بحث امروز ما درباره بازی کودکان است. بچه ها به چه بازی هایی کنجکاو هستند. چه فعالیت هایی را دوست دارند ونسبت به ان کنجکاو هستند در سن 3تا4 سالگی بچه ها بسیار کنجکاو هستند بدانند که
اشیا چرا و چگونه به وجود می آیند. موضوعاتی را فراهم کنید که کنجکاوی کودکان را تحریک کند. به سؤالات آنان به سادگی و صداقت پاسخ دهید و از کتاب های مرجع برای پیدا کردن پاسخ به همراه کودکان استفاده کنید. فعالیت های علمی ساده ای انجام دهید؛ مثل این که آهن ربا به چه چیزهایی را می رباید، یخ زدن آب، بذر گیاهان و به پرواز درآوردن بادبادک در یک روز بادی.
از این سن درک مفاهیم عددی شروع می شود. معمولاً مفاهیم 1 و 2 و 3 را می توانند درک کنند. شاید بتوانند چند شماره را پشت سرهم بشمارند. اما ممکن است چند تایی را حذف کنند. موضوعات مورد علاقه آن ها مثل شیرینی، فنجان، عروسک و… را بشمارید. به بچه ها اجازه شمارش آن ها را بدهید. اعداد را در اتاق به بچه ها نمایش دهید و برای این کار از تقویم، نمودار، ترازو و خط کش استفاده کنید.
مهارت های زبان و لغات را افزایش دهید. هر روز فرصت هایی برای خواندن داستان به طور گروهی یا انفرادی برای کودکان فراهم کنید. کودکان را تشویق کنید که قصه بگویند، قصه هایشان را روی نوار ضبط کنید و تشویق کنید تا درباره موضوع مورد علاقه خود صحبت کنند. کودکان را به فعالیت های هنری مانند کار با رنگ، مداد شمعی، گچ، مداد رنگی، گِل و خمیر بازی تشویق کنید. فرصت هایی برای بازی با آجرهایی در اندازه ها و اشکال مختلف برای آنان ایجاد کنید.
از 2 الی 4 سالگی مکعب هایی که رنگ های متفاوت داشته و هر ضلع آن ها 5 الی 7 سانتی متر باشد، برای کودکان مناسب است. کودک با این مکعب ها می تواند اشکال هندسی گوناگون بسازد و با در کنار هم قرار دادن رنگ های گوناگون فکر و اندیشه و نیروی سازندگی و تشخیص خود را پرورش دهد.
در 3 الی 4 سالگی کودک قادر به سوار شدن سه چرخه، به حرکت درآوردن وسایل مختلف (واگن) و بالا رفتن از نردبان های مخصوص ژیمناستیک است. ترسیم خطوط در سه سالگی هنوز به صورت مخدوش است، ولی در یک جهت بوده و از تکرار جلوگیری می شود.
در سه الی 5/4 سالگی بازی های موردنظر دختران، برش، طراحی و شیرینی پزی، بازی در آشپزخانه، بازی با عروسک و لباس مخصوص پوشیدن است و بازی های موردنظر پسران، عملیات ساختمانی با بلوک ها، نجاری و چوب کاری، بازی با وسایل و اسباب بازی های حمل و نقل، سه چرخه سواری، بازی در کوچه و خیابان با گل و شن می باشد.
کودکان در این سن می توانند به طور یکنواخت و مستقیم دوندگی نمایند و به آسانی دویدن خود را متوقف سازند، به دور خود بچرخند، بالا روند و جهش نمایند. از توانایی برقراری تعادل برخوردارند و می توانند روی یک نرده یا میز پهن راه رفته و تعادل بدن و حرکات خود را حفظ نمایند.
با رشد عضلات ظریف و افزایش کنترل بر روی آن ها، علاقه مندی کودکان به رنگ آمیزی نقاشی، تا زدن کاغذ و ساختن اسباب بازی ها بیش تر می گردد.
برای کودکان چهارساله، که معمولاً از بازی بر روی پلکان لذت می برند، می توانیم پیشنهاد کنیم که یک یک به نوبت ابتدا از یک پله و بعد دو پله و سپس احتمالاً سه پله، شروع به پریدن کنند. باید به خاطر داشت که بازی در پلکان بدون ترتیب قبلی احتمال خطر زیاد دارد. اما در صورتی که زیرنظر یک فرد بزرگسال و با توجه به فعالیت های حسی و حرکتی کودکان باشد، موجب می شود که هریک از کودکان فعالیتی مناسب با میزان مهارت خویش انجام دهد.
کودک در چهار سالگی سعی می کند از رنگ ها به تناوب استفاده نماید. برای مثال، ابتدا شی ء قرمز رنگ، سپس آبی و مجددا قرمز و بعد آبی و… به کار می برد.در 4 سالگی به سرعت دوچرخه می راند و با مهارت دور می زند و می تواند روی یک پا لی لی کند. در این سن دخترها و پسرها دوچرخه سواری و توپ بازی را دوست دارند. همچنین از بازی هایی که صبر و حوصله می خواهد مثل «پازل» و مجموعه اسباب بازی های فکری و دقیق تر لذت می برند. دختر در این سن می تواند عروسکش را حمام کند و بعد در حالی که لالاییمی گوید او را بخواباند.
از 4 سالگی بچه از بریدن قطعات کاغذ رنگی و چسباندن آن ها روی مقوا لذت می برد. سه چرخه، هواپیما، کشتی، اتومبیل و انواع عروسک ها و جعبه های بزرگ که بچه با آن هزار و یک کار می تواند بکند، طناب و وسایل ورزشی بازیچه های مطلوب او هستند.
در 4 سالگی کودک رفتارش دقیق و ظریف تر می شود، می تواند لباس خود را بپوشد و بند کفش خود را ببندد. کودکان را تشویق کنید خودشان لباس بپوشند، خودشان لباس خود را در بیاورند، غذای خود را بکشند، سفره را بچینند و گیاهان را آبیاری کنند.اغلب کودکان 4 ساله در مجسمه سازی اشیای مشخصی می سازند و درست کردن و اضافه کردن را به خراب کردن و دوباره سازی ترجیح می دهند، با مکعب ها طرح های خام و مارپیچ درست می کنند که با سستی روی هم سوار هستند.
کودک در 3.5 سالگی خط مایل و در 4 سالگی مربع می کشد. در 4 سالگی به بازی با عده بیش تر از دو سه نفر از همسالان علاقه مند است. ولی مدت زیادی نمی تواند به شرکت در این بازی های دسته جمعی ادامه بدهد. کودک می آموزد که شرکت در بازی های جمعی، مستلزم این است که او و دیگران به نوبت از اسباب بازی استفاده کنند.
اسباب بازی های مناسب برای کودکان 3 الی 4 سالگی: نردبان، وسایل نجاری (چکش، میخ و…) وسایل آشپزی (ظرف های کوچک غذاخوری و آشپزی و…)، وسایل و اسباب بازی های حمل و نقل مثل واگن، گاری دستی، کامیون، تراکتور، جرثقیل، قایق، هواپیما، کشتی، اتومبیل، انواع عروسک، قطعات کاغذ رنگی، مکعب های چوبی، آهن ربا، قطعات آهن، ظرف های کوچک غذاخوری و آشپزی، جارو، تختخواب عروسک، خانه عروسک، حیوانات گوناگون، ماشین آتش نشانی، الاکلنگ، سرسره، تاب، تلفن، سه چرخه، خمیر بازی، گل رُس، ماسه، سه چرخه، انواع پازل، وسایل نقاشی (مداد شمعی، گچ، آبرنگ).
4 الی 5 سالگی
کودک در 5 سالگی از کارهای پر تحرک لذت می برد و فعال است و بازی های پر سروصدا را دوست دارد. مهارت های عضلانی بزرگ و کوچک کودک افزایش یافته و می تواند توازن بدن را به خوبی حفظ کند. فرصت هایی فراهم آورید که کودک بر روی یک خط پیچ دار قدم بزند یا بر روی یک تیر تعادل خودش را حفظ کند.کودک را به مخلوط کردن رنگ های ابتدایی برای ایجاد و ترکیب رنگ های جدید دیگر تشویق کنید و رنگ های ایجادشده را برای او نام ببرید.
در 5 سالگی کودک دارای تعادل کلی است، حرکاتش تکامل بیش تری دارد و می توان گفت که در این سن مانند بزرگسالان عمل می کند و به اعمالی همچون شانه کردن و مسواک زدن می پردازد.
بهترین اسباب بازی برای کودک در این سن، لگو یا بلوک هاست که با آن ها ساختمان می سازد. قیچی کردن کاغذ فعالیتی است که کودک در این دوره سنی نیز علاقه نشان می دهد. بدین منظور، به او چگونگی کارکردن با قیچی و کاغذها را یاد بدهید؛ زیرا کودک از سوراخ کردن، بریدن، چین دادن کاغذ، بخصوص کاغذهای رنگی، لذت می برد.
سوراخ کردن کاغذ فعالیت دیگری است که کودک را سرگرم می کند، بریدن عکس ها و و چسباندن آن روی کاغذ، نقاشی کردن با مداد رنگی، آبرنگ و ماژیک مدت زمان زیادی او را سرگرم می کند. در این دوره کودک به انجام دادن کارهای دستی، به ویژه بریدن، دوختن و چسباندن علاقه دارد.
استوانه های اندازه گیری برای هماهنگی عمل چشم و دست، شناخت رنگ ها، تقویت دقت و توجه به اندازه قطعات، طبقه بندی اشیا بر حسب رنگ و اندازه، درک مفاهیمی همچون بلندتر و کوتاه تر، کوتاه و بلند، بلندترین و کوتاه ترین مؤثر است.
در این سن فهم مفاهیم وابسته به اعداد، اندازه، وزن، رنگ، محتوا، فاصله و موقعیت و زمان در کودک افزایش می یابد. در مکالمات از کلمات وابسته به این مفاهیم استفاده کنید و با جملاتی نظیر «مداد را کنار ساختمان بزرگ قرار بده»، کودک را به بازی تشویق کنید.
در 5 سالگی کودک دارای قوه تصور عالی است و از تماشای نمایش نامه درام لذت می برد. به مناسبت های مختلف و با وسایلی مثل صندوق پول، سطل زباله، قوری و مبلمان اندازه بچه ها نمایش نامه هایی را ترتیب دهید.کودک در این سن مشتاق کسب آگاهی از جهان اطراف است. گردش های دسته جمعی به مناطق و مکان های مختلف شهر مثل پارک، ایستگاه آتش نشانی، کلانتری و… انجام دهید.در این سن کودک توانایی طبقه بندی (دسته بندی) بر طبق ویژگی های مشابه را دارد. می تواند با لوتوها بازی کند و دکمه ها را بر طبق رنگ و اندازه دسته بندی کند. مخلوطی از دانه ها را فراهم کنید و از کودک بخواهید بر طبق نوع آن ها را جدا کند. بلوک های مختلف در اختیارش قرار دهید و از او بخواهید بر طبق شکل آن ها را بچیند و جدا کند.
در 5 سالگی کودک شکل آدم را با بدن، صورت، دست و پا می کشد، با لوبیا از روی طرح شکل می سازد و می تواند خط راست را با قیچی ببرد. یک قسمت را به خوبی رنگ می زند.در این سن کودک بین تخیل و واقعیت در نوسان است، از کلام آهنگ دار و قصه هایی که قطعات تکراری دارند لذت می برد، معمولاً سعی می کنند آنچه را دیده اند بسازند.کودک در 5 سالگی چهار ضلعی (با مکعبی داخل آن) می سازد و می تواند ساختمان هایی بسازد که با دقت روی هم سوار شده اند.
کودکان پنج شش ساله در بازی های جمعی پخته ترند. آن ها می توانند فکرشان را برای دوستانشان توضیح دهند و به تدریج عزت نفس در آن ها ظهور می یابد. البته نباید اجازه داد این خصیصه به خودنمایی و خودپرستی مبدّل شود.
در سن 5 سالگی جمع بازیکنان یک گروه به 4 یا 5 نفر می رسد که می توانند برای مدتی بیش تر به بازی خود ادامه دهند.کودکان 5 ساله نسبت به کودکان 4 ساله مدت بیش تری تمرکز می کنند، بعضی اوقات یک ساعت به طراحی، نقاشی، مجسمه سازی می پردازند. ولی معمولاً مدت کار آن ها از یک ربع تا نیم ساعت است. آنان دوست دارند با گل اشکال و شی ء بخصوصی خلق کنند و شکل های پیچیده تری بسازند.کودکان در این سن کنترل بیش تری روی حرکات ظریف بدن داشته و می توانند از وسایل زیر استفاده نمایند: قیچی، مسواک، اره، مداد، چکش و سوزن برای کوبلن دوزی.
تمامی کودکان 5 و 6 ساله چابک و پر جنب و جوش هستند. آن ها می توانند جست و خیز نمایند، بدوند، پرسش نمایند، بالا و پایین بروند و بعضی از آن ها در فعالیت های ورزشی از قبیل دوچرخه سواری، ژیمناستیک، شنا و اسکی شرکت نمایند.
در 5 سالگی کودکان می توانند لی لی بازی کنند، بپرند، طناب بازی کنند، بدوند، از جایی بالا روند، دور خود بچرخند و… . کودک تا سن 4 الی 5 سالگی پس از به دست آوردن تجربه کافی به راحتی در بازی های نمایشی، اجتماعی پیشرفت می کند. کودکان 5 ساله قادرند نخست موضوع بازی و نقش خود را در آن انتخاب کنند، سپس نقش های لازم را برگزینند.کودکان 5 ساله به فعالیت های گروهی علاقه دارند و قوانین و مقررات بازی را رعایت می کنند. آن ها در سنی هستند که دوست دارند سرگرمی های بزرگ ترها را تقلید کنند؛ سرگرمی های خانه مانند چراغ خوراک پزی، ظرفشویی، اطوکشی، جاروکشی و… .
فهرست اسباب بازی های مناسب برای کودکان 4 الی 5 ساله: وسایل ساده خیاطی (نخ و سوزن کوبلن)، انواع پازل با 9 تا 15 قطعه، کلاه مأموران آتش نشانی، کلاه افسر پلیس، لباس پرستار و پزشک، وسایل برش و چسباندن (چسب، قیچی)، لگو یا بلوکه های ساختمان سازی، وسایل نقاشی (مداد رنگی، گواش، آبرنگ، ماژیک)، مهره های رج شونده، وسایل ساده نجاری (چکش، اره کوچک)، طناب برای طناب بازی، قطعه های چوبی و پلاستیکی برای خانه سازی، گاری دستی، الاکلنگ، سرسره، تاب، نردبان، لباس های مردانه و زنانه، سه پایه و تخته سیاه، تلفن، ظرف های کوچک غذاخوری و آشپزی، وسایل بازی های تقلیدی، وسایل باغبانی (بیلچه، شن کش و…) آهن ربا، براده آهن، تکه آهن.
5 الی 6 سالگی
خصوصیات بازی ها در سنین 3 الی 6 سالگی را می توان چنین برشمرد: بازی همراه با حرکات بدنی، استفاده از نیروی تخیل در بازی ها، علاقه به رقابت و تقلید، علاقه شدید به بازی با گل و خاک، شکستن و نابود کردن اسباب بازی به منظور پی بردن به محتویات آن ها و بالاخره نپذیرفتن هیچ گونه قید و قانون و قاعده ای در بازی.
کودک در 6 سالگی مستطیل (با دو قطر آن)، لوزی (با محور طول افقی) و دایره و مثلث به صورت مماس داخل و خارج می کشد.
کودکان 6 الی 7 ساله معلومات خود را که از تجارب شخصی و یا از داستان های نقل شده کسب کرده اند، به صورت ماهرانه ای در بازی ها به کار می گیرند.
در سن 6 سالگی بازی های فردی، که به صورت دویدن و بالا رفتن بود، به صورت بازی های جمعی درمی آید. کودک بیش تر اوقات با کودکان دیگر بازی می کند، ولی یک همبازی را ترجیح می دهد و تمایل به بازی در گروه های کوچک در او دویده می شود، بازی ابداع می کند و در هنگام بازی قواعد و مقررات آن را تغییر می دهد.
در 4 الی 6 سالگی کودکان علاقه مند به بازی های نمایشی هستند و از این طریق احساس لذت می کنند. بازی ذوقی تقریبا در سن 5 الی 6 سالگی ظاهر می شود. کودکان در 5 تا 6 سالگی بیش تر اوقات علاوه بر سه چرخه، دوچرخه سواری نیز می کنند. پریدن با یک پا به طور یک در میان و جست و خیز کردن، کنترل بیش تر روی حرکات ظریف بدن، شروع استفاده از وسایلی مانند مسواک، قیچی، اره، مداد، چکش و سوزن برای دوخت و دوز و… مخصوص این سنین است.
کودک در 6 سالگی توپ را با یک دست می گیرد، از مقررات بازی پیروی می کند، همبازی انتخاب می کند.
فهرست اسباب بازی های مناسب برای کودکان 5 تا 6 ساله: میز تحریر و صندلی، جعبه رنگ و وسایل نقاشی، وسایل باغبانی (بیلچه، شن کش و…، فرفره، طناب برای طناب بازی، وسایل خیاطی (سوزن و نخ)، دوچرخه، توپ با راکت، قیچی و کاغذ، انواع عروسک (عروسک خیمه شب بازی و…)، گِل رس، خاک، شن.
از 7 تا 12 سالگی
معمولاً کودکان در آستانه هفت سالگی، که میدان تصوراتشان گسترش می یابد، در بازی ها تمایلشان به اجرای نقش های مختلف و ترکیب آموخته ها و اعمال هدف دار شدت می یابد.کودک در 7 سالگی به مهارت های بدنی برای ورزش های دسته جمعی مسلط شده و از بازی های گروهی لذت می برد، به هنگام سوارشدن بر روی اسباب بازی های متحرک تعادل خود را می تواند حفظ کند.|
کودکان از سن 7 سالگی به بعد می توانند قواعد بازی را رعایت کنند، دسته جمعی به بازی مشغول شوند و باهم به رقابت بپردازند، عده ای برنده و عده ای دیگر بازنده شوند.
کودک در 7 سالگی به مهارت های بدنی برای ورزش های دسته جمعی مسلط شده و از بازی های گروهی لذت می برد. هنوز از بازی های تخیلی لذت می برد و با چوب کار دستی می سازد.
در 7 سالگی پسران به بازی فوتبال و تیراندازی با کمان علاقه مندند و دختران از جهیدن و لی لی بازی لذت می برند. کودک در سنین 7 الی 11 سالگی بازی های باقاعده را انجام می دهد. کودک در 8 سالگی شش ضلعی می کشد و هنوز از بازی های تخیلی لذت می برد.
زمانی که کودکان به حدود سن ده سالگی می رسند، بازی های آن ها بیش تر رنگ رقابت به خود می گیرد و مهارت و برتری در بازی، بیش از هرچیز دیگر مهم جلوه می کند، در حالی که تا قبل از آن، بیش تر تفریح و شادی در بازی مطرح بوده است.
در سن 11 الی 13 سالگی علاقه به نشان دادن سرعت، قدرت و مهارت در بازی، پرداختن به بازی هایی که مستلزم مهارت بیش تر هستند، علاقه به بازی های دسته جمعی و ظاهر شدن میل رقابت در بازی ها در کودکان شکل می گیرد.
فهرست اسباب بازی های مناسب برای کودکان 7 الی 12 ساله: وسایل نمایش عروسکی، وسایل ساده تردستی، وسایل بافندگی، وسایل سبدبافی و حصیر بافی، وسایل کامل نجاری، وسایل آزمایش های علمی، وسایل نقاشی، وسایل خیاطی، وسایل باغبانی، وسایل برش و چسباندن.
منبع-مجله پرشکی مادر
