برای اینکه کودکتان حرف شنو شود و با دستوراتتان مشکلی نداشته باشد و از آنان مخالفت نکند و روی برنگرداند یک سری راه حل ها داریم!
براي تسليم كردن كودكان روشي كلي وجود دارد كه در همه شرايط، مفيد است. در تربيت مؤثر، وجود حد و مرز براي بچه‌ها ضروري به نظر مي‌رسد. اگر ما آنها را درست راهنمايي كنيم، فرزندانمان آماده پذيرش مي‌شوند. چرا كه اساساً بچه‌ها مايلند والدين خود را خشنود سازند. اما اكثر ما در تعيين حد و مرز براي كودكانمان مهارتي نداريم. زياد صحبت مي‌كنيم، بسيار عاطفي برخورد مي‌كنيم و نمي‌توانيم به طور واضح منظور خود را بيان كنيم.
1 – برخورد مثبت داشته باشید
به رفتار مناسب فرزند خود توجه کنید و در همان لحظه از آن تعریف کنید. سپس از او درخواست نمایید ( یا او را راهنمایی کنید ) تا فعالیت بعدی را انجام دهد. در این روش برای هر کاری که کودک درست انجام می‌دهد امتیازی قائل شوید، به نوعی که گویی جادویی در کار است، او به طور باور نکردنی، درخواست‌های بعدی را اجابت می‌کند. به طور مثال به او بگویید :
– آفرین که یک لیوان شیر خوردی . حالا بیا کمی تخم مرغ بخور .
– خیلی خوب مسواک زدی . حالا بیا لباس خوابت را بپوش .
بچه‌ها بيشتر پذيراي فرمان‌هاي مثبت هستند تا منفي. به طور كلي بهتر است واضح و روشن به كودك بگوييد بايد چه كار كند. دستورات منفي مثل نرو، نريز، نكن به كودك مي‌گويد چه چيزي قابل قبول نيست، اما رفتاري كه از او انتظار مي‌رود را بيان نمي‌كند. والدين مستبد اغلب از فرمان‌هاي منفي استفاده مي‌كنند، در حالي كه والدين موفق دريافته‌اند بيشتر بايد از فرمان‌هاي مثبت استفاده كنند.
2 – برای کنترل او به نرمی رفتار کنید
هر گاه ازکودک خود خواهشی دارید، به سمت او بروید و به نرمی او را لمس کنید. به طوری که حضور شما تقریباً موافقت کودکتان را ضمانت کند. اکنون درست در جایی هستید که فرمان شما به یک عمل تبدیل می‌شود. شما می‌خواهید فرزندتان میز را بچیند، اگر با فریاد از او بخواهید که از آن طرف خانه بیاید و میز را بچیند، حتماً مؤثر نخواهد بود؛ بهتر است نزد او بروید و آنچه که می خواهید به او بگویید، سپس با او به آشپزخانه بروید. هنگامی که خواهر و برادر مشغول نزاع و درگیری هستند، نباید با داد و بیداد دعوا را متوقف کنید. به جای آن، به طرف آنها بروید و صحبت کنید. خیلی اوقات همین آرامش شما برای ساکت کردن بچه ها کافی است. اگر می‌خواهید موافقت کودک خود را جلب کنید کمتر از ” نه مؤکد” استفاده کنید و حتی‌المقدور از حبس کردن او در اتاقش خودداری نمایید.
3 – فرزند خود را دوباره راهنمایی کنید
فرزند خود را به سمت رفتار پسندیده هدایت کنید. اگر او به چیزی دست می‌زند که نباید دست بزند، به او بفهمانید که دقیقاً چه چیزهایی را می‌تواند لمس کند یا بردارد. اگر او روی مبل بالا و پایین می‌پرد، به جای اینکه او را سرزنش کنید، جایی را که می‌تواند جست و خیز کند به او نشان دهید.
4 – اشیاء مخرب را از دسترس کودک دور کنید
اگر فرزندتان روی دیوار رنگ‌آمیزی می‌کند، مداد رنگی را از دسترسش دور کنید و برایش توضیح دهید که چطور می‌تواند از مداد رنگی به درستی استفاده کند.
5 – عزت نفس کودکان را از بین نبرید
اگر فرزند خردسالتان روی میز ایستاده و می‌خواهید او را پایین بیاورید، به او بگویید ” اجازه نداری روی میز بایستی، خودت پایین می‌آیی یا من کمکت کنم ؟ ” در این صورت شما به نوعی ناتوانی‌های او را مهار می‌کنید و اعتماد به نفس از شما به فرزندتان انتقال می‌یابد.
6 – فرزند خود را برای حضور در جمع آماده کنید
اگر فرزند شما در حضور دیگران بد رفتاری کند، باعث خجالت شما می‌شود و افرادی که شاهد خرابکاری او هستند رنجیده می‌شوند. در این زمان اگر به او بگویید “ساکت بنشین “، معمولاً رفتارش بهبود نمی‌یابد. قبل از هر وضع جدیدی همچون سوار شدن به هواپیما یا حضور در جشن تولد، موقعیت را برای او شرح دهید و انتظارات واقعی خود را بیان کنید. به طور مثال بگویید: وقتی سوار هواپیما می‌شویم، در آنجا صندلی مخصوص خودت را داری و باید کمربندت را ببندی. می‌توانی کتاب بخوانی، چیزی بخوری یا با اسباب بازی کوچکی بازی کنی. وقتی فردا به جشن تولد می‌رویم، از تو انتظار دارم شلوغ نکنی و هنگامی که دوستت کادوهایش را باز می‌کند، بنشینی و تماشا کنی.
7 – به کودک کمک کنید که کمی جلوتر را ببیند
بچه‌ها در هر موقعیتی که قرار دارند، رویدادهای بعدی را نمی‌بینند و فقط در لحظه زندگی می‌کنند. برای همین، هنگام گــذر از مرحله‌ای دیگر، دچار مشکل می‌شوند. بنابراین بهتر است هنگامی که می‌خواهید او را از جایی که دوست دارد به جای دیگری ببرید، ابتدا پنج دقیقه قبل او را مطلع کنید که تا چند لحظه دیگر باید اینجا را ترک کنید. اگر بی‌خبر دست او را بگیرید و به جای دیگری ببرید باعث آزار او می‌شوید.
8 – از جایی که برای او مشکل ساز است دور شوید
اگر هر بار با کودکتان به سوپر مارکت رفتید و با مشکلاتی روبرو شدید، زمانی به آنجا بروید که کسی از او نگهداری می‌کند. بهتر است مدت یک ماه به او فرصت دهید و او را همراه خود به خرید نبرید، این مدت، زمان مناسبی است که این چرخه منفی بشکند و به شما و فرزندتان اجازه دهد که روال عادی پیدا کنید.
9 – کودکتان را به جای دیگری ببرید
اگر در رستوران هستید و او بهانه‌گیری می‌کند، کودکتان را بردارید و از آنجا خارج شوید. اغلب بیرون رفتن و انتقال او به جایی دیگر، باعث آرامش او می‌شود. کارهای روزمره را به طور منظم انجام دهید. لباس پوشیدن، مسواک زدن، باز کردن در، تمیز کردن اسباب بازی‌ها، رفتن به رختخواب، همه اینها مجموعه‌ای هستند که رویدادهای مهم روزانه محسوب می‌شوند. شما می‌خواهید فرزندتان هر یک را با موفقیت پشت سر بگذارد و در گذر از هر مرحله، رفتار مناسبی داشته باشد. اما ممکن است رفتارهای منفی مثل فریاد زدن نیز به سرعت در روال عادی روزمره جای بگیرد.
10 – در هر مرحله او را راهنمایی کنید
دقت کنید که هر یک از مراحل رشد کودکتان در کارهای روزمره پنهان شده است. او به تدریج می‌تواند کفش‌هایش را بپوشد و یا به حمام برود. شما نخست باید او را از لحاظ فیزیکی (در هر مرحله انجام امور روزانه) راهنمایی کنید و بعد فقط نظاره‌گر باشید. مثلاً به او بگویید: “من نمی‌توانم لباست را دربیاورم؛ اما تو را تماشا می‌کنم که چطور این کار را می‌کنی .”
11 – گاهی بعضی امور را به کودک یادآوری کنید
بچه‌ها به راحتی ممکن است چیزی را فراموش کنند. این وظیفه شماست که بعضی موارد را به آنها تذکر دهید. مثلاً اگر کودک شما فراموش کرد به دستشویی برود. باید با مهربانی به او بگویید “وقت دستشویی” رفتن است. یک کلمه‌ی یادآوری برای او بسیار مفید خواهد بود.
12 – هنگام فرمان دادن به کودک، از دستورات واضح و روشن استفاده کنید
به جای اینکه بگویید “اتاقت را مرتب کن” بهتر است به مورد مشخصی اشاره کنید. یعنی بگویید کتاب ها را در قفسه آبی، و اسباب بازی‌ها را در قفسه پایینی بگذار. هر قدر فرمان‌های شما واضحتر باشد پذیرفتن آنها برای کودک آسانتراست.
13 – علت انجام هر کاری را برای کودک توضیح دهید
همانطور که شما و فرزندتان در حال مسواک زدن هستید، برای آگاهی او توضیح دهید که چه کار می‌کنید و چرا. مثلاً بگویید : ” ببین من خمیر دندان را به تمام دندانم می‌رسانم. حالا با آب، دهانم را می‌شویم، غرغره می کنم و بعد آب دهانم را بیرون می‌ریزم تا دندان‌ايم خراب نشود و سفيد بماند. بیا با هم این طوری مسواک بزنیم.”
14- واضح و روشن صحبت كنيد
والدين براي حد و مرز گذاشتن و ادب كردن فرزندانشان سربسته و مبهم صحبت مي‌كنند، مي‌گويند «مؤدب باش، اذيت نكن، شلوغ نكن» . اين راهنمايي‌هاي كلي براي هر كودكي معني خاصي دارد. بچه‌ها از ما مي‌خواهند، انتظاراتمان را به طور روشن و واضح بيان كنيم. حد و مرز مشخص به كودك مي‌گويد دقيقاً چگونه بايد رفتار كند. مثلاً در ” كتابخانه آهسته صحبت كن، وقتي از خيابان عبور مي‌كنيم دست مرا بگير يا موقع غذا حرف نزن”. اين راهبرد در واقع ميزان پذيرش و حرف شنوي كودكتان را افزايش مي‌دهد.
15- انتخاب‌هاي ديگر را به كودک پيشنهاد كنيد
در بسياري موارد مي‌توانيد به فرزندتان فرصت يك انتخاب محدود شده بدهيد تا خودش تصميم بگيرد چگونه دستورات شما را انجام دهد. گاهي آزادي عمل در تصميم‌گيري، به كودك احساس قدرت و تسلط مي‌دهد كه به تدريج مقاومت در برابر والدين را كاهش دهد. به طور مثال به او بگوييد: « الان وقت استحمام است. مي‌خواهي دوش بگيري يا در وان حمام كني؟» « مي‌خواهي نيم ساعت صبح، نيم ساعت بعدازظهر رياضي تمرين كني ؟ يا يك ساعت صبح ؟ » از اين رو والدين بهتر و سريع‌تر مي‌توانند به كودك خود پيشنهاداتي بدهند. آنها انتخاب محدودي براي كودكان تعيين مي‌كنند. اما مي‌توانند تغييراتي در آن پديد آورند. به عبارتي ديگر اين گونه انتخاب‌ها محدود، اما تغيير پذيرند.
16- قاطع باشيد
زماني كه عدم پذيرش و سرپيچي رخ داده باشد و شايد كودك به خودش يا ديگران آسيب برساند. به موقعيت محدوده كننده قاطع نياز داريم. يك محدوديت قاطع به كودك مي‌گويد بايد رفتار نامطلوبش را متوقف كند و فوراً حرف شما را بپذيرد. مثلاً: «همين الان برو تو اتاقت»، « بس كن اسباب بازي‌هايت را پرت نكن » . البته اين قاطعيت از طريق جديت در چهره و صدا به خوبي نمايان مي‌شود. همان طور كه نرمش بيش از حد والدين براي كودك مفيد نيست، رفتار خصمانه والدين نيز براي آنها مضر است. اما قاطعيت مرز بين نرمش بيش از حد و رفتار خصمانه است.
17- بي طرفي خودتان را اعلام كنيد
وقتي مي‌گوييد:«الان برو بخواب» ممكن است نيروي كشمكش شخصي بين او و شما ايجاد شود. روش بهتر اين است كه دستورات را به حالت غير شخصي بيان كنيد. به طور مثال به او بگوييد «ساعت نه است و وقت خواب تو » و به ساعت اشاره كنيد. در اين حالت هر اعتراض و حس ناخوشايندي پديد بيايد، بين كودك و ساعت است، نه بين او و شما. يا هنگامي كه به او مي‌گوييد «:خانه جاي توپ بازي نيست» او از اين قاعده ناراحت مي‌شود نه از شما .
18- توضيح دهيد چرا محدوديت لازم است
مردم وقتي در مورد قاعده يا دستوري توجيه شوند، بهتر مي‌توانند آن را بپذيرند، اما در غير اين صورت آن را مستبدانه مي‌پندارند. بنابراين هنگامي كه براي اولين بار كودك را در موقعيت محدودكننده قرار داديد توضيح دهيد چرا فرزندتان بايد آن را بپذيرد. شناخت علت قواعد، باعث مي‌شود رفتار مناسب در كودك دروني شود. يعني تمايلات دروني‌اش، او را مطيع قوانين خانواده مي‌سازد. براي بيان علت قوانين به جاي اين كه از توضيحات طولاني، كه بچه‌ها را خسته مي‌كند، استفاده كنيد. به طور خلاصه، دليل يك دستور را بيان كنيد. مثلاً: “ديگران را نزن! چون بدنشان درد مي‌گيرد” يا ” وقتي اسباب بازي را از دست بچه‌هاي ديگر مي‌گيري، آنها ناراحت مي‌شوند، چون هنوز بازيشان تمام نشده است. “
19- در تربيت كودكان ثابت قدم باشيد
تعيين حد و مرز براي كودكان، هنگامي مؤثر است كه اين قوانين ثابت باشند. به عبارت ديگر، در هر خانه بايد ضوابط خاصي حاكم باشد و والدين همواره به آن پايبند باشند و آن را تغيير ندهند. مثلاً اگر ساعت خواب ، يك شب هشت و شب ديگر هشت و نيم و شب بعد نُه باشد، به جاي همراهي، مقاومت بچه‌ها را در پيروي از اين برنامه به دنبال خواهد داشت. سختي اين روش در اين است كه قوانين مهم و روزمره خانواده بايد هر روز به موقع اجرا شوند تا تأثير گذار شوند.
20- رفتار ناپسند را تذكر دهيد
مهم نيست بدرفتاري كودك چه باشد، ما بايد براي او روشن كنيم كه رفتارش را ناپسند مي دانيم و آن را قبول نداريم. بنابراين به جاي اين كه بگوييم «پسر بد» يعني خودت را قبول نداريم، بايد بگوييم « كتك كاري نكن » يعني رفتارت را رد مي‌كنيم.
21- احساسات و عواطف خود را كنترل كنيد.
بنا به گزارش پژوهشگران، هنگامي كه والدين عصباني هستند، فرزندان خود را شديداً تنبيه مي‌كنند و بيشتر از قبل مورد آزار زباني و بدني قرار مي‌دهند، گاهي اوقات به جاي خشونت و رفتار خصمانه بايد آرامش خود را حفظ كنيم، نفس عميق بكشيم و تا ده بشماريم. اساساً تربيت يعني آموزش رفتار صحيح به كودكان، اما اگر شما عصبي يا احساساتي باشيد نمي‌توانيد آموزش را به طور مؤثر انجام دهيد. مثلاً به جاي اين كه به كودك خود حمله كنيد و حرف ناشايستي به او بزنيد بهتر است يك لحظه صبر كنيد، بعد با آرامش از او بپرسيد «اينجا چه خبر است؟» . همه كودكان به راهنمايي والدين براي شناخت رفتار پسنديده نياز دارند. مهارت ما در ايجاد قوانين و محدوديت‌ها، همكاري بيشتري از جانب فرزندان براي ما به ارمغان مي‌آورد.
منبع:طبنا
