ارجحيت رنگ ها ارتباط نزديکي با جنسيت دارد. اغلب دخترهاي کوچک رنگ صورتي، بنفش و بنفش کم رنگ را ترجيح مي دهند و پسرهاي کوچک رنگ سياه و رنگ هاي تيره را بيش تر از دختران دوست دارند. سئوالي که مطرح مي شود اين است که آيا سليقه ها غريزي هستند يا اکتسابي؟ آيا بزرگ ترها، پسرها و دخترهاي کوچک را عادت مي دهند که سليقه ي معيني را در انتخاب لباس ها و اسباب بازي هايشان بپسندند يا آن ها به طور غريزي داراي چنين گرايشي هستند؟ پاسخ دادن به اين سؤال سخت است اما بيشتر به نظر مي رسد که سليقه ي رنگي، غريزي باشد اما اين سئوالي است که در آينده بايد جوابي برايش پيدا شود. به نظر شما آيا مسؤولان کارخانه هاي عروسک سازي درباره ي روان شناسي رنگ ها در کودک چيزي مي دانند؟ اگر يک روز اطراف مغازه هاي اسباب بازي فروشي قدم بزنيد خواهيد ديد که آن ها کاملاً از سلايق رنگي کودکان آگاه هستند و براي جلب توجه بچه ها به خوبي از رنگ ها استفاده مي کنند و توليداتشان را به آن ها مي فروشند. مارک هاي تجاري مختلف به کمک رنگ ها آينده ي خوبي براي خودشان ايجاد مي کنند. کارخانه داران هر روز با کمک رنگ ها از بسته بندي هاي جذاب و پرزرق و برق استفاده مي کنند تا بتوانند بچه ها را به عنوان بهترين مشتريان خود از دست ندهند. برخي از والدين معتقدند که کارخانه داران به طرز بدبينانه اي از احساسات کودکان براي منفعت خود استفاده مي کنند اما به ياد داشته باشيد که بارها و بارها رنگ باعث ايجاد انگيزه در کودکان شما براي انجام فعاليت هاي مثبت هم شده است. رنگ ابزار مناسبي براي تحريک کودکان و نوجوانان است اين ابزار به شيوه هاي گوناگوني مورد استفاده قرار مي گيرد و نتايج متفاوتي را به همراه دارد. تنها اين فروشنده ها و کارخانه داران نيستند که مي توانند از علاقه ي کودکان به رنگ ها استفاده کنند بلکه شما نيز مي توانيد از آن براي آموزش و ايجاد انگيزه به نسل جديد استفاده کنيد.
زبان رنگ و بچه ها
زر: موز، ليمو، خورشيد
قرمز: سيب، گوجه فرنگي
آبي: دريا، آسمان
سبز: نخود، سبزي، برگ
خاکستري: فيل
قهوه اي: خرس، پوست درخت
محققان نشان مي دهند براي مثال وقتي شما يک سيب آبي! را به کودک نشان مي دهيد و از او مي پرسيد اين چيست؟ زمان زيادي طول مي کشد تا کودک آن را تشخيص دهد. مطمئناً اگر شما با کودکان کوچک در ارتباط باشيد بهتر مي دانيد که چه اتفاقي ممکن است رخ دهد. مثلاً ممکن است يک سيب آبي براي آن ها بامزه و مضحک به نظر برسد. اين موضوع گواهي بر رشد حس مزاح و توانايي خنديدن به مسائل مضحک و غلط در کودکان مي باشد.
زماني که کودک تشخيص رنگ ها و نام آن ها را ياد مي گيرند اين امر به او کمک مي کند تا اطلاعات جديدي بياموزد. والدين هميشه مي خواهند با روش هاي بي خطري به کودکان آموزش دهند. ما متوجه شده ايم تأکيد بر پيام هاي مشخص با استفاده از رنگ ها به کودکان کمک مي کند تا به خاطر بسپارند که چشم انسان به ترکيبي از رنگ زرد و سياه توجه خاصي مي کند و مغز ناخودآگاه آن را به عنوان علامتي از خطر درک مي کند. شما مي توانيد از اين رنگ ها براي مشخص کردن چيزهايي که نمي خواهيد کودکان با آن ها بازي کنند استفاده کنيد. حتي ممکن است شما قسمت هايي از خانه مانند راه پله و زيرزمين که کودکان نبايد به علت وجود خطر به آن ها وارد شوند را با اين رنگ ها علامت گذاري کنيد. وقتي کودکان شما بزرگ مي شوند حالا مي توانيد از رنگ ها براي آموزش دادن به آنها کمک بگيريد. تحقيقات مشابه نشان داده که کودکان بي توجه و کم دقت زماني که با رنگ ها تحريک شوند بهتر از عهده تکاليفشان برمي آيند. پيشرفت اين کودکان بسيار بيش تر از زماني است که از دارو براي درمان استفاده مي کنند. اين بدين معناست که در برخي موارد رنگ ها مي توانند به عنوان دارو مورد استفاده قرار گيرند. رنگ هم چنين مي تواند در ايجاد جذابيت در غذا کاربرد داشته باشد. اگر کودک علاقه به خوردن بعضي غذاهاي تکراري و خاص ندارد مي توانيد از رنگ هاي طبيعي براي جذابيت غذاهايتان استفاده کنيد.
فعاليت هايي براي آموزش رنگ ها
1. مهره هاي رنگي
در مرحله ي بعد از او مي خواهيد که مهره هايي که رنگ قرمز دارند را جدا کرده و نخ کند در حالي که مدام اسم رنگ قرمز را تکرار کند.
2. نقاشي
« مي خواهم اين جا يک خورشيد بکشم. خورشيد زرده. اين رنگي ( و مداد رنگي زرد را به او نشان مي دهيد ). حالا مي خواهيم درخت بکشيم. درخت سبزه. اين رنگي ( و مداد رنگي سبز را به او نشان مي دهيد ) و …
3. استفاده از رنگ انگشتي و خميربازي
4- شناسايي رنگ مورد نظر در بين رنگ هاي مختلف
مهارت 2: شايستگي حساب
منظور از آموزش رياضي قبل از دبستان به هيچ وجه آموزش شمردن يا نوشتن اعداد نيست. هدف اصلي بالا بردن درجه ي دقت کودکان به مشاهده دقيق محيط زندگي، کشف شباهت ها، به کارگيري درست مفاهيم اوليه ( جهات ) و پايه هاي رياضي مثل طبقه بندي- ارتباط منطقي- اندازه ها و … است.
آموزش رياضي قبل از دبستان بهتر است همراه با هنر باشد تا کودک در آينده از رياضي متنفر نباشد.
آموزش رياضي قبل از دبستان در چند مقوله خلاصه مي شود:
1. طبقه بندي
2. نظم و ترتيب
3. مقايسه و اندازه گيري
4. شمردن و انجام عمليات
چون کودکان پيش از دبستان داراي تفکر خودمحورند، تفکرشان تحت تأثير ادراکات بصري شان است و براي تفکر منطقي، انتزاعي و استدلال آمادگي ندارند چون مفاهيم اساسي را کسب نکرده اند، لذا آموزش آن ها بايد از طريق بازي، تجارب عيني و فعاليت باشد.
مفاهيم پيش نياز رياضي
– مفهوم اندازه شامل بزرگ، کوچک و مساوي
– مفهوم ارتفاع شامل بلند، کوتاه و مساوي
– مفهوم وزن شامل سنگين، سبک و مساوي
– مفهوم ضخامت شامل چاق، لاغر و هم وزن
– مفهوم قطر شامل پهن، باريک و مساوي
– مفهوم کميت شامل بيش تر، کم تر و مساوي
– مفهوم فاصله شامل دور، نزديک و مساوي
– مفهوم زمان شامل قبل، بعد و هم زمان
– مفهوم دما شامل گرما، سرما و همانند
– مفهوم جهات شامل بالا، پايين، چپ، راست، زير، رو و …
فعاليت هايي جهت رشد توانايي و شايستگي رياضي:
آشنا کردن کودک با مفاهيم اندازه و ارتفاع:
2. يک گروه از کودکان را انتخاب کنيد ( 5 نفري ) و از آن ها بخواهيد با شروع موسيقي به اطراف بدوند و بعد از پايان موسيقي به ترتيب قد صف ببندند. با هدف ياددهي مفاهيم اندازه، ارتفاع، رديف کردن و مرتب کردن.
3. مدادهايي را در انداخته هاي مختلف تهيه کنيد. از او بخواهيد بلندترين و کوتاه ترين مداد و مدادهاي مساوي را به شما نشان دهد. اين کار را مي توان با وسايل ديگري هم انجام داد.
آشنا کردن کودک با مفهوم وزن:
آشنا کردن کودک با مفاهيم ضخامت، قطر، کميت، فاصله، زمان، دما و جهت ها:
1. تصاويري به کودک نشان داده مي شود و از او خواسته مي شود که تفاوت آن ها را از نظر چاقي، لاغري، پهني، باريکي، بيش تر، کم تر، دور، نزديک، قبل، بعد و گرما و سرما بيان کند.
2. تصاويري به کودک نشان داده مي شود و از او خواسته مي شود که تفاوت آن ها را از لحاظ جهت بيان کند. به کودک آموزش دهيد که عقب و پشت سر و جلو و پيش رو معناي يکساني دارند. بعد از کودک بخواهيد که اعضاي چپ و راست بدن را نشان دهد.
آشنا کردن کودک با مفهوم شباهت و تفاوت:
2. تصاويري به کودک نشان داده مي شود و از او خواسته مي شود که شکل مشابه را رنگ کند.
3. به کودک تعداد زيادي قاشق، کليد و يا پر نشان داده و از او بخواهيد تا اشياء شبيه به هم را پيدا کند.
آشنا کردن کودک با مفهوم ارتباط منطقي:
2. وسايلي را که با هم ارتباط دارند جمع آوري کنيد مثل قاشق و چنگال، خميردندان و مسواک، شانه و آيينه، صابون و حوله و … وسايل را جلو کودک بگذاريد و از او بخواهيد وسايل مرتبط با هم را کنار هم بگذارد.
آشنا کردن کودک با مفهوم جزء و کل:
آشنا کردن کودک با مفهوم طبقه بندي:
1. وسايل مختلفي را در اختيار کودک قرار دهيد و از او بخواهيد آن ها را بر اساس رنگ، جنس، اندازه، شکل و … طبقه بندي کند. به طور مثال مهره هاي قرمز يک سمت، مواد خوراکي يک سمت، ميوه هاي هسته دار جدا از بي هسته و …
2. تصاويري از حيوانات مختلف را از مجلات ببريد و آن ها را مقابل کودک بگذاريد و او را تشويق کنيد تا حيوانات شبيه به هم و از يک خانواده را کنار هم بچسباند.
آشنا کردن کودک با مفهوم نظم و ترتيب:
2. تعدادي مهره رنگي يا حبوبات تهيه کنيد و آن ها را با نظم خاصي کنار هم بچينيد. آن نظم را تکرار کنيد. کودک بايد ارتباط را بيابد و آن را تکرار کند. به طور مثال:
نخود لوبيا، عدس، نخود … قاشق، کارد، چنگال، قاشق … و …
3. تعدادي از اشکال متفاوت را در توالي منظم قرار دهيد و از کودک بخواهيد آن توالي را تکرار کند.
آموزش مفاهيم اعداد از 0 تا 10 به کودک:
لازم نيست مفهوم عدد صفر را توضيح دهيد بلکه درباره ي مفهوم هيچ با کودک تمرين کنيد. مثلاً از کودک بپرسيد
تو چند تا دم داري؟
تو چند تا شاخ داري؟
تو چند تا نوک داري؟
سپس مي توانيد در مورد چيزهايي که در کلاس وجود ندارند از کودک سؤال کنيد. مثلاً:
چند تا فيل توي اتاق است؟
در اين اتاق چند اتوبوس است؟
در اين اتاق چند تا حوض است؟
آموزش عدد يک و دو:
1. ما مي توانيم درباره ي عدد يک اين گونه با کودک کار کنيم:
تو چند دماغ داري؟
تو چند زبان داري؟
تو چند سر داري؟
وسايلي را که فقط يک نمونه از آن داخل خانه يا پارک است را از کودک بخواهيد نام ببرد.
هنگام چيدن سفره از کودک بخواهيد براي هر نفر يک بشقاب، قاشق و ليوان بگذار.
2. در مورد آموزش عدد دو، اين گونه عمل کنيد:
تو چند تا چشم داري؟
تو چند تا گوش داري؟
تو چند تا دست داري؟ و …
به دنبال وسايلي باشيد که دو نمونه از آن وجود دارد؟
3. آموزش عدد سه:
يک مثلث بکشيد و گوشه هاي آن را به کودک نشان دهيد و پس از شمردن گوشه ها از کودک بخواهيد شکل هاي سه گوش را در کلاس پيدا کند.
4. آموزش عدد چهار:
براي آموزش اعداد از دو تا پنج مي توان اين بازي را اجرا کرد، به اين صورت که بچه ها دست مي زنند و مي چرخند و با هم مي خوانند تا جايي که صداي آهنگ قطع شود:
با هم ميريم خريد
مي خواهيم شيريني بخريم
چند تا شيريني بخريم
معلم مي گويد دو تا و بچه ها بايد فوراً به گروه هاي دو نفري تقسيم شوند و آن هايي که از گروه باقي ماندند از بازي خارج مي شوند. به همين ترتيب براي عدد 3، 4 و 5 عمل مي کنيم.
5. آموزش عدد پنج:
از کودک بپرسيد هر دست چند تا انگشت دارد؟
از کودک بپرسيد هر پا چند انگشت دارد؟
چيزهايي در خانه پيدا کنيد که پنج عدد باشد.
به کودک مقدار زيادي نخود دهيد و از او بخواهيد که آن ها را 5 تا 5 تا بشمارد و کنار بگذارد.
از او بخواهيد که درخواست هاي زير را انجام دهد.
2 تا دسته 5 تايي 2 تا دسته 3 تايي 4 تا دسته 2 تايي 3 تا دسته 5 تايي 1 دسته 4 تايي و …
6. آموزش عدد شش، هفت و … و ده:
الف. چندين جعبه تهيه کنيد و روي هر جعبه يکي از اعداد را بنويسيد و سپس آن ها را در اختيارکودک قرار دهيد و از او بخواهيد در هر جعبه با توجه به شماره ي جعبه در آن مداد يا حبوبات و يا چيزهاي ديگر قرار دهد.
ب. کودک را تشويق کنيد تا شماره هاي مختلف را در اطراف خود بيابد مثل روي شماره گير تلفن، شماره هاي ساعت، شماره ي پلاک آب، شماره ي پلاک خانه.
ج. تصوير يک مزرعه با حيوانات مختلف فراهم کنيد و آن را نشان کودک دهيد و از او در مورد تعداد حيوانات داخل مزرعه سؤال کنيد. اين فعاليت مخصوص سنين 7-5 سال است.
د. با استفاده از مقوا سه سري کارت تهيه کنيد:
– روي سري اول اعداد از 0 تا 10 نوشته شود.
– روي سري دوم به جاي نوشتن اعداد، شکل مربع بکشيد. مثلاً يک مربع، دو مربع و …
– روي سري سوم تصوير بکشيد.
اين کارت ها را ميان کودکان توزيع کنيد و از آن ها بخواهيد دايره وار بچرخند. در هر بار يکي از اعداد را نام ببريد در اين حالت سه سري کودک بايد داخل دايره شوند. يک سري با نماد عدد، يک سري با نماد اشکال هندسي و يک سري با کارت هايي که داراي تصوير است.
هـ. به کودک تعدادي مهره دهيد و از او بخواهيد در هر بار هر تعدادي را که نام برديد از ظرف خارج کند. مثلاً 7 مهره، 3 مهره، 9 مهره و …
و. پازل هاي عددي درست کنيد که در يک قسمت آن عدد مربوط نوشته شده باشد و در قسمت ديگر آن اشکال مربوط به آن
آموزش اشکال هندسي:
2. با مقواهاي رنگي سه گوش، چهارگوش، گردي در اندازه ها و با رنگ هاي مختلف ببريد. اين اشکال را در اختيار کودک قرار دهيد و از او بخواهيد با آن ها شکل هاي جديدي ابداع کند.
3. يک رشته نخ به کودک دهيد و از او بخواهيد شکل هاي هندسي درست کند.
4. از کودکان بخواهيد به صورت دايره وار بنشينند و معلم چند شيء گرد را نام ببرد و از بچه ها بخواهيد اين کار را ادامه دهند.
5. از کودکان بخواهيد به صورت چهارگوش بنشينند و معلم چند شيء چهار گوش را نام ببرد و از بچه ها بخواهيد اين کار را ادامه دهند.
6. از کودکان بخواهيد به صورت سه گوش بنشينند و معلم چند شيء سه گوش را نام ببرد و از بچه ها بخواهيد اين کار را انجام دهند.
7. اشکال متفاوت با ابعاد متفاوت فراهم کنيد و از کودک بخواهيد مثلاً از دايره ي بزرگ به سه گوش کوچک و از آن به چهار گوش بزرگ و … بپرد.
مفهوم کامل و نصف:
مهارت 3: مفاهيم
يکي ديگر از پيش نيازهاي يادگيري در کودکان درک مفاهيم است. درک و فهم مفاهيم مختلف مي تواند اساس بسياري از آموزش ها و يادگيري هاي بعدي قرار گيرد.
فعاليت هايي براي آموزش مفاهيم
کوچک، بزرگ و مساوي
1. استفاده از ميوه و اشيا
يک سيب کوچک و يک سيب بزرگ يا هر ميوه ي مشابه آن انتخاب کنيد و مفهوم کوچک و بزرگ را به کودک آموزش دهيد. همين کار را مي توانيد با استفاده از مکعب هاي چوبي و اشياي ديگر انجام دهيد تا کودک به مفهوم کوچکي و بزرگي دست پيدا کند ( تبريزي، 1386 ).
2. استفاده از خمير
استفاده از خمير بازي يک راه خوب براي آموزش اندازه و مقدار است. يک خمير بازي يک رنگ برداريد و آن ها را به صورت دايره با اندازه هاي مختلف در آوريد، سپس بزرگ ترين و کوچک ترين آن ها را جلوي کودک قرار دهيد و به او مفهوم کوچک و بزرگ را آموزش دهيد. اندازه ها را کم کم به هم نزديک کنيد تا کودک بتواند تغيير اندازه کم را نيز درک کند.
براي آموزش مفهوم مساوي، مقدار مساوي از خمير را برداريد و به شکل گلوله درآوريد ( دقت داشته باشيد که مقدار خمير يکسان باشد تا گلوله ها هم اندازه شود ).migna.ir سپس به او مفهوم مساوي را آموزش دهيد. اجازه دهيد که کودک در گلوله کردن خمير به شما کمک کند و دست ورزي با خمير را تجربه کند.
–
کم و زياد
1. بازي با خوراکي ها
بهتر است آموزش مقدار کم و زياد را با خوراکي هايي که کودک دوست دارد شروع کنيد. مي توان از شکلات شروع کرد. تعدادي شکلات جلوي کودک بگذاريد. شکلات ها را به دو دسته تقسيم کنيد. يک دسته تعداد زيادي شکلات دسته ديگر تعدادي کم ( مثلاً يک دسته 10 شکلات و دسته ديگر 3 شکلات ). بايد ابتدا تفاوت زياد باشد و کم کم تفاوت را کم کنيد. بعد از درک مفهوم کم و زياد مي توان مفهوم مساوي را با استفاده از تناظر يک به يک به کودک آموزش داد. به اين صورت که شکلات ها را به دو دسته ي مساوي تقسيم مي کنيد و از کودک مي خواهيد که بگويد کدام بيش تر، کم تر و يا مساوي است؟ اگر کودک يک دسته را بيش تر يا کم تر ناميد، شکلات ها را مرتب و با فاصله جلوي او بچينيد. به او بگوييد اين شکلات ها که جلوي من است مال من و اين هايي که جلوي توست مال توست. حالا ببينيم از کي بيش تره؟ شکلات ها را رديف و مقابل هم قرار مي دهيد و مي گوييد ببين همه مثل هم است. پس شکلات ها با هم مساوي است.
2. اشيا و تصاوير
بعد از اين که کودک با استفاده از خوراکي ها مفهوم کم و زياد و مساوي را ياد گرفت، به سراغ اشيا و تصاوير بر رويد تا مفهوم در آن تثبيت شود.
زير، رو، بالا، پايين
توپ هايي را انتخاب کنيد و يک بار زير ميز و يک بار روي ميز قرار دهيد. هم زمان کلمه ي زير يا رو را تکرار کنيد و از کودک بخواهيد که او هم تکرار کند تا اين مفهوم در او شکل گيرد.
همان توپ را در دست گرفته يک بار بالا ببريد و بار ديگر پايين بياوريد و آن قدر اين کار را ادامه دهيد تا کودک مفهوم بالا و پايين را ياد بگيرد ( تبريزي، 1386 ).
دور و نزديک، داخل و خارج
کودک را جلوي خود درحالت ايستاده قرار دهيد. از او دور شويد و بگوييد: « دارم از تو دور مي شوم. دووور ». حالا به او نزديک شويد و تکرار کنيد: « دارم به تو نزديک مي شوم. نزديييک ». حالا از او بخواهيد اين کار را با شما انجام بدهد و تکرار کند « دور، نزديک. دور، نزديک ». زماني که کودک به صورت عيني و تجربي اين مفهوم را ياد گرفته به سراغ تصاوير برويد و دوري و نزديکي را روي تصوير به او آموزش دهيد و از او بپرسيد. هم چنين مي توانيد از او بخواهيد که اشيا دور و نزديک خودش را نشان داده و نام ببرد.
–
جلو، عقب
1. قطار بازي
براي آموزش مفهوم جلو و عقب يا جلو و پشت مي توان از چند بچه ي ديگر هم کمک گرفت و اگر امکان آن نيست 2 نفري هم مي توان انجام داد. به صف بايستيد بگوييد مي خواهي قطار بازي کنيم؟ سپس به کودک مفهوم جلو و عقب را آموزش دهيد. اگر او جلوي شماست بگوييد تو جلوي مني، جلو. من عقبم، من پشت تو هستم. اين جمله را چند بار تکرار کنيد و از او هم بخواهيد تکرار کند. جاها را عوض کنيد تا کودک بتواند به طور کامل به مفهوم دست پيدا کند.
اگر بازي را به صورت گروهي انجام مي دهيد از بچه ها بخواهيد که هر کدام اسم نفر جلويي يا عقبي خودش را صدا کند.
2. ماشين بازي
ماشيني را برداريد و آن را جلو و عقب ببريد و مرتب تکرار کنيد « جلو، عقب ». از کودک نيز بخواهيد که اين کار را تکرار کند.
در مرحله ي بعد، از چند ماشين استفاده کرده و ترافيک درست کنيد. بهتر است ماشين ها به رنگ ها يا اندازه هاي مختلف باشد. سپس از او سؤال بپرسيد. مثلاً: ماشين جلوي ( يا عقب ) ماشين قرمز کدام است؟
کوتاه – بلند
1. قدگيري
بهتر است ابتدا کوتاهي و بلندي را به صورت عيني آموزش داد. کودک را جلوي خود در حالت ايستاده قرار دهيد. بگوييد مي خواهيم بدانيم قد چه کسي بلندتر است. به او بگوييد من بلندم شما کوتاهي. همين کار را با بچه ها و يا اشيا کوتاه تر يا بلندتر از خودش که در خانه است، انجام دهيد.
2. استفاده از اشيا
مي توان از مدادهاي با اندازه هاي مختلف يا اشيا با اندازه هاي مختلف استفاده کرد و مفهوم کوتاهي و بلندي را مانند بالا به کودک آموزش داد.
3. استفاده از تصاوير
وقتي کودک به مفهوم کوتاهي و بلندي دست پيدا کرد، به او تصاويري را نشان دهيد و از او بخواهيد که کوتاه ترين يابلندترين را پيدا کند.
شناسايي جهت هاي راست و چپ
براي آموزش سمت راست و چپ طبق تجربه ي نويسندگان ابتدا بهتر است که دست راست و چپ را به صورت عيني به کودک آموزش داد. ابتدا از دست خودش کمک بگيريد و بهتر اين است که دستي را هدف قرار دهيد که کودک مدادش را در آن دست مي گيرد. سپس به سراغ دست طرف مقابل ( که مي تواند خود شما باشد ) برويد اما ابتدا پشت به کودک بنشينيد و به او بگوييد دست راست شما را بگيرد و سپس رويتان را به سمت او- همان طور که دست راست شما را گرفته- برگردانيد و به او توضيح دهيد که اگر کسي مقابل تو قرار بگيرد دست راست و چپ او مخالف تو مي شود مثل زماني که مي خواهي با کسي دست بدهي.
مفاهيم مربوط به محيط فيزيکي
آب
پروژه ي اول: آب در زمين
در اين پروژه کودک با آب آشنا مي شود و با او در اين مورد گفت و گو مي کنيم.
کودک بايد بداند همه جانداران به آب نيازمندند. آبي که انسان براي مصارف خوراکي استفاده مي کند بايد تصفيه شده و بدون ميکروب باشد.
صحبت راجع به حيوانات آبزي
موارد استفاده از آب
چرا بايد در مصرف آب صرفه جويي کرد؟
آب چه گونه به وجود مي آيد؟
چرخه آب چيست؟
گرماي خورشيد
آب رودخانه ها و درياچه ها —- تبديل به بخار —– ابر —– سرما —— باران —– آب رودخانه ها و …
چرخه آب به ادامه زندگي کمک
مي کند.
کودک تجاربش را در مورد آب بگويد.
حيوانات آبزي را نام ببرد و تصاوير آن ها را رنگ کند.
از کودک بپرسد براي رشد گياه و انسان کدام آب بهتر است؟ آب نمک يا آب معمولي؟
کودک ساحل و دريا را نقاشي کند و به او راهنمايي کنيد مي تواند از دانه هاي ماسه و شن استفاده کند.
کودک به اين سؤالات پاسخ دهد:
اگر انسان و جانوران آب نخورند چه مي شود؟ چند وسيله ي نقليه که روي آب حرکت مي کند را نام ببريد؟
اگر در زمين آب نبود چه مي شد؟ نام رود محل زندگي شما چيست؟
آيا هر آبي قابل خوردن است؟ چند ورزش آبي نام ببريد؟
گياه
پرژوه دوم: گياه در زمين
در اين پروژه کودک با گياه و اجزاي آن و نقش آن در زمين آشنا مي شود و با او در اين مورد گفتگو مي کنيم.
از کودک بخواهيد نظر و تجربه اش را درباره ي گياه بگويد و شکل گياه را رنگ کند.
سه دايره و چهارگوش براي کودک بکشيد و از کودک بخواهيد در هر يک از آن ها يک گلدان بکشد و در هر دايره يکي از چيزهايي را که گياه براي رشد به آن نيازمند است بکشد ( گياه به آب، هوا، نور خورشيد و خاک نيازمند است ) از کودک بخواهيد در چهارگوش يکي از چيزهايي را که هم براي رشد گياه و هم انسان لازم است را بکشد. ( هدف از اين کار پيش بيني، فرضيه سازي، الگوسازي و کاربرد آن و استنتاج است. )
تصاوير گوناگوني از ريشه ي گياهان به کودک ارائه دهيد.
تصاوير گوناگوني از ساقه ي گياهان به کودک ارائه دهيد.
تصاوير گوناگوني از برگ هاي گياهان به کودک ارائه دهيد.
در مورد فوايد گياهان با کودک صحبت کنيد.
از کودک بخواهيد تجارب و نظراتش را از گندم تا نان و مشاغل مربوط به آن ها مثل کشاورز، آسيابان و نانوا بگويد.
در مورد انواع نان با کودک صحبت کنيد.
از کودک بخواهيد تجارب و نظراتش را در مورد وضع درختان در هر فصل بگويد. در مورد جنگل و دشت صحبت کند و کودک نقاشي از جنگل بکشد.
کودک به اين سؤالات پاسخ دهد:
آيا گياه رشد مي کند؟ چه گونه؟ نام گلي را که دوست داري نام ببر؟
اگر گياه نبود چه مي شد؟ نام يک درخت ميوه دار را که دوست داري بگو؟
يک غذا که با گياه درست مي شود را نام ببر؟
يک ساز که با گياه درست مي شود را نام ببر؟
نام يک گل که در خانه داري بگو؟
خاک
پروژه ي سوم: خاک در زمين
در اين پروژه کودک باخاک در زمين و يکي از منابع زمين يعني خاک آشنا مي شود و با او در اين مورد گفتگو مي کنيم و او را با بيابان، خاک، کوير و … آشنا مي کنيم.
کودک بايد بداند که خاک انواع گوناگون دارد. خاک رس، ماسه اي، برگ و …
از خاک ها استفاده هاي زيادي مي شود مثل ظروف سفالي، ديوارهاي گلي، کوره هاي آجرپزي و …
بعضي از حيوانات در خاک زندگي مي کنند مثل کرم و …
جستجو کنيد در خاک چه حيواناتي زندگي مي کنند؟
کودک آزمايش انجام دهد:
کودک به اين سؤالات پاسخ دهد:
از خاک چه استفاده هايي مي کنيم؟
خاک ها چه رنگ هايي دارند؟
چه چيزهايي داخل خاک رشد مي کنند که ما آن ها را مي خوريم؟
چه کار کنيم تا خاک از بين نرود؟
چند گياه نام ببريد که نام زمين را همراه داشته باشند؟
سنگ و کوه
پرژوه ي چهارم: سنگ و کوه در زمين:
کودک با انجام اين پروژه با سنگ کوهستان آشنا مي شود.
کودک سنگ هاي مختلفي را پيدا کند. با آن ها شکل هاي مختلفي بسازد.
موارد استفاده از سنگ ها را کودک بايد نام ببرد.
در راه خانه تا کلاس کودک به اطراف توجه کند و ببيند در چه جاهايي سنگ به کار رفته است.
از کودک بخواهيد سنگ هاي نرم را از زبر جدا کند و آن ها را زير کاغذ بگذارد و با مداد شمعي روي کاغذ بکشد و نمونه سنگ را زير آن بچسباند.
کودک به سؤالات زير پاسخ دهد:
نام نزديک ترين کوه به خانه شما چيست؟
چند ورزش را که در کوه انجام مي شود نام ببريد؟
موارد استفاده از سنگ ها؟
آيا در ساختمان خانه شما سنگ به کار رفته است؟
جانداران
پروژه ي پنجم: جانداران در زمين:
کودک در اين پروژه با نقش جانداران آشنا مي شود. در مورد شکل، حرکت، صدا و …
در مورد جانداران گياه خوار و گوشت خوار صحبت کنيد.
در مورد محل سکونت جانداران صحبت کنيد.
در مورد مهاجرت حيوانات صحبت کنيد.
درباره ي فوائد جانداران صحبت کنيد.
از کودک بخواهيد تصوير حيواني را که دوست دارند و حيواني را که از آن مي ترسد نقاشي کنند يا عکس آن را بچسبانند.
کودک به سؤالات زير پاسخ دهد:
حيواني که صحبت مي کند چه نام دارد؟ چند حيوان گياه خوار نام ببر؟
حيواني که در لاکش زندگي مي کند چه نام دارد؟ چند حيوان گوشت خوار نام ببر؟
حيواني که شب بيدار و روز خواب است چه نام دارد؟ حيوانات وحشي در کجا زندگي مي کنند؟
حيواناتي که اصلاً دست و پا ندارند؟ حيوانات اهلي در کجا زندگي مي کنند؟
حشرات چند دست و پا دارند؟ بزرگترين جاندار روي زمين کدام است؟
انسان
پروژه ي ششم: انسان در زمين:
کودک اين گونه با نقش انسان در کره زمين آشنا مي شود.
از کودک بپرسيد چرا به انسان موجود زنده مي گويند؟
به غير از انسان چند موجود زنده نام ببريد؟
با کودک در مورد نيازهاي انسان صحبت کنيد؟
با کودک در مورد اعضاي بدن انسان صحبت کنيد؟
با کودک در مورد مشاغل انسان صحبت کنيد؟
با کودک در مورد خواب و غذاي انسان صحبت کنيد؟
مهارت 4: خلاقيت
همه ي کودکان هنگام تولد بالقوه داراي استعداد خلاقيت هستند. اين استعداد بالقوه در صورت پرورش مناسب مي تواند شکوفايي مداومي داشته باشد. رشد خلاقيت از شش سالگي شروع به کند شدن مي کند.
فرد خلاق معمولاً به کسي گفته مي شود که براي هر وظيفه و مسأله اي راه حل هاي ابتکاري و منطقي متعددي پيدا مي کند.
خلاقيت مي تواند در جلوه هاي مختلفي مثل نويسندگي، گفتگو، بازيگري، ساختمان سازي و يا حتي بازي بروز کند. بعدها در اکثر مشاغل و حرفه ها کاربرد دارد. کودک بايد ترغيب شود که ايده هاي خود را به روش هاي مختلف بيان کند و به روش ها و کارهاي او احترام گذاشته شود و زمان و فضاي مناسب براي نشان دادن خلاقيتش در اختيار او قرار بگيرد.
فعاليت هايي در جهت رشد خلاقيت
تهيه کتابچه:
موارد مورد نياز براي تهيه کتابچه:
1. مقداري کاغذ به رنگ سفيد يا روشن در ابعاد ( 20×80 سانتي متر ) 3 يا 4 قطعه از کاغذ کافي است.
2. يک تکه مقوا براي جلد کتابچه
3. براي صحافي کتاب مي توان از چسب، منگنه، نخ يا سيم صحافي استفاده کرد.
4. ماژيک براي نوشتن داخل کتابچه
روش اجراي کار:
براي تهيه ي کتابچه همکاري مربي يا والد الزامي است. مربي کاغذها را به ابعاد ( 20×80 سانتي متر ) مي برد و جلدي نيز براي اين کتابچه به ابعاد کاغذ تهيه مي کند و با همکاري بچه ها به وسيله ي چسب، نخ و … برگ هاي کاغذ را به هم متصل مي کند. کودک مي تواند در اين کتابچه طرح هايي بکشد و در مورد آن داستاني بگويد که ارتباطي با طرح هاي او نداشته باشد. در مورد موضوع داستان سخت گير نباشيد. داستان کودک را با ماژيک بنويسيد. ميگنا دات آي آر،حتي کودک مي تواند در مورد فيلم يا کارتوني که ديده است، داستاني بسازد. مطالب را برايش بنويسيد و آن ها را برايش بخوانيد. در هنگام نوشتن تاريخ آن روز را ثبت کنيد.
هدف ها:
1. کودک با اين کار مي تواند تصاوير به هم ريخته ي ذهن خود را مرتب کند.
2. پدر و مادر و مربي از ترس ها و درک اشتباهي که کودک داشته است، آگاه مي شوند.
3. اين کتاب کوچک گنجينه اي براي سال هاي بعد است.
طراحي آزاد روي کاغذ بزرگ
مواد مورد نياز:
1. کاغذ برگ ( بزرگ تر از 25 سانتي متر )، رنگ روشن.
2. مقداري چسب.
3. مداد شمعي هاي بزرگ با رنگ هايي که به خوبي مشخص مي شوند.
4. چند ورقه روزنامه.
روش اجرا:
گوشه هاي کاغذ بزرگ را روي سطحي با چسب بچسبانيد ( زير آن چند ورق روزنامه قرار دهيد ).
مداد شمعي هاي بزرگ با رنگ هايي که به خوبي مشخص مي شوند، به کودک بدهيد تا نقاشي کند.
نکته: اين کار بايد تکرار شود.
طراحي با پاستل روغني
موارد مورد نياز:
1. مقواي تيره يا سياه
2. چند بسته پاستل روغني
روش اجراي کار:
روي يک تکه کاغذ غيرقابل استفاده به کودک نشان دهيد که چگونه رنگ ها با هم ترکيب مي شوند، مثلاً مقداري رنگ آبي را روي کاغذ بريزيد و مقداري رنگ زرد به آن اضافه کنيد رنگ سبز به دست مي آيد.
کودک ممکن است طراحي کند يا رنگ ها را با هم ترکيب کند. سعي نکنيد به کودک بگوييد رنگ هاي ترکيبي بهتري ايجاد کند. تا جايي که مي توانيد به سؤالات او درباره ي رنگ ها پاسخ دهيد.
هدف:
رنگ يکي از مهم ترين موادي است که کودک مي تواند با آن کار کند. اگر رنگ را به صورتي مناسب در اختيار کودک قرار دهيم، کودک ياد مي گيرد که در آينده از راه حل هاي مختلفي براي حل مشکلات خود استفاده کند و فرصت هاي بي شماري براي کشف کردن به دست آورد. کودک مي تواند از رنگ به مثابه يک کاردستي استفاده کند و آن را با ابزار مختلفي به کار ببرد. رنگ ماده اي است که حس را منتقل مي کند و روش به کارگيري آن توسط کودک مي تواند مطالب زيادي را در مورد حالت و احساساتش بيان کند.
رنگ انگشتي خوراکي
مواد لازم:
1. آرد يا نشاسته ذرت
2. کمي آب
3. رنگ غذا چند قطره
4. زرده تخم مرغ، يک عدد
روش اجرا:
تنها يک رنگ انگشتي را در اختيار کودک قرار دهيد ( ترجيحاً رنگ روشن ) و در مرتبه هاي بعدي نيز از همان رنگ استفاده کنيد، کودک از اين کار لذت مي برد و از تکرار خسته نمي شود. کودکان از تکرار کارها خيلي چيزها مي آموزند. ساده کردن موادي که به کودک ارائه مي شود باعث مي شود تا توجه کودک به کاري که انجام مي دهد، معطوف شود.
مواد مورد نياز:
1. رنگ انگشتي
2. پارچه پلاستيکي يا سفره اي به رنگ روشن، يا کاغذ روغني
پس از اين که کودک از طريق فعاليت هاي انگشتي تجربه ي قابل توجهي در کشف تأثيرات فيزيکي رنگ به دست آورد، مي توانيد قلم مو و مقداري رنگ در اختيارش قرار دهيد. وقتي کودک مفهوم کار را با استفاده از وسايلي چون شانه و قاشق را درک کرد براي اين کار آماده است.
کار با قلم مو:
1. قلم موي کوچک يک سانتي متري
2. يک ظرف کوچک رنگ تمپرا
3. کاغذ جاذب
نکته: هر رنگ يا گروه رنگي بايد چندين بار توسط کودک تجربه شود و بعد رنگ يا گروه رنگي ديگر استفاده شود.
ترتيب ارائه ي رنگ ها:
1. رنگ سياه، يک قلم موي سياه
2. رنگ قرمز، يک قلم موي قرمز
3. رنگ آبي، يک قلم موي آبي
4. رنگ زرد، يک قلم موي زرد
5. رنگ سفيد ( روي کاغذ سياه )، يک قلم موي سفيد
6. رنگ سبز، يک قلم موي سبز
7. رنگ نارنجي، يک قلم موي نارنجي
8. رنگ ارغواني، يک قلم موي ارغواني
9. رنگ قرمز/ زرد، ظرف خالي، سه قلم مو
10. رنگ زرد آبي، ظرف خالي، سه قلم مو
11. رنگ آبي/ قرمز، ظرف خالي، سه قلم مو
12. سياه/ سفيد، ظرف خالي، سه قلم مو
13. رنگي + سفيد يک قلم مو
14. رنگي + سياه يک قلم مو
15. سياه + سفيد، ظرف خالي، سه قلم مو
16. قرمز/ سفيد، ظرف خالي، سه قلم مو
17. آبي/ سفيد، ظرف خالي، سه قلم مو
18. قرمز/ سبز، ظرف خالي، سه قلم مو
19. زرد/ ارغواني، ظرف خالي، سه قلم مو
20. نارنجي/ آبي، ظرف خالي، سه قلم مو
21. قرمز/ زرد/ آبي، ظرف خالي، سه قلم مو.
22. قرمز/ زرد/ آبي/ سياه/ سفيد، يک پالت رنگ، 9 قلم مو
بايد توجه داشته باشيد که محدود کردن رنگ هايي که در اختيار کودک قرار مي گيرد با توجه به شروع نقاشي در سن 18 ماهي نه 6 سالگي است. با وجود اين که اگر تجربه ي نقاشي کودک در 6 سالگي صورت گرفت، دقيقاً اين مراحل بايد طي شود.
ترکيب رنگ و حالت بصري چند رنگ تا زماني که کودک از حيطه ي تجربيات آگاهي از حرکات بدن در کارهايش عبور نکرده و به اطلاعات لازم دست نيافته است، بهتر است به تأخير بيفتد. کودک بزرگ تر اين مراحل را مانند بازي هاي ديگر سريع تر از کودکان خردسال پشت سر خواهد گذاشت.
کاغذ
اين فعاليت مي تواند جزء فعاليت هاي حرکتي ظريف قرار بگيرد.
پاره کردن کاغذ : مقداري کاغذ در اختيار کودک قرار دهيد تا انگيزه اي براي يادگيري پيدا کند و کاغذها را پاره کند ( اين کار براي کودک مستلزم قدري هماهنگي است ).
کودک بايد ياد بگيرد که چگونه کاغذ را نگاه دارد و آن را به راحتي پاره کند.
هدف ها:
1- کودک با اين کار مقدار زيادي انرژي آزاد مي کند.
2- موجب رشد عضلات کودک مي شود.
3- کودک تفاوت لبه ها را در مي يابد ( کاغذهاي پاره شده لبه هاي دندانه دار دارند و به نظر نرم تر مي آيند. کاغذهاي بريده شده لبه هايي صاف و سخت دارند ).
سوراخ کردن کاغذ
1. کاغذ سوراخ کن را در اختيار کودک قرار دهيد و براي انجام اين کار به او کمک کنيد.
2. بهتر است کاغذ را جلوي نور يا روي کاغذي با رنگ متفاوت قرار دهيد و درمورد آن با کودک صحبت کنيد تا کودک از فضاهاي خالي داخل کاغذ آگاهي پيدا کند.
بريدن کاغذ با قيچي
نکاتي در مورد استفاده از قيچي
1. ابتدا به کودک مي گوييم که خيلي آرام به لبه ي قيچي دست بزند و تيز بودن آن را به او گوش زد مي کنيم.
2. قيچي را به صورتي در دست بگيرد که نوک آن به طرف تو نباشد. براي شروع بريدن کاغذ هيچ روش صحيحي براي دست گرفتن کاغذ وجود ندارد و راحت ترين حالتي که کودک مي تواند آن را در دست بگيرد، کفايت مي کند. بريدن، خود تجربه مهم و رضايت بخشي است.
کودکان پيش دبستاني الزاماً دوست ندارند پس از کار بريدن شکل هاي بريده شده آن ها را در يک کلاژ بچسبانند. بريدن مي تواند تجربه ي جذابي باشد اما چسبانيدن توجهش را از اين کار منحرف خواهد کرد.
کلاژ
به معناي چسباندن تصويري است که از چسباندن کاغذ، پارچه و ديگر مواد روي يک سطح صاف به دست مي آيد، براي بچه هاي کوچک درست کردن يا جمع آوري مواد مختلف بايد فعاليتي جدا از چسباندن باشد. براي کودکان پيش دبستاني، هرگونه کار با کلاژ بايد به صورت غير بازنمايي ( غيرتصويري ) باشد.
1. بريده هاي کاغذ بايد به شکل هندسي يا بدون شکل خاصي باشد.
2. با کلاژ هاي ساده کار را شروع کنيد و کم کم مواد تزئيني بيش تري در مقواي پس زمينه اضافه کنيد.
چسباندن يک مهارت پيچيده است. بهتر است قبل از اين که کار با کلاژ را شروع کنيد، ابتدا کودکان در استفاده از چسب مهارت پيدا کنند.
چسب نواري:
استفاده از چسب هاي نواري بريده شده، روشي عالي براي آشنا کردن کودک با مفهوم چسباندن است. کودکي که آمادگي لازم براي کنترل چسب ندارد فقط به چسب نواري ارزان قيمت نياز دارد. مي توان از چسب نواري ديگري نيز استفاده کرد که براي کودک جذابيت بيش تري دارد.
روش کار:
1. تکه هاي چسب نواري را به اندازه هاي کوچک ببريد و به کودک بدهيد تا آن ها را بچسباند.
2. قبل از فعاليت چسباندن مي توان به کودک برچسب هايي به شکل مربع، ستاره و غيره ارائه کرد.
شکل هاي چسب دار
روش کار:
1. دايره هاي رنگي در اندازه هاي مختلف به کودک بدهيد ( روز اول )
2. روز بعد مربع هاي رنگي در اندازه هاي مختلف ( روز دوم )
3. مثلث هاي رنگي در اندازه هاي مختلف ( روز سوم )
4. ترکيبي از شکل ها را به کودک بدهيد. ( روز چهارم )
هدف:
کودکان مهارت هاي حل مسأله را مي آموزند.
کار با ماکاروني پخته:
ابتدا نحوه ي کار با ماکاروني پخته را به کودک آموزش دهيد.
ماکاروني هاي پخته شده را با مواد رنگي، رنگ کنيد و به کودک بدهيد تا بر روي کاغذ به هر شکلي که مي خواهد آنرا فرم دهد.
