معمولا با شنیدن نام کودک آزاری همه فکرها و تصورات به سمت آزار رساندن از لحاظ جسمی به کودک می رود در صورتی که با محبت کردن نیز به کودکتان ممکن است آسیب روحی و روانی به وی وارد دکنید که خودتان هم از آن بی اطلاعید.
برخی از این آثار می‌تواند مخفی باشد. ممانعت از حاضر شدن در کلاس درس، محروم کردن وی از غذا، حبس در حمام یا زیر زمین، اشکال مخفی کودک آزاری است و اما محبت زیاد و افراطی به فرزندان نوعی کودک آزاری تلقی می شود، چرا که اینکونه رفتارها باعث سلب آزادی کودک می‌شود و چه بسا والدینی که با رفتارهای حمایت گونه خود موجبات آزار و اذیت کودکشان را فراهم می‌کنند و خود از این موضوع غافلند.
دکتر مهرانگیز شعاع کاظمی در همین رابطه گفت: مجموعه رفتارها یا گفتارهایی که انجام دادن یا انجام ندادنشان باعث وارد شدن نوعی آسیب عاطفی، فیزیکی به کودک شود و این احساس را در او به وجود آورد که خوب و دوست داشتنی و مورد احترام نیست و ناخواسته است، کودک آزاری است که اغلب والدین این رفتارها را به صورت ناخودآگاه انجام می دهند.
وی گفت: آمارها نشان می دهد 70 درصد آزارهایی که به کودکان از نظر عاطفی و جسمی وارد می شود، از سوی غریبه ها نیست و در چارچوب خانواده و به وسیله مراقبان و افراد نزدیک صورت می گیرد.
این دکترای روانشناسی با بیان اینکه مقایسه کودک با دیگران نوعی کودک آزاری است گفت: برخی فکر می کنند این کار باعث پیشرفت و الگو برداری کودک می شود ولی این مقایسه فقط احساس خودکم بینی را به کودک می دهد و این احساس را به وی می دهد که از نظر والدینش دوست داشتنی نیست.
دانشیار دانشگاه الزهرا تنبیه سکوت را نیز از جمله موارد کودک آزاری برشمرد و گفت: قهر کردن پدر یا مادر که به آن تنبیه سکوت می گویند و قطع رابطه کلامی به مدت چند ساعت تا چندروز با کودک به نشانه دلخوری، آسیب شدیدی به او می زند.
انتظارهای غیر واقع بینانه، کودک آزاری است
شعاع کاظمی با اشاره به اینکه انتظارهای غیر واقع بینانه ای که برخی پدر و مادرها از فرزندشان دارند موجب آزار روحی وی می شود گفت: انتظارهای نامناسب با سن و توانایی از فرزند از جمله رفتارهایی است که والدین به کرات مرتکب می شوند. به عنوان مثال توقع دارند نوزاد از شب تا صبح بدون اینکه بیدار شود بخوابد، در حالی که چنین چیزی امکان ندارد برخی هم از کودک نوپا انتظار دارند 30 دقیقه بدون اینکه تکان بخورد، گوشه ای بنشیند که برآورده کردن چنین انتظارهایی فراتر از توانایی یک کودک و مصداق آزار است.
وی افزود: گاهی پدر یا مادر افسرده ای را می بینیم که باعث می شوند فرزندشان از کودکی بترسد چون می ترسند اگر زیاد بدود، راه برود و بلند حرف بزند حوصله پدر یا مادرش سر می رود.
بوسیدن زیاد هم کودک آزاری است
این دکترای روانشناسی یادآور شد: تنها کتک زدن، شلاق یا تازیانه زدن، مشت زدن، سیلی زدن آزار جسمی نیست بلکه رفتارهایی مانند هل دادن، تکان دادن، لگد زدن یا پرت کردن، نیشگون گرفتن هم کودک آزاری است و برخی از والدین هم از شدت علاقه کودک را زیاد می بوسند، فشار می دهند یا حتی از شدت احساس وی را گاز می گیرند که همه این رفتارها باعث آزار و اذیت کودک می شود.
فراهم نکردن نیازهای اولیه کودک باعث آزار روحی می شود
شعاع کاظمی تاکید کرد: غفلت، فراهم نکردن نیازهای اولیه کودک، بی توجهی یا تاخیر در مراقبتهای پزشکی هم به نوعی کودک آزاری است حتی بی توجهی به ثبت نام کودک در مدرسه یا عدم فراهم کردن امکانات ویژه آموزشی، نبود توجه به غیبت های بیش از اندازه کودک از مدرسه نیز سبب آزار روحی وی می شود که عدم جبران آن می توان تبعات زیادی در نوجوانی به همراه داشته باشد.
کمبود حمایت عاطفی و ابراز عشق
دکتر محمد زارع نیستانک هم غفلت عاطفی را از جمله موارد کودک آزاری عنوان کرد و گفت: کمبود حمایت عاطفی و ابراز عشق، بی توجهی به نیازهای عاطفی کودک، مانند نیاز به محبت، فراهم نکردن و بی توجهی به مراقبت های روانشاسانه لازم و در مجموع هر گونه نگرش یا رفتار که سلامت روانی یا رشد اجتماعی کودک را به مخاطره اندازد، کودک آزاری محسوب می شود.
وی افزود: غفلت، بی توجهی یا طرد کردن کودک، کمبود محبت جسمانی مثل در آغوش گرفتن، داد و فریاد کردن، تهدید یا ترساندن کودک، تحقیر کودک و او را “بد” یا “به درد نخور” خواندن، عدم تشویق و تقویت مثبت کودک یا نگفتن “دوستت دارم” باعث می شود تا کودک از فشارهای روحی رنج ببرد.
به چه رفتارهایی کودک آزاری می‌گوییم؟
کودکان به علت ویژگی هایی که از نظر سنی دارند بسیار آسیب پذیر هستند و نیاز به حمایت و مراقبت ما دارند. اما گاهی بزرگسالان به دلایل مختلف به جای حمایت و مواظبت از کودکان آنان را مورد آزار قرار می دهند.
زارع نیستانک ناآگاهی والدین را از رفتارهای کودک آزارانه دانست و گفت: گاهی والدین یا افراد دیگر که به کودکان آزار می رسانند، نمی دانند که رفتار آنها کودک آزاری است، مانند کسانی که کودکان را تنبیه بدنی می کنند، مورد تحقیر و توهین قرار می دهند، به نیازهای اساسی آنها توجهی ندارند و این رفتارها را عادی و معمولی می دانند. اگرچه مشکلات اقتصادی و فقر هم سبب می شود که کودکان از دسترسی به نیازهای اساسی خود مانند آموزش، بهداشت و تغذیه محروم شوند و یا گاه والدین به علت فشارهای مالی با رفتارهایی مانند پرخاشگری، خشونت و بی توجهی کودکان را مورد آزار قرار دهند.
این دکترای روانشناسی کودک و نوجوان با ابراز تاسف از اینکه مشکلات خانوادگی دامن گیر خانواده های زیادی می شود که اغلب درصدد رفع این مشکل برنمی آیند گفت: مشاجرات شدید و طولانی والدین، جمعیت زیاد خانواده، شیوه های تربیتی نامناسب، در برخی موارد هم وجود ناپدری و نامادری سبب می شود که کودکان مورد آزار قرار گیرند تا حدی که مشکلات خانوادگی یکی از دلالیل کودک آزاری به شمار می رود.
چگونه می‌توانیم کودک آزاری را کاهش دهیم؟
وی گفت: والدین و اطرافیان باید تلاش کنند تا کودکان را بیشتر و بهتر بشناسند. شناخت کودکان و نیازهای آنان سبب می شود که رفتار بهتری با آنها داشته باشند. برای این کار هم می توان از روش های مختلف مانند خواندن کتاب های مناسب، شرکت در کلاس های آموزشی، مشورت کردن با افراد آگاه بهره برد.
این دکترای روانشناسی کودک و نوجوان یادآور شد: بهتر است علت کودک آزاری را بشناسیم. کودک آزاری مانند هر رفتار دیگری علتی دارد، سعی کنیم علت آنرا پیدا کنیم و با برطرف کردن آن، کودک آزاری را کاهش دهیم. ممکن است برخی از مشکلات را نتوانیم از بین ببریم، در آن صورت پذیرفتن آن بهتر از آزار دادن کودکان است. فراموش نکنیم که اشکالی ندارد از دیگران کمک بگیریم، کمک گرفتن و مشورت کردن نشانه هوشیاری و آگاهی است، نه ناتوانی. برای کاهش مشکلات خود می توانیم از مراکز مشاوره حضوری، تلفنی، سازمان های غیر دولتی و افراد آگاه کمک بگیریم.
آرامش خود را حفظ کنیم
زارع نیستانک با اشاره به اینکه زندگی همیشه با مشکلات همراه است گفت: سعی کنیم خشم خود را کنترل و برای مشکلات چاره جویی کنیم. بسیاری از کودک آزاری ها در شرایطی انجام می گیرد که والدین قادر به کنترل خشم خود نیستند، کنترل خشم آموختنی است و می توانیم با تمرین بر خشم خود غلبه کنیم.
کودک آزاری چه زیان‌هایی برای کودکان دارد؟
وی کودکی را دوران رشد و شکل گیری شخصیت نوان و خاطرنشان کرد: انواع کودک آزاری در این سال های حساس و مهم، به رشد و سلامت آنان آسیب های جدی می رساند. کودکان آزار دیده در همه جنبه های رشد مانند رشد جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی با مشکلات و نارسایی های فراوانی روبرو می شوند. بررسی های انجام شده نشان می دهد بسیاری از کودکانی که در دوران کودکی قربانی آزار و بدرفتاری بوده اند، در بزرگسالی خود به آزار کودکان پرداخته اند و این بزرگترین زیان کودک آزاری است که سبب تداوم آن می شود.
چگونه می‌توانیم از کودک آزاری پیشیگری کنیم؟
این دکترای روانشناسی کودک و نوجوان گفت: پیشگیری همیشه بهتر، آسانتر و سریع تر از درمان است. برای پیشگیری از کودک آزاری می توانیم از راهکارهای ساده استفاده کنیم. دقت در ازدواج و تشکیل خانواده، خودداری از ازدواج های تحمیلی، ناشناخته، شتاب زده و ازدواج در سنین پایین، توجه به تنظیم خانواده و تعداد مناسب فرزندان، افزایش آگاهی خود در زمینه پرورش فرزندان و شیوه های مناسب رفتار با آنان، پذیرش مسئولیت ها و انجام وظایف خود به عنوان پدر، مادر، معلم و سرپرست نسبت به کودکان، آشنایی با حقوق و نیازهای اساسی کودکان.
با توجه به سلامت جسمی و روانی خود و کاهش فشارهای عصبی و مشکلات رفتاری که سبب کودک آزاری می شود در نهایت و شاید مهمتر از همه اینکه با تقویت روحیه می توانیم از کودکان و فرزندانمان حمایت هایی مناسب و بجا داشته باشیم.
