منبع و منشا کابوس های شبانه کجاست و چه عاملی سبب می شود تا شبها کابوس ببینیم و به چه علت این امر اتفاق می افتد؟
فريبا خان احمدي در خصوص کابوس‌های شبانه نوشت:اين «ناله هاي شبانه» شايد کمي سوال برانگيز باشد، اما حقيقت دارد؛کابوس. حتي اگر کابوس کمي ترسناک هم به نظر برسد اما به والدين کمک مي کند، سلامت روان فرزندان شان را آناليز کنند. پيش از هرچيزي اجازه دهيد تا از آن چه به عنوان کابوس شناخته مي شود، تعريفي ارائه دهيم. دکتر «وندي والش» از دپارتمان هاليفاکس روانشناسي در کانادا مي گويد: کابوس تابعي از ذهن است که در طول چرخه «رم» (مرحله سوم خواب) اتفاق مي افتد. گريه و حرکت کردن در هنگام کابوس به حداقل خود مي رسد اما به محض بيدار شدن اين رويداد ترسناک در ذهن ريکاوري و احيا مي شود به همين خاطر کابوس خيلي وحشتناک است. کابوس هاي شبانه معمولاً کودکان سه تا 10 ساله را وحشت زده و آنها را شب از خواب بيدار مي کند. کودکاني که زياد کابوس مي بينند هيچ مشکلي در خصوص اختلال شخصيتي ندارند. در واقع کابوس نمي تواند نشانه اي از بيماري در کودکان باشد اما تحقيقات نشان مي دهد، کابوس مشکل يا بيماري نيست و به اضطراب مرتبط مي شود و به نوعي واکنش کودک به اضطراب هاي محيطي است.
در هنگام خواب، بدن در حال استراحت و سکون است با اين حال مغز به طور باور نکردني فعاليت مي کند و از طريق چرخه هاي مختلف خواب تعويض مي شود. در يک مقاله بهداشت کودکان «ماري ال گاوين» توضيح مي دهد: خواب «رم» که مرحله سوم خواب است يک دوره گذار بين خواب سبک و خواب بسيار عميق است. اين خواب معمولاً با رويا همراه است و بتدريج که شخص استراحت مي کند مدت دوره هاي «رم» (خواب سنگين) به مقدار زيادي افزايش مي يابد. او مي گويد: مقدار خواب مرحله سوم در سنين مختلف متفاوت است. يک نوزاد بيشتر از ۸۰ درصد کل خوابش را در خواب رم است. رويا در طول اين چرخه خواب واضح تر به نظر مي رسد. همچنين روياهاي بد بيشتر از روياهاي خوب در خاطر کودکان مي مانند.
روياهاي بد در برخي مواقع اجتناب ناپذير هستند اما هميشه يک مساله ناراحت کننده محرک اين رويا ها هستند. اگرچه بسيار دشوار است تا محرک هاي روياي بد را از بين ببريم اما برخي عوامل مانند، استرس، تجربه جديد، بيماري، ديدن چيزهاي نگران کننده و کمبود خواب مي تواند آغازگر کابوس هاي شبانه در بچه ها باشند.
«وندي والش» مي گويد: مراقبت کودک در محيط هاي عاري از استرس به او کمک مي کند تا از کابوس شبانه در امان باشد. او به والدين توصيه مي کند در طول روز و قبل از خواب، کودکان شان را براي داشتن يک خواب آرام آماده کنند. استفاده از موسيقي آرام بخش، اجتناب از تماشاي تصاوير ناراحت کننده در تلويزيون، اطمينان از خواب کافي فرزندان (زمان خواب کافي براي بچه هاي پيش دبستاني 11 تا 13 ساعت توصيه مي شود. ) استفاده از چراغ خواب و خنک نگه داشتن اتاق کودک به ايجاد ذهني آرام در کودکان و جلوگيري از کابوس هاي شبانه کمک مي کنند.
هنگامي که بچه ها کابوس شبانه را تجربه مي کنند اين مساله آنها را ناراحت و پريشان مي کند اما روياهاي بد پتانسيل هايي دارند که به آنها کمک مي کنند تا احساسات ناخوشايند خود را درباره چيزهاي مختلف برون ريزي کنند. گاهي اوقات روياها راه بصري مغز درباره مسائلي است که در ذهن ما سنگيني مي کنند. در صورتي که کودک کابوس شبانه را تجربه کرد، والدين مي توانند با برخي از تمرين هاي ساده ترس را از کودک خود دور کنند. نويسنده کتاب بهداشت کودکان، چند راهکار ساده را به والدين توصيه مي کند: «کودک را به آرامش دعوت کنيد و به او اطمينان خاطر بدهيد که هيچ خطر واقعي تهديدش نمي کند، کودک تان را به پايان شاد رويا تشويق کنيد. يعني به او بگوييد اين فقط يک رويا بوده و واقعيت ندارد.
سعي کنيد با همفکري يکديگر آنچه را که باعث خواب بد در او شده پيدا کنيد و سپس عامل به وجود آورنده را از بين ببريد. از او بخواهيد تا روياهايش را در قالب يک تصوير نمايش دهد. اگر کودک در نقاشي هايش تصاوير ترسناکي را کشيد و کابوس هايش شديد بود براي مقابله با استرس و روياي هاي بد و مهار آن به يک مشاور مراجعه کنيد. لازم است، کودکاني که کابوس شبانه سراغ شان مي آيد در اتاق خواب شان چراغ خواب با درخشش زيبا قرار دهيد تا حس درخشش ستاره هاي آسمان را در فضاي اتاق خواب کودک تداعي کند. داستان هاي شيرين بخوانيد و از او بخواهيد بعد از اينکه از خواب بيدار شد ترس را به تسخير در بياورد. براي کنترل کابوس و مهار روياهاي بد، اجازه بدهيد کودک عروسک يا پتوي مورد علاقه اش را بغل کند و بخوابد. در اتاق را باز بگذاريد و از او بپرسيد، آيا مساله نگران کننده اي در طول روز تجربه کرده است و سعي کنيد درباره احساساتش با او صحبت کنيد.»
روزنامه ایران
