معمولا در ماه آخر سال همه شروع به خانه تکانی می کنند و به نظافت خانه می پردازند می خواهیم مضرات و آسیب هایی که به اعضای خانه می رساند را بررسی کنیم.
نخستین روز اسفند ، شروع خانه تکانی است. سطلی لبریز از آب و کف و شوینده و سفیدکننده، اشیا و دیوارهایی دود زده و خاک گرفته و دو تا دست سپید با پوستی براق و شاداب. 2 روز مانده به پایان اسفند، پایان خانه‌تکانی ، سطل خالی است، با اشیاء و دیوارهایی درخشان اما 2 تا دست چروک خورده و زخمی که پوست‌شان مثل اسکاچ زبر است، گلو و چشم‌هایی که می‌سوزد، سرفه‌های بی‌امان و…
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکي مشهد با اشاره به اینکه بسیاری از افراد در زمان استفاده از مواد شوینده تنها به قدرت پاک کنندگی آن توجه می کنند، اظهار داشت: تعداد زیادی از صابونها، خوشبو کننده ها، نرم کننده ها و جرم گیرها به طور دائم مورد استفاده قرار می گیرند و ممکن است مواد شیمیایی و سمی موجود در اکثر محصولات در محیط و هوای منزل پخش شده و از طریق پوست، راههای تنفسی و گاها از طریق دهان وارد بدن شده و سبب تخریب مخاطها و ایجاد مسمومیت شود.
دکتر محمد رضا صابري بروز آسیب به پوست را از دیگر مضرات بی احتیاطی در استفاده از مواد شوینده عنوان و خاطر نشان کرد: مواد شوینده بر اساس ph ساختارشان طبقه بندی می شوند و هر چه این ماده در مواد شوینده بالاتر باشد قلیایی تر بوده و لایه های محافظ چربی پوست را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد و منجر به خشکی سطح پوست، تسریع پیری سلولهای پوستی ،صدمات مزمن ، خارش و ریزش مو می شود.
دانشيار گروه شيمي دارويي دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه گاهی افراد به ویژه خانمهای خانه دار برای تمیزی بیشتر سطوح سرامیکی از مخلوط سفید کننده با اسیدهای بسیار قوی مانند جوهر نمک استفاده می کنند، گفت: این امر موجب آزاد شدن گاز کلرین و در نتیجه ایجاد علائم شدید مسمومیت و پنومونی شیمیایی(نارسایی حاد تنفسی )می شود و در صورت بالا بودن سن یا دارا بودن زمینه بیماریهای قلبی و ریوی حتی می تواند منجر به مرگ شود.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي مشهد با اشاره به اینکه برخی از زنان خانه دار در استفاده از مواد سفید کننده (وایتکس) زیاده روی می کنند، گفت: وایتکس قلیای قوی و بسیار خورنده و اکسید کننده است و تحریک چشم و پوست، سوختگی های ملایم مری و دهان، تحریک گوارشی، استفراغ و اسهال در غلظت های بالا ایجاد می کند.
وی با تاکید بر خودداری از مخلوط کردن مواد شوینده در زمان استفاده خاطر نشان کرد: در زمان استفاده از شوینده های شیمیایی و پاک کننده از ماسک مناسب و دستکش استفاده و پنجره ها را باز و و تهویه را روشن کنند.
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکي مشهد در خصوص اقدامات لازم در زمان مواجهه با افراد دچار مسموميت ريوي با مواد شوينده اظهار داشت:خارج کردن لباس ها ي فرد، خروج سريع فرد از محل و استنشاق هواي آزاد و در صورت قطع تنفس فرد تنفس دادن نه از طريق دهان بلکه توسط ماسک اکسيژن انجام شود.
حساسيت پوستي و تنفسي
دکتر مژگان صفري فوق تخصص آسم و آلرژي و ايمونولوژي در اين رابطه مي گويد: آلرژي به مواد شوينده بر دو نوع است، نوع اول به شکل حساسيت هاي موضعي که به صورت ضايعات پوستي و اگزما يا درماتيت است.
در اين نوع حساسيت، افرادي که با اين مواد مستقيماً در تماس هستند، عارضه پوستي و التهاب مشهود است. اصطلاحاً به آن «حساسيت تماسي» گفته مي شود. نوع دوم مشکلات تنفسي در اثر مصرف موادشوينده است. افرادي که از اين مواد استفاده مي کنند، چنانچه سابقه بيماري تنفسي يا ريوي داشته باشند، تماس با اين مواد و استنشاق بوي آن باعث تشديد بيماريشان مي شود.
اغلب زنان خانه داري كه با علائم آسم به مطب مراجعه مي کنند، غالباً شروع بيماري شان همراه با استفاده از مواد جرم گير و سفيدکننده بوده است. آنها بدون دقت چندين ماده شوينده را با هم تركيب مي كنند غافل از آنكه ترکيب مواد جرم گير باعث بروز بيماري آسم مي شود.
زيرا در ترکيبات اين شوينده ها کلر و آمونياک به کار رفته که در صورت مخلوط کردن با مواد شوينده ديگر گازهاي بسيار سمي توليد مي کند و موجب سوزانندگي مجاري تنفسي مي شوند. متاسفانه اين عارضه در بسياري از موارد قابل برگشت نيست و افراد مبتلابه آن بايد مادام العمر دارو مصرف كنند.
استفاده از اين مواد شوينده نه تنها پوست و ريه ها را تحت تاثير قرار مي دهند بلکه بر روي مخاط حلق و بيني اثرگذار هستند.
دکتر شهرام فرجاد، متخصص گوش و حلق و بيني در اين باره مي گويد: سفيد کننده و يا جرم گيرها اگر با غلظت بالاو با بوي تند و سوزاننده استفاده شوند، محرک دستگاه تنفسي فوقاني و تحتاني مي شوند.
در بيني و حلق که دستگاه تنفسي فوقاني هستند ايجاد آبريزش و گرفتگي بيني مي شود. در اين ميان دستگاه تنفسي تحتاني نيز تحريک شده و به صورت سرفه هاي مکرر و سوزش ناحيه سينه مشخص مي شود.
دکتر سبحاني متخصص قلب و عروق در مورد اثر اين مواد روي دستگاه تنفس بخصوص در بيماران قلبي مي گويد: موقع استفاده از مايعات شوينده اي مانند وايتکس و جوهر نمك، بخار سمي متصاعد شده و در هوا پراکنده مي شود. استشمام اين بخار روي مخاط تنفسي اثرات التهابي و مضري مي گذارد.
در نهايت منجربه بيماري تنگي نفس مي شود. در بيماراني که سابقه نارسايي قلبي توام با بيماري هاي ريوي هستند، استفاده از اين مواد باعث تنگي نفس و شدت بيماري آنها مي شود. بيماراني که دچار نارسايي قلبي هستند بهتر است از اين مواد استفاده نکنند و اگر ناگزير به استفاده از اين گونه مواد شدند ابتدا از دستکش و ماسک استفاده کنند و بعد کمي آن را رقيق کرده و به کار خود ادامه دهند.
تاثير مواد شوينده بر کودکان
اغلب پزشکان معتقدند در صورت استفاده از مواد جرم گير، سفيد کننده و اسپري هاي خوشبوکننده هوا در خانه خطر جدي کودکان را تهديد مي کند. كودكان بيشتر در معرض خطر مواد سمي تشكيل دهنده پاك كننده ها و شوينده ها قرار مي گيرند زيرا بدن آنان سريع تر مواد شيميايي را جذب مي کند. از طرفي ديگر كودكان اكثراً اشيا و مواد خارجي را در دهان خود قرار مي دهند، هنگامي كه اسپري هاي خوشبوكننده يا ساير پاك كننده ها در محيط خانه استفاده مي شود در هوا پخش شده و روي اشياي خانه مي نشيند و كودكان با بردن اشيا به سمت دهانشان ذرات را به بدن خود منتقل مي کنند. دکترصفري، فوق تخصص آسم و آلرژي و ايمونولوژي در مورد خطرات نگهداري اين مواد در منزل مي گويد: نگهداري اين مواد در منزل بسيار خطرناک است.
مسموميت با اين مواد براي کودکان خطر جدي محسوب مي شود. مواد شوينده با غلظت بالانبايد به راحتي در دسترس کودکان قرار گيرد. بخصوص اگر اين مواد داخل شيشه، ليوان و يا ظروف مشابه نگهداري شود. زيرا بلع مواد شوينده و بخصوص جوهر نمک و سفيدکننده باعث سوختگي مخاط دهان کودکان مي شود و حتي ممکن است در ناحيه مري سوراخ ايجاد شده و منجر به مرگ آنان شود. از اين روبيشتر بايد مراقب کودکان بود و افرادي كه مشغول کار با اين مواد هستند در و پنجره ها را باز بگذارند تا بخار ناشي از اين مواد در منزل پراکنده نشود.
نکات ايمني
افرادي که در منزل از شوينده هاي قوي استفاده مي کنند، بدون اينکه آن را رقيق کنند با مواد ديگر ترکيب کرده و روي سطوح مي ريزند، بي آنکه از عواقب آن آگاهي داشته باشند با آب داغ شروع به شست وشوي سطح مورد نظر مي كنند. اين کار توليد بخار کرده و تنفس را براي فرد مشکل مي سازد. اکثر پزشکان معتقدند مواد شوينده معمولي مي تواند جايگزين مناسبي به جاي شوينده هاي پر از عارضه باشد. موادشوينده معمولي حاوي آنزيم کم خطر است.
دکتر فرجاد در مورد استفاده از اين قبيل شوينده ها مي گويد: خطر استفاده از سفيدکننده و جرم گيرها به مدت تماس فرد با آن بستگي دارد چنانچه اين مدت کم باشد عوارض کمتري را براي فرد در بردارد. همچنين در محيط هاي بسته هرگز نبايد از اين مواد استفاده کرد.
زيرا بوي تند و تيزي که دارند منجربه تورم حنجره، ايجاد سوزش و درد سينه، گرفتگي صدا و سرفه مي شود. اگر فرد در تنفس دچار مشکل شد و امکان دسترسي به پزشک نبود. بهتر است فوراً در هواي آزاد و خنک قرار گيرد. از سرم هاي شست وشو براي ناحيه بيني که تحريک شده است، استفاده شود. در صورتي که سرم در دسترس نبود محلولي از آب و نمک تهيه کرده و بيني را شست وشو دهند. با اين روش مواد شوينده که بر روي مخاط بيني اثر گذاشته اند شسته شده و آبريزش بيني را بهبود مي بخشد. اگر با اين روش آبريزش قطع نشود. تنفس از راه بيني به سختي انجام شود كه بايد از قطره بيني استفاده کرد.
دکتر بدري اسلامي، متخصص زنان و زايمان در مورد خطرات استفاده از مواد شوينده بر زنان باردار مي گويد: در سه ماهه اول بارداري و ماه هاي آخر استفاده از انواع جرم گيرو سفيده کننده ها خطرناک است. زنان باردار بايد بيشتر به سلامت خود توجه کنند. از شوينده هايي استفاده کنند که دچار تنگي نفس و آسم در دوره بارداري نشود. در صورت رقيق بودن مواد شوينده و استفاده از ماسک و دستکش و تهويه مناسب مشکلي براي جنين و مادر بوجود نمي آيد.
دکتر صفري، فوق تخصص آسم و آلرژي معتقد است: در افرادي که دچار عارضه آلرژي هستند خطر مصرف اين مواد اجتناب ناپذير است.
افرادي که دچار حساسيت هاي پوستي هستند بعد از مصرف مواد شوينده پوست دست هايشان که تماس بيشتري با آن داشته است پوسته پوسته شده و حساسيت پوستي شان شدت پيدا مي كند. بنابراين توصيه مي شود که از صابون هاي ملايم تر يا قليايي کم براي شست و شوي دستهايشان استفاده کنند.
همچنين اگر ملحفه و لباسها با دقت بيشتري شسته نشوند ممکن است مواد باقي مانده افراد مبتلابه آلرژي را با مشكلات بيشتري روبه رو كند. از اين رو بهتر است بعد از شست و شوي لباس ها يک بار با آب اضافي آب کشي کرده و يا در صورت استفاده از ماشين لباسشويي آن را طوري تنظيم کنندکه با مواد شوينده کاملاً از سطح لباس برطرف شود. بعضي از مواد شوينده از بين برنده ميکروب هستند. بخصوص موادي که حاوي کلر باشد ميکروب ها را از بين برده و سطح را ضدعفوني مي کند. اين مواد بايد براحتي بتواند از بروز مشکلات ذکر شده جلوگيري کند.
دکتر صفري فوق تخصص آلرژي و ايمونولوژي با بيان توصيه هايي در مورد استفاده از اين مواد مي گويد: بعضي از افراد تصور مي کنند که از عوارض مصرف اين مواد در امان هستند اما بسياري از افرادي که در اثر استفاده از اين مواد دچار آسم شده اند نيز همين تصور را داشته و بعد از مدتي به آلرژي تنفسي دچار شده اند. بنا بر اين توصيه هاي لازم در مصرف اين مواد ضروري است:
مواد جرم گير در ظروف در بسته نگهداري شود تا در دسترس کودکان قرار نگيرد.
از ترکيب مواد جرم گير با مواد ديگر پرهيز شود.
به هنگام استفاده از اين مواد در و پنجره باز گذاشته شود.
از مخلوط کردن مواد شوينده با آب داغ و يا استفاده همزمان آن با مواد شوينده خودداري شود. زيرا آب داغ سبب توليد گاز مضاعف مي شود.
در صورت استفاده از اين مواد با مشاهده هر گونه سرفه و يا تنگي نفس در معرض هواي آزاد و خنک قرار گيرند.
بعد از استفاده از مواد شوينده دست ها خشک مي شوند. در اين مواقع بهتر است از کرم هاي مرطوب کننده دست استفاده شود.
در صورت مشاهده ضايعه و التهاب پوستي از هيچ پماد و کرمي استفاده نکرده و فوراً به پزشک مراجعه کنند.
هنگام کار با مواد شوينده چنانچه چشم با مواد تماس پيدا کرد بهتر است سريعاً با آب شست وشو داده تا مانع از بروز عوارض شود.
در هنگام استفاده از شوینده های شیمیایی و اسیدی پاک کننده، جرم گیر و سپیدکننده، استفاده از ماسک امری ضروری به شمار می آید، اما وجود هواکش و بازکردن پنجره ها و قرار داشتن مداوم در معرض جریان هوای آزاد، در این خصوص، می تواند تا حد زیادی از بروز آلرژی ها و عوارض تنفسی در افراد جلوگیری کند .
