روانشناسی خشم در افراد مختلف متفاوت است و اولین مرکز درمانی مخصوص این قبیل افراد که قادر به کنترل خشم و عصبانیت خود نیستند به راه افتاده است.
افرادی که می خواهند با تقویت توانمندی در مهار خشم و یادگیری مهارت های فردی و گروهی، به زندگی و محیط اجتماعی خود آرامش بیشتری ببخشند، بهره گیری از خدمات رایگان نخستین مرکز پیشگیری و کنترل خشم را از دست ندهند.
همیشه سخن گفتن از «نخستین» ها، نگاه ها را به سوی خود جلب می کند؛ مانند گشایش نخستین «مرکز پیشگیری و کنترل خشم» در شهر تهران.
این مرکز در وهله ی نخست، همچون پناهگاهی است برای آن دسته از افراد که قادر به کنترل خشم خود نبوده و همین امر، پشیمانی های زیادی در زندگی آنان به بار آورده است. آنان در این مرکز با آموزش و یادگیری مهارت های کنترل خشم می توانند رفتارهای غیرمعمول و خشونت آمیز خود را مهار کنند.
در نگاه بعدی راه اندازی چنین مرکزی برای جلوگیری از رفتارهای خشونت آمیز و هشداردهی درباره پیامدهای برخوردهای خشمگینانه میان افراد جامعه است.
این مرکز که با همکاری وزارت ورزش و جوانان و معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران از بیست و هشتم دی ماه 1393 خورشیدی فعالیت خود را آغاز کرده، محلی برای ارایه ی خدمات روانشناسی و مشاوره تخصصی در راستای پیشگیری و کنترل خشم، کاهش آسیب های روانی و اجتماعی و همچنین آموزش مهارت های زندگی است.
مسوولان مرکز پیشگیری و کنترل خشم هدف هایی مانند افزایش کیفیت زندگی و سلامت روانِ فردی و اجتماعی، کاهش آسیب های اجتماعی و میزان جرم و درگیری در جامعه، افزایش سطح سازگاری با محیط، گسترش روابط سالم، آموزش مهارت های زندگی به خانواده ها به ویژه در زمینه ی پیشگیری و کنترل خشم، تحلیل و توصیف وضعیت خشونت در جامعه و ایجاد زمینه های روانشناختیِ نشاط اجتماعی و شادمانی را در نظر دارند.
به گزارش رسانه ها، «محمود گلزاری» معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، همزمان با راه اندازی این مرکز به افزایش خشونت میان افراد 18 تا 34 ساله اشاره کرد و گفت: ثمره ی خشونت، افزایش جرایم و بزهکاری است. در نتیجه، نخستین چاره باید کنترل خشونت ها و یافتن راه های کاهش آن به ویژه میان جوانان باشد. در همین راستا تصمیم گرفتیم کلینیک تخصصی کنترل خشم را با هدف مطالعه ی دلایل و آمار بروز، ارایه ی آموزش های عمومی و گروهی و کشف راهکارهای درمانی برای این معضل راه اندازی کنیم.
گلزاری افزود: از کارشناسان ارشد و دانشجویان دکترا در علوم روان شناسی و جامعه شناسی برای امر مطالعه و ارایه ی راهکار دعوت به همکاری می شود. وزارت ورزش و جوانان تامین امکانات و آموزش و تحقیقات میدانی را بر عهده دارد و بحث تامین مکان مناسب به عهده ی شهرداری گذاشته شد. قرار شد وزارت ورزش و جوانان، شهرداری ها و مراجعه کنندگان هر کدام یک سوم هزینه های درمانی را پرداخت کنند.
با هماهنگی وزارت ورزش و جوانان و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجوز ویژه ای برای راه اندازی این مراکز صادر خواهد شد تا بتوان از امکانات بیمه یی برای پوشش هزینه بیماران استفاده کرد.
*** خشم قابل کنترل است
مسوولان مرکز کنترل خشم در تلاشند تفکر نادرست ژنتیکی بودن خشم و کنترل ناپذیر بودن آن را اصلاح کنند. آنان بر این باورند که خشم قابل کنترل است و با یادگیری مهارت های ویژه می توان این رفتار ناخوشایند را کنترل کرد.
«زهرا رهنما» رییس مرکز پیشگیری و کنترل خشم و روانشناس تربیتی، با تاکید بر این که «خشم علت نیست، بلکه معلول است»، به پژوهشگر ایرنا گفت: قرار گرفتن انسان ها در شرایط ناملموس و غیرقابل درک، به برداشت های نادرست از شرایط و زمینه سازی برای بروز خشم منجر خواهد شد.
به گفته ی رهنما، احتمال بروز خشم در افرادی که توانمندی های لازم برای کنترل خشم و همچنین مهارت های میان فردی و میان گروهی را نیاموخته اند، بیشتر خواهد بود. در این زمان باید به این افراد چند نکته را یادآور شد:
1- آیا خشم بهترین گزینه است؟ 2 – آیا خشم تنها گزینه است؟ 3- آیا به پیامدهای بروز خشم فکر کرده اید؟ 4- آیا تحمل پیامدهای خشم مانند زندان، دیه و قصاص را دارید؟
این مشاور تربیتی تنفس عمیق، آرام سازی بدن و توقف فکر را سه روش پایه ای درمان و کنترل خشم دانست.
«نیره جهانبخشیان» متخصص این مرکز و مشاور خانواده، در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا خشم را یک هیجان طبیعی مانند غم و شادی دانست که در صورت کنترل می تواند در بسیاری از زمینه های جسمی و روانی به افراد کمک کند اما در صورت مهار نشدن، «خشم خارج از کنترل» نام می گیرد و پیامدهای زیانبار جسمی، روانی و اجتماعی خواهد داشت.
جهانبخشیان درباره کنترل خشم گفت: وظیفه ی هر فرد است که با یادگیری راه های کنترل خشم، بر این رفتار خود غلبه کند و مهار آن را در اختیار گیرد. اگر خشم از سوی فرد مهار شود، مشکلی پدید نخواهد آمد اما زمانی که خارج از کنترل شود، آسیب زا بوده و ریشه ی بسیاری از بزهکاری ها و مشکل ها خواهد شد.
این کارشناس افزود: بررسی افرادی که با مشکل خشمِ غیرقابل کنترل به ما مراجعه می کنند، نشان می دهد کمبود مهارت های زندگی به بروز انتظارهایی فراتر از توان فرد و اطرافیان وی منجر خواهد شد و زمینه خشمگین شدن را فراهم می کند. فقدان مهارت های فردی (درونی) و میان فردی نیز عامل دیگری برای بروز خشم در افراد است. همچنین آگاهی اندک از نیازها و انتظارها افزون بر ایجاد خشم، مشکل های خانوادگی و اجتماعی را به همراه خواهد داشت.
این در حالی است که به گفته ی جهانبخشیان، با یادگیری مهارت های میان فردی مانند «ابراز وجود»، «نقدپذیری» و «حل مساله» می توان قدرت مدیریت هیجان و استرس در خود را تقویت کرد و با آگاهی کامل از موقعیت ها، برای جلوگیری و کنترل خشم گام برداشت.
این مشاور خانواده تاکید کرد «خشم قابل کنترل است» و ادامه داد: اطلاع رسانی درباره قابل کنترل بودن خشم، وظیفه ی رسانه ها و همچنین متخصصان مشاوره است. بسیاری از افراد به نادرستی گمان می کنند خشم، رفتاری ژنتیکی است و بر پایه این تفکر نادرست، تسلیم خشم خود می شوند، در حالی که می توان با یادگیری مهارت های مناسب خشم را در اختیار گرفت.
*** ضرورت راه اندازی مراکز پیشگیری و کنترل خشم
«تقاضا» مهمترین عامل پیدایش هر کالا یا خدمات است. احساس نیاز به کنترل رفتارهای پرخاشگرانه در محیط های خانوادگی و اجتماعی نیز مهمترین دلیل شکلگیری مرکزی برای یاری افرادی است که می خواهند توانایی مهار خشم خود را افزایش دهند.
کارشناسان از خشونت به عنوان «آسیب مادر» یاد می کنند؛ چرا که مجموعه یی از آسیب های دیگر را تشدید می کند. همچنین خشم یک رفتار هیجانی است که اگر به طور عقلانی مدیریت نشود بروز بزهکاری و ناهنجاری های گوناگون را در پی دارد.
روزانه چندین رخداد ناگوار لابلای تیتر اخبار رسانه ها جای می گیرد که از لحظه یی غفلت و چیرگی خشم بر افراد ناشی می شود؛ جوانی بر سر چند هزار تومان پول دوست خود را با چاقو به قتل می رساند، مردی به دنبال درگیری لفظی با همسر خود، وی را خفه و دلیل آن را ناتوانی در کنترل خشم خود عنوان می کند، دختربچه ی 2 ساله قربانی یک لحظه خشم پدر می شود، برادرانی در یک درگیری بچه گانه مرتکب قتل شده و در آتش خشم می سوزند، پدری به دنبال مشاجره با پسر بر سر تمیز کردن خانه کشته می شود و دهها و شاید صدها فرد دیگر به دلیل فرونخوردن خشم، باید زندگی خود را سالها پشت میله های زندان می گذرانند.
در همه این رخدادها اگر افراد مهارت های کنترل خشم و تحلیل درست شرایط و موقعیت را آموخته بودند، این حادثه های تلخ را رقم نمی زدند.
مسوول نخستین مرکز پیشگیری و کنترل خشم نیز با اشاره به همین ضرورت ها گفت: این مرکز برای پاسخ به نیازهای اجتماعی و فرهنگی و به منظور نگهداشت فرهنگ اصیل ایرانی – اسلامی پدید آمده است.
وی خدشه دار شدن فرهنگ و ارتباطات ژرف انسانی و جایگزینی احساس های زودگذر به جای منطق را مناسب تاریخ 2500 ساله ایران ندانست و افزود: روند فزاینده ی آسیب ها و مشکل های اجتماعی، شکلگیری و هویت یابی جنسی جوانان بیرون از چارچوب خانواده و ناهمگونی هویت های تازه با عرف پذیرفته شده، افزایش خشونت میان افراد جامعه حتی تحصیلکرده ها، کاهش میانگین سنی افراد دچار مشکل های اجتماعی، پایین بودن سطح آگاهی خانواده ها از آسیب های اجتماعی و روش های رویارویی با آن و نیز توسعه ی حاشیه نشینی اطراف شهرها به سبب افزایش مهاجرت داخلی سبب شد ضرورت راه اندازی مرکزی برای کنترل خشم و آموزش افراد در شهرهای بزرگ احساس شود.
به گفته ی وی، مهمترین فعالیت مرکز بر اصلاح نوع نگرش و شناخت افراد استوار است و آموزش هایی برای کاهش خطاهای فکری انسان و از میان بردن افکار غیرعقلانی ارایه می شود.
*** وظایف و برنامه ها
این مرکز در هفته ی نخست فعالیت خود، پذیرای 12 مراجعه کننده بود که با توجه به نوپا بودن این مرکز، رقم قابل توجهی است.
2 مشاور متخصص در این مرکز به ارایه ی خدمات مشاوره یی مشغول هستند که در آینده منشی و روان سنج نیز به جمع آنان افزوده خواهد شد.
دانش آموزان و دانشجویان مهمترین جامعه ی هدف مرکز پیشگیری و کنترل خشم به شمار می روند زیرا به گفته ی رهنما، برخی از اعضای این گروه از جامعه در حال تبدیل شدن به انسان هایی هستند که روابط سطحی داشته و به نسبت گذشته از تحمل کمتری برخوردارند. برخی دانش آموزان یا دانشجویان ممکن است با کوچک ترین اشاره، کنترل خود را از دست بدهند و عصبانی شوند و پس از آن اتفاق های ناگواری بیفتد.
سربازان، کارکنان نیروی انتظامی و خانواده آنان، رانندگان تاکسی و اتوبوس درون شهری، اولیای دانش آموزان، مشاوران مدارس و به طور کلی کسانی که در مشاغل پراسترس فعالیت می کنند، از دیگر گروه ها و جوامع هدف مرکز پیشگیری و کنترل خشم هستند. این مرکز با کمک رابطان خود، برای این افراد کارگاه های آموزشی برگزار می کند.
برای نمونه در کارگاه های آموزشی این مرکز، به والدین آموزش داده می شود چگونه در برابر درخواست های فرزندان خود رفتار کنند، تحمل خود را در برابر سختی ها افزایش دهند و خشم خود را مهار کنند. این کارگاه ها در سطح آموزش و پرورش و مراکز عمومی و تربیتی برگزار می شود.
همچنین مسوولان این مرکز در پی شناسایی افراد دچار معضل های همانند هستند تا با برگزاری کارگاه های آموزشی گروهی، چگونگی دستیابی به تعادل رفتاری در جمع را به آنان بیاموزند. این مرکز گنجایش برگزاری کلاس های گروهی تا سقف 50 نفر را دارد و در صورت افزایش شرکت کنندگان، کلاس ها و کارگاه های آموزشی در مکان دیگری برگزار خواهد شد.
رییس نخستین مرکز پیشگیری و کنترل خشم درباره متقاضیان مشاوره گفت: افرادی در رده های گوناگون سنی از 21 تا 50 سال در همین مدت کوتاه به مرکز آمده اند. آنان از اینکه مکانی تخصصی و البته دولتی برای یادگیری مهارت های زندگی و رفع مشکل آنان راه افتاده است، ابراز خرسندی می کنند. افزون بر این، معاینه ی رایگان افراد نیز رضایت را افزایش می دهد.
تلاش برای کاهش خشم و پرخاشگری در گروه سنی نوجوان، عرضه ی خدمات روان درمانی و مشاوره برای بهبود مهارت کنترل خشم، شرکت در جلسه های مشورتی و هماهنگی با مسوولان مناطق، فعالیت رسانه یی و تبلیغاتی، پیگیری فرآیند درمان مراجعان تا دستیابی به نتیجه، تهیه ی بانک اطلاعاتی درباره دلایل بروز خشم و…، معرفی مراجعان نیازمند به بستری به بیمارستان های مربوط، تهیه ی جزوه های آموزشی و برگزاری همایش و نشست با موضوع مهار خشم از دیگر برنامه های این مرکز است.
صبر، ادب و احترام به عنوان بخشی از هویت فرهنگی ایرانیان مطرح است و سازمان هایی مانند بهزیستی، وزارت آموزش و پرورش و ورزش و جوانان باید برای نجات روابط انسانی، به بهبود پرورش نسل آینده کمک کنند. از این رو، در آینده نزدیک مراکز پیشگیری و کنترل خشم در استان های خراسان رضوی، گلستان، مازندران، البرز و اصفهان نیز گشایش خواهد یافت.
متقاضیان دریافت خدمات مرکز پیشگیری و کنترل خشم می توانند هر روز (به استثنای پنجشنبه و جمعه) از ساعت 9 صبح تا 16 به «پارک آزادگان» واقع در مسیر غرب به شرق بزرگراه رسالت، بعد از مصلای امام خمینی (ره) و قبل از خروجی بزرگراه حقانی، مراجعه کنند و با استفاده از شماره های 88754266، 88750812 و 88738142 از برنامه های این مرکز آگاه شوند.
مشاوره و درمان مراجعان به مرکز پیشگیری و کنترل خشم تا پایان اسفند ماه سال 1393، رایگان است و از سال آینده، مبلغ پنج هزار تومان به عنوان حق مشاوره از مراجعان دریافت خواهد شد.
منبع: ایرنا
