اگر کودکتان زردی دارد و بدنش گرم شده و چشمانش رو به زردی رفته اند سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و توصیه های متخصصین را مو به مو انجام دهید می خواهیم همه روش های مدرن و سنتی موثر در این رابطه را به شما آموزش دهیم.
همه چیزهایی كه باید در مورد زردی نوزادان، دلایل و راه‌های برطرف كردنش بدانید.
«خانم! نوزادتان زردی دارد و برای درمان باید چند روزی در بیمارستان بستری باشد.» شنیدن این جمله از زبان متخصص اطفال برای مادری كه با هزار امید و آرزو نوزادش را به‌دنیا آورده، دلهره‌آور است و اولین چیزی كه در ذهن او نقش می‌بندد این است كه آیا زردی جان و سلامت نوزادش را تهدید می‌كند و برای درمانش چه اقدامی باید انجام دهد؟ اینها شاید سوالات مادرانی باشد كه در آینده قصد بارداری دارند یا قرار است به زودی زایمان كنند.
دكتر علی‌اصغر متقی، متخصص اطفال و دكتر قدیر محمدی متخصص طب سنتی درخصوص علل بروز زردی در نوزادان و همچنین باورهای عمومی كه در این زمینه وجود دارد، پاسخ می‌دهند.
چرا زرد می‌شود؟
زردی از تخریب بخشی از گلبول‌های قرمز در نوزاد به‌وجود می‌آید و ضایعات باقیمانده از گلبول‌های قرمز به بیلی‌روبین كه عامل ایجاد كننده زردی در نوزاد به‌شمار می‌رود، تبدیل می‌شود. زردی به دو شكل در نوزاد مشاهده می‌شود:
زردی محلول در آب: در این نوع زردی همان‌طوركه از نامش پیداست، بیلی‌روبین محلول در آب است و چون محلول است، كبد آن را از طریق ادرار كردن دفع می‌كند.
زردی غیرمحلول در آب: در نوع دوم زردی، بیلی‌روبین محلول در آب نیست و از راه ادرار كردن دفع نمی‌شود و در بدن باقی می‌ماند، در صورتی‌كه درمان آغاز نشود و میزان بیلی‌روبین بیش از حد شود، در مغز نوزاد رسوب كرده و عقب‌ماندگی ذهنی نوزاد را همراه دارد.
به دستش نگاه كنیم یا چشمش؟
زردی اولین اثرش را روی چشم‌ها می‌گذارد و سفیدی چشم‌ها به‌زردی می‌گراید. پس از چشم‌ها روی گونه‌ها، سپس صورت خودش را نشان می‌دهد. با بالا رفتن درجه بیلی‌روبین در بدن، زردی در سینه، پشت و شكم نوزاد بروز می‌كند. پس از آن انتظار این است كه دست‌ها و پاها درگیر زردی شوند. اما چون میزان گردش خون در این قسمت‌ها كمتر است، احتمال بروز زردی در آنها هم كمتر است.
خودتان میتوانید تشخیص دهید؟
زردی را می‌توان از روی چشم تشخیص داد. اما تشخیص چشمی قابل اعتماد نیست و بهترین راه تشخیص زردی آزمایش خون و اندازه‌گیری میزان بیلی‌روبین نوزاد است.
همه نوزادان زرد می‌شوند؟
تقریبا بچه‌ای نیست كه با زردی به‌دنیا بیاید. چون تا زمان تولد نوزاد جفت كار كبد را انجام می‌دهد و زردی را دفع می‌كند. بیشتر بچه‌ها یكی، دو روز پس از تولد زردی خود را نشان می‌دهند. پس از سه، چهار روز میزان زردی بالا می‌رود و در روز هفتم یا هشتم تولد درجه زردی به اوج خود می‌رسد.
دخترها بیشتر در خطرند یا پسرها؟
به جز در مواردی چون بیماری فاویسم كه در پسران بیش از دختران است و با زردی همراه بوده و سبب لیز شدن گلبول‌های قرمز می‌شود، دختر و پسر از نظر میزان ابتلا به زردی و خطر احتمالی هیچ تفاوتی با هم ندارند. همان‌طور كه گفته شد نارسی، وزن كم بچه و مشكلات تنفسی نوزاد در بروز زردی نقش دارند.
چه زمانی زردی خطرناك است؟
حد خطرناك بودن زردی در نوزاد بستگی به سن، وزن، نارس یا به‌موقع دنیا آمدن او دارد. به‌طور مثال اگر نوزادی با وزن سه و نیم یا چهار كیلوگرم و پس از 9 ماه به دنیا آمده باشد و میزان بیلی‌روبینش هم 12 باشد، این میزان بیلی‌روبین برای این نوزاد سالم، طبیعی است و مشكلی ایجاد نمی‌كند و بیلی‌روبین ایجاد شده نیز از طریق كبد دفع می‌شود. حالا اگر نوزادی با وزن دو كیلوگرم به‌دنیا بیاید و درواقع نارس باشد، درصورتی كه میزان بیلی‌روبین او 12، 13و 14 باشد برای این بچه خطرناك است و باید تحت درمان قرار بگیرد. این درحالی است كه همین میزان بیلی‌روبین همان‌طور كه گفته شد برای كودك سالمی كه با وزن طبیعی و پس از دوره كامل بارداری به‌دنیا آمده است، مشكلی ایجاد نمی‌كند.
حالا اگر میزان بیلی‌روبین نوزاد بین 17 تا 20 باشد، این از نظر ما خطرناك است، چون احتمال رسوب در مغز وجود دارد و با رسوب بیلی‌روبین، نوزاد دچار عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود. نوزادانی كه بیلی‌روبین بالایی دارند، باید زیرنظر متخصص باشند و زودبه‌زود مورد بررسی قرار بگیرند. البته احتمال اینكه زردی نوزاد بالای عدد 20 شود بسیار كم است و از هر 100 بچه‌ای كه به‌دنیا می‌آید، تنها ممكن است چهار یا پنج کودک با بیلی‌روبین بالای20 درگیر شوند.
ادرار و مدفوعش رنگ می‌گیرد؟
مدفوع و ادرار بچه‌های مبتلا به زردی با بچه‌های دیگر هیچ فرقی ندارد و نمی‌توان تشخیص از روی ادرار یا مدفوع را ملاك قرار داد، آزمایش خون بهترین راه است.
تغذیه مادر زردی می‌آورد؟
تغذیه مادر نقشی در این زمینه ندارد مگر اینكه نوزاد و مادر از نظر گروه خونی با هم ناسازگاری داشته باشند که در این صورت باید منتظر وقوع زردی در نوزاد بود.
بالای سرش مهتابی بگذاریم؟
اشعه یو. وی یا ماوراء بنفشی كه از مهتابی ساطع می‌شود، بیلی‌روبین‌های رسوب كرده را شكسته و به قطعات ریز تبدیل می‌كند. پس از اینكه بیلی‌روبین‌ها به قطعات كوچك‌تر تبدیل شدند، از راه ادرار دفع می‌شوند. استفاده از مهتابی تقریبا راهی است كه به كاهش طول مدت بستری شدن نوزاد در بیمارستان كمك می‌كند.
باردارها میوه زرد نخورند؟
مصرف میوه‌های زرد در دوران بارداری و شیردهی سبب زردی نوزاد نمی‌شود. اما ما نوعی زردی خاص را در سنین بالاتر در بچه‌ها مشاهده می‌كنیم. گاهی اوقات والدین كودكان سه یا پنج، شش ساله‌ای را برای درمان می‌آورند كه از مشكل زردی رنج می‌برند كه بر اثر خوردن میوه‌های رنگی همچون نارنگی یا هویج در آنها ایجاد شده است. علت بروز این زردی هم مصرف بیش از حد این خوراكی‌هاست كه باعث می‌شوند رنگدانه‌های‌شان روی پوست باقی بماند و پوست را به رنگ زرد دربیاورد. این بچه‌ها یك تفاوت اساسی با نوزادان مبتلا به زردی دارند. سفیدی چشم بچه‌هایی كه با خوردن خوراكی‌های رنگی مبتلا به زردی شده‌اند، به رنگ سفید است اما سفیدی چشم نوزادان مبتلا به زردی، زرد رنگ است.
مادران شیرده چه بخورند؟
ابتلا به زردی به نوع تغذیه مادر بستگی دارد. تغذیه‌ای كه نوزاد پس از تولد قرار است داشته باشد، با تغذیه‌ای كه می‌خواهد با شیر مادرش داشته باشد فرق می‌كند. غذایی كه مادر از آن استفاده می‌كند، به‌طور مستقیم در شیر او ترشح می‌شود و نوزاد از شیری كه حاوی انواع و اقسام مواد است، استفاده می‌كند. هرچه مادر غذای دیر هضم‌تر همچون كله‌پاچه یا موادی همچون بادمجان استفاده كند، باعث بروز زردی بیشتر در نوزاد می‌شود.
افرادی هستند که پس از زایمان به اینكه قوت ازدست رفته بدن‌شان را به‌دست بیاورند، از چنین غذاهای دیرهضمی استفاده می‌كنند. از سوی دیگر اگر طحال بدن، هضم مواد را به‌طور ناقص انجام دهد، طبعا روی كیفیت شیری كه مادر قرار است به نوزادش بدهد، تاثیر خواهد گذاشت. حالا اگر از مواد دیرهضم در این دوران كمتر استفاده كند، طبعا میزان بروز زردی نیز كمتر خواهد بود.
محققان چه می‌گویند؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 60 درصد از نوزادان رسیده و 80 درصد از نوزدان نارس دچار درصدی از زردی هستند. متخصصان معتقدند زردی كه به‌راحتی قابل درمان شدن است در صورتی كه به موقع درمان نشود می‌تواند مشكلات مغزی جدی‌ای را برای نوزادان ایجاد كند.
محققان برخی از تجویزهای مادربزرگ‌ها برای برطرف كردن این مشكل را تایید می‌كنند. یكی از این تجویزها، شیر خشت است. از نظر پژوهشگران می‌توان با كمك فرآورده‌های استاندارد شیرخشت نوزادان مبتلا به زردی را درمان كرد. مطالعه بالینی پژوهشگران ایرانی روی ۲۰۰نوزاد مبتلا به زردی در یكی از بیمارستان‌های شهر تهران نشان داد استفاده از قطره خوراكی عصاره گیاه دارویی شیر خشت همراه نوردرمانی تا حد زیادی در درمان این نوزادان موثر است.
ادعاهای عجیب محققان تمامی ندارد. یك تیم آمریكایی ادعا می‌كند كه برنامه‌ای قابل نصب روی گوشی‌های تلفن همراه را ساخته است كه كار تشخیص بیماری زردی نوزاد را برای پزشكان و والدین راحت‌تر می‌كند. محققان دانشگاه واشنگتن می‌گویند اگر برنامه «BiliCam» روی گوشی همراه نصب شود و سپس كارتی به اندازه كارت عابر بانك كه روی آ ن رنگ‌های مختلف چاپ شده است، روی بدن نوزاد قرار بگیرد و با گوشی از بدن و كارت عكس گرفته شود، میزان ابتلای نوزاد به زردی مشخص می‌شود. به گفته این پژوهشگران نرم‌افزاری كه روی تلفن همراه نصب شده، این اطلاعات را به یك پایگاه داده ارسال می‌كند و در چند دقیقه وجود زردی در نوزاد را تشخیص می‌دهد.
نوزاد را با عرق كاسنی بشوییم؟
در جریان زردی سلول‌های كبدی آسیب می‌بینند و در این میان چون عرق كاسنی خاصیت ترمیم سلول‌های این ارگان را دارد، در شست‌وشوی صفرا از پوست موثر عمل می‌كند. روش استفاده از آن نیز به این شكل است كه یك لیوان عرق كاسنی را در یك لگن آب مخلوط كرده و پوست نوزاد را چند روز و به مدت 10 تا 15 دقیقه با آن شست‌وشو بدهیم.
مادرها پیاز و سیر بخورند؟
در صورتی‌كه پیاز و سیر به شكل خام استفاده شود، سبب بروز زردی می‌شود اما اگر پخته شود، مشكلی ایجاد نمی‌كند.
ادویه برای مادر ممنوع است؟
بله درست است. استفاده از ادویه‌ها و به‌خصوص ادویه‌های تند چون فلفل، التهاب یا تخریب سلول‌های كبدی را همراه دارد. طبع صفرا گرم و خشك است و نوزاد نمی‌تواند این طبع را تحمل كند، حال اگر مادر ادویه مصرف كند، این ماده درشیرش ترشح می‌شود و پوست نوزاد رو به زردی می‌گراید. به‌طور كلی تمام ادویه‌های تند و سوزاننده مضر هستند و نباید مصرف شوند.
بهترین راه كم كردن زردی چیست؟
بهترین ماده‌ای كه تا به حال در مورد كاهش زردی نوزاد تجربه شده و نتایج مفیدی نیز از آن به‌دست آمده، ترنجبین است. می‌توان یك گرم از این ماده را در یك استكان آب داغ حل كرد و به مدت سه روز با قاشق چای‌خوری به نوزاد خوراند.
چاره‌اش شیرخشك است یا شیر مادر؟
طبعا شیر مادر بهتر است. اما در مواردی كه به‌ندرت پیش می‌آید، بهتر است شیر مادر به مدت 24 ساعت قطع شود و پس از این مدت دوباره نوزاد را با شیر مادر تغذیه كرد، یعنی اگر بچه‌ای مبتلا به زردی شده و بیلی‌روبینش هم در حد 16 است و مدام زیر دستگاه می‌رود و خارج می‌شود، وضعیتش چه بهتر شود و چه نشود، بهتر است تغذیه او را با شیر مادر به مدت 24 ساعت قطع و با شیرخشك او را تغذیه كرد. پس از 24 ساعت مادر دوباره می‌تواند به او شیر بدهد.
تبیان
