افراد از دوران کودکی تا دوران بزرگسالی به سرگرمی نیاز دارد چون باعث شکوفایی استعداد و توانایی اش می شود
قطبي در خصوص اسباب بازي، نياز انسان از تولد تا سالمندي در نوشت: اي كاش مي‌توانستيم يك روز به دوران كودكي برگرديم و شادي‌ها و دلمشغولي‌هاي آن سال‌ها را، بار ديگر تجربه كنيم. اما حالا كه گذشت پرشتاب روزهاي زندگي اين امكان را نمي‌دهد، به عنوان پدر يا مادر و عمو، عمه، خاله، مربي و ديگر بزرگترها، مي‌توانيم در انتخاب اسباب‌بازي‌هاي مناسب سن و سال و شرايط فرهنگي كودكان، نقش داشته باشيم كه اين نقش به خصوص در دوراني كه انواع بازي‌هاي يارانه‌اي به بازار آمده و تا حد قابل توجهي نشاط واقعي و خلاقيت‌ها را از كودكان‌مان گرفته است، نمود بيشتري دارد.
[B]اسباب بازي از نخستين روز تولد![/B]
زماني اسباب بازي هاي كودكان مانند بازي‌هايشان ساده و كم هزينه بود و دسترسي به آن‌ها و انجام دادن‌شان هم مشكلي نداشت. اما امروز اسباب‌بازي‌ها آنقدر پيچيده و متنوع شده است كه انتخاب بهترين و مناسب‌ترين آن‌ها، به مطالعات قبلي و بهره‌گيري از راهنمايي‌هاي مربيان و آموزش روان‌شناسان، نياز دارد.
فرنوش مهريان ـ روان شناس و كارشناس اسباب‌بازي و امور تربيتي كودكان در پاسخ به اين سئوال كه نياز كودكان به اسباب بازي از چه زماني آغاز مي‌شود، مي‌گويد: بي اغراق مي‌توان گفت كه كودكان از بدو تولد به اسباب بازي نياز دارند كه البته نوع آن‌ها براي گروه‌هاي سني، متفاوت است. اين كه تصور كنيم كودك فقط ازگفته‌هاي ما مي‌آموزد، پنداري نادرست است.
كودك حتي در نخستين روزهاي تولدش، درك و احساس دارد و حتي مي‌تواند در مقابل ديدن رنگ‌ها، واكنش‌هاي متفاوتي نشان دهد.
مهريان با يادآوري اين كه بي‌توجهي به اسباب‌بازي‌هاي كودكان، مي‌تواند زيانبار باشد، مي‌افزايد: با رشد كودك، نوع اسباب‌بازي‌هاي مناسب او نيز بايد تغيير كند و رفته‌رفته به سوي اسباب‌بازي‌هاي فكري برود، تا آنجا كه كودك از حدود 5 سالگي بتواند به بازي‌هايي مانند پازل و شطرنج بپردازد و آن‌ها را به مرور زمان، ياد بگيرد.
اين روان شناس با تأكيد بر اين كه زندگي‌هاي امروزي در آپارتمان‌هاي كوچك و محدود، متاسفانه امكان بازي‌هاي خلاقانه گذشته را از بسياري كودكان سلب كرده و موجب گرايش آنان به بازي‌هاي پرهيجان رايانه‌اي شده است، اظهار مي‌دارد: اغلب پدران و مادران در تشديد اين وضعيت ناهنجار نقش دارند و گاهي براي آن كه به اصطلاح فرزندشان را از خود دور كنند، رضايت مي‌دهند تاهر نوع وسيله بازي‌هاي مجازي در اختيارشان باشد و سرگرم‌شان كند. به اين ترتيب بيشتر كودكان امروزي به جاي پرداختن به بازي‌هاي گروهي و خلاقانه، ترجيح مي‌دهند به تنهايي يا در جمع دوستان‌شان، با تلفن همراه يا رايانه‌هاي شخصي بازي كنند و به همين دليل است كه امكان معاشرت‌هاي گروهي از آنان گرفته مي‌شود و به همين دليل هوش اجتماعي، برعكس هوش هيجاني‌شان، چندان رشد نمي‌كند كه از جمله پيامدهاي آن، نافرماني و تندخويي نسبت به والدين و اطرافيان‌شان است.
چاره اين است كه پدران و مادران براي از سرخود باز كردن فرزندانشان، شرايط را براي نشستن آنان پاي برنامه‌هاي ماهواره‌اي مساعد نكنند، هر چند كه متاسفانه برخي از برنامه‌هاي كودك صدا و سيما هم چندان مناسب و آموزنده نيست و براي پيشگيري از بدآموزي‌هاي آن‌ها، ضرورت دارد از مشاوران با تجربه روان‌شناسي كودك و ديگر صاحب‌نظران، استفاده كنند، نه اين كه افرادي فقط درصدد پر كردن برنامه‌هاي كودك برآيند و به بد و خوب بودن اين برنامه‌ها هم كاري نداشته باشند.
[B]رشد قدرت خلاقيت كودكان[/B]
مهريان همچنين مي‌گويد: بعضي از والدين گمان مي‌كنند كودك تنها در زماني به اسباب‌بازي نياز دارد كه بتواند راه برود و حرف بزند، حال آن‌كه علاوه بر اسباب‌بازي‌ها، امروزه كتاب‌هاي مخصوص نوزادان هم وجود دارد و بر اين اساس،حتي نوزاد 6 ماهه مي‌تواند فقط رنگ‌ها و اشكال كتاب‌هاي مناسب خود را ببيند و عكس‌العمل نشان دهد. زيرا اين كودك قادر است در مقابل شكل‌هاي به رنگ سبز يك عكس‌العمل و رنگ قرمز، عكس‌العمل ديگري نشان دهد. نياز كودك به اسباب بازي از يك سالگي به بعد، متناسب با رشد جسمي و عقلاني او تغيير مي‌كند و رفته رفته به اسباب‌بازي‌هايي كه توأم با حركت است و به تفكر نياز دارد، جلب مي‌شود.
اين كارشناس اسباب بازي كودكان مي‌افزايد: اغلب اوقات حتي يك عروسك ساده مي‌تواند قدرت خلاقيت يك كودك را افزايش دهد و توانايي روابط عمومي او را بالا ببرد.
[B]تفاوت استعدادهاي كودكان
[/B]
به گفته خانم مهريان، كودك معمولاً از 3 سالگي براي فراگيري زبان خارجه و از 5 سالگي براي آموزش شطرنج آمادگي دارد، اما اين امر نبايد موجب فشارآوردن والدين بر فرزندانشان شود كه اين آموزش‌ها را فراگيرند. زيرا استعداد و توانايي‌هاي كودكان متفاوت است و هر گونه اجبار آنان به استفاده از يك اسباب‌بازي و يا رويكرد به يك نوع آموزش خاص، مي‌تواند فشارهاي رواني و عصبي زيادي را بر كودكان معصوم وارد سازد و موجب عصبانيت، درگيري‌هاي ذهني و واكنش‌هاي تندشان به والدين و اطرافيان شود كه معمولاً ناشي از احساس شكست كودكان است.
از سوي ديگر، والدين نبايد انتظار داشته باشند كودك‌شان بارها و بارها با يك اسباب بازي سرگرم شود. زيرا معمولاً 3 بار بازي بدون اشتباه با هر وسيله، براي كودك كافي است و از آن به بعد، اسباب بازي ياد شده براي كودك به صورت وسيله‌اي سوخته و غير قابل استفاده در مي آيد كه تمايلي به ادامه بازي با آن را ندارد و اصرار والدين هم براي تكرار آن بازي، مي‌تواند زيانبار باشد.
وي با تأكيد بر اين كه استفاده از اسباب‌بازي‌هايي مانند شطرنج، پازل، چوب جنگل، روبيك و ساير بازي‌هاي فكري مي‌تواند به خلاقيت‌هاي كودكان كمك كند، مي‌افزايد: تا وقتي كودك نسبت به اسباب‌بازي‌هايش عكس‌العمل منفي نشان ندهد، مي‌تواند با آن سرگرم شود، اما وقتي از اين كار سرباز مي‌زند، يعني ديگر اسباب بازي‌‌اش را دوست ندارد كه در اين صورت، لااقل براي آن ساعت يا آن روز والدين بايد از اصرار به كودك براي سرگرم شدن با اسباب بازي مورد نظر خود، بپرهيزند و توقع نداشته باشند كودك‌شان هر وقت كه دل‌شان خواست، با اسباب بازي‌هايي كه در اختيارش مي‌گذارند، سر خود را گرم كند تا آنان هم در سكوت و آرامش، بتوانند به كارهايشان برسند!
[B]وظيفه سنگين پدران[/B]
مهريان با يادآوري اين كه معمولاً كودكان پسر به دنبال تخليه انرژي‌هايشان هستند و دختران از كودكي نياز به مهر و محبت پدران دارند، مي‌گويد: در هر 2 صورت پدران وظيفه دارند با فرزندانشان ارتباط خوب و صميمي برقرار كنند و توجه داشته باشند كه كارهاي بيرون از خانه نمي‌تواند بهانه‌اي براي عدم برقراري اين ارتباط باشد.
وي در پاسخ به اين سئوال که ميزان هوش، فرهنگ، مسايل ژنتيكي و اين كه يك كودك در شهرهاي كوچك يا بزرگ و در خانواده‌اي فقير يا ثروتمند بزرگ شده باشد، چه نقشي در استقبال كودكان از اسباب‌بازي‌ها دارد، مي‌گويد: تاكنون 11 مدل هوش شناسايي شده است كه هوش اقتصادي، هوش هيجاني و هوش اجتماعي از آنجمله‌اند و طبيعي است كه افراد از اين نظر متفاوتند و از «ژن» خود تأثير مي‌پذيرند و نيز شرايط و محيط زندگي نيز بر موفقيت افراد مؤثر است.
در يك پژوهش گروهي، دانش‌آموزان دبيرستاني را كه براي شركت در آزمون دانشگاه‌ها آماده مي‌شدند، به 2 گروه تقسيم كردند، گروه اول را در تهران نگه داشتند و گروه دوم را به يكي از شهرهاي خوش آب و هوا فرستادند و سپس آموزش‌هاي يكسان را به هر 2 گروه ارائه دادند. نتيجه آن شد که دانش‌آموزان تيم تهران كه در هواي آلوده، ترافيك سنگين خيابان‌ها و ساير معضلات شهري تهران درس خوانده بودند، كمتر از همكلاسي‌هايشان در شهر ياد شده در آزمون دانشگاه‌ها پذيرفته شدند.
علاوه بر آن، تجربه نشان داده است كه محروميت كودكان هميشه نمي‌تواند موجب عدم پيشرفت آنان، حتي در مورد استفاده از اسباب‌بازي‌ها شود. تا آنجا كه گاهي كودكان ساكن در مناطق محروم و دور افتاده كشور، در صورت داشتن مُشوّق و برخورداري از حداقل امكانات، براي رسيدن به موفقيت از خودشان مايه مي‌گذارند و خود را به كودكان شهرهاي توسعه يافته با امكانات مناسب، مي‌رسانند. كما اين كه اين قبيل كودكان در آزمون دانشگاه‌هاي دولتي بيشترين موفقيت‌ها را كسب كرده‌اند.
محروميت كودكان گاهي موجب تقويت احساس رقابت در آنان مي‌شود و به پيشرفت كودكان كمك مي‌كند.
انتخاب اسباب‌بازي به كمك مشاوران
به گفته خانم مهريان، والدين براي انتخاب اسباب‌بازي‌هاي مناسب براي كودكان‌شان مي‌توانند از مشاوران و كارشناسان روان‌شناسي كودك، مربيان مهدها و ديگر افراد باتجربه و صاحب‌نظر استفاده كنند.
وي با بيان اين كه يكي از بهترين مراكز براي عرضه كتاب‌ها و اسباب‌بازي‌هاي كودكان، شهر كتاب است، به روش روان‌شناسي كودكان از طريق بررسي نقاشي‌هايشان اشاره مي‌كند و توضيح مي‌دهد: در اين روش ابتدا نقاشي كودك را مي‌بينيم و سپس با والدين او گفتگو مي‌كنيم و بر اساس اطلاعات به دست آمده، به آنان مي‌گوئيم كه كودك‌شان از نظر روحي و رواني در چه وضعي قرار دارد كه در صورت نياز، به مشاور يا روان‌شناس معرفي مي‌شود.
مهريان سپس به كارگاه مشاوران روان‌شناسي تحليل نقاشي‌هاي كودكان كه در سومين نمايشگاه اسباب‌بازي، در كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان برگزار شد، اشاره مي‌كند و مي‌گويد: تحليل نقاشي‌هاي كودكان نشان داد كه متأسفانه شمار قابل توجهي از آنان، دچار اضطراب هستند و نياز به مشاوره‌هاي روان‌شناسي دارند.
اسباب‌بازي‌هاي وارداتي
بر اساس آمار گمرك، بيش از 80 درصد اسباب‌بازي‌هاي موجود در بازار ايران، وارداتي و 90 درصد آن‌ها هم ساخت چين است.
همچنين در 10 ماهه امسال 19 هزار و 898 تن اسباب‌بازي و لوازم ورزشي به ارزش 56 ميليون و 540 هزار و 770 دلار وارد كشورمان شده كه در مقايسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزن 50/65 درصد از نظر ارزش 59/72 درصد افزايش نشان مي‌دهد. در دي‌ماه امسال هم 7 ميليون و 107 هزار و 137 دلار صرف واردات اسباب‌بازي به كشورمان شده است.
محمد جهانگيري ـ از وارد كنندگان و فروشندگان اسباب‌بازي با تأكيد بر اين كه اسباب‌بازي‌هاي وارداتي براي كودكان ايراني نبايد آثار سوء فرهنگي و تربيتي داشته باشد، مي‌افزايد: اصولاً آن اسباب‌بازي مناسب است كه در ساخت و توليد آن‌ها، بهداشت روحي و رواني كودك هم رعايت شده باشد.
وي با اشاره به اين كه بر واردات اسباب‌بازي كارشناسان روان‌شناسي باليني كودك همراه با ساير كارشناسان ذي‌ربط نظارت دارند تا اسباب‌بازي‌ها از نظر كيفيت دوام، استانداردهاي بهداشتي و بسته‌بندي مشكلي نداشته باشند، در مورد اسباب‌بازي‌هاي چيني اضافه مي‌كند: اسباب‌بازي‌هايي كه با مجوز وارد مي‌شود، جنس‌هاي مرغوب دارند كه بر اساس استاندارد و برندهاي معتبر اروپايي و آمريكايي، در چين توليد و صادر مي‌شوند و در عين حال نسبت به كالاهاي مشابه، ارزان قيمت‌تر هستند.
جهانگيري با يادآوري فعاليت‌هاي «شوراي نظارت بر اسباب‌بازي» توضيح مي‌دهد: نظارت بر واردات اسباب‌بازي نسبت به چند سال گذشته بهتر شده است و اين واردات به صورت اختصاصي و تحت نظر «شوراي نظارت بر اسباب‌بازي» در گمرك بوشهر انجام مي‌گيرد.
[B]اسباب‌بازي‌هاي 2 ميليون توماني[/B]
وي با بيان اين كه به دليل افزايش نرخ برابري ارز، اسباب‌بازي‌هاي مرغوب و گران‌قيمت كمتر وارد ايران مي‌شود، در مورد گران‌ترين اسباب‌بازي‌هاي بازار كشورمان مي‌گويد: ماشين قابل شارژ كودكان ساخت آمريكا بالاي 2 ميليون تومان قيمت دارد، اما مشابه درجه يك آن 500 تا 700 هزار تومان فروخته مي‌شود كه قابل استفاده در پارك‌ها و فضاي باز است. البته اسباب‌بازي‌هاي بزرگتري مانند هلي‌كوپتر با موتور سوختي هم وجود دارد كه براي نوجوانان بالاي 14 سال مناسب‌تر است.
اين وارد كننده اسباب‌بازي با تأكيد بر اين كه استفاده از اسباب‌بازي محدوديت سني ندارد و بازي سالمندان با وسايلي مانند شطرنج، لگو و پازل موجب پيشگيري از ابتلاي آنان به آلزايمر مي‌شود، اضافه مي كند: مشكل بزرگ تربيتي در بسياري از خانواده‌ها اين است كه والدين براي راضي نگه داشتن خود و مشغول كردن كودكان‌شان، مشوق آنان براي استفاده از بازي‌هاي رايانه‌اي مي‌شوند و توجه ندارند كه اين كار مي‌تواند موجب تنبلي، احساس كسالت و ايجاد استرس در كودكان‌شان شود، مشكلات اخلاقي و روحي و رواني به وجود آورد، قدرت تمركز را از كودكان بگيرد و آنان را به سمت پريشان خاطري ببرد.
از اينرو اين قبيل خانواده‌ها در مورد وسايل سرگرم كننده كودكان‌شان بايد تجديد‌نظر كنند، برايشان اسباب‌بازي‌هاي متحرك و خلاقيت‌آفرين بخرند و به وقت ضرورت با بچه‌هايشان، همبازي شوند. جهانگيري با تأكيد بر اين كه كودك بايد اسباب‌بازي‌هايش را دوست داشته باشد و از اينرو تحميل يك يا چند اسباب‌بازي خاص به كودكان عملي نادرست است، مي‌افزايد: كودك را آرام‌آرام و با يك شيب ملايم بايد به اسباب‌بازي‌هاي آموزنده و فكري متمايل كرد و براي اين كار ابتدا بايد اسباب بازي‌هاي ساده مورد توجه قرار گيرد. اسباب‌بازي‌هاي ساختني اعتماد به نفس كودكان را بالا مي‌برد و احساس پيروزي و ظفرمندي را در آنان، بيدار مي‌سازد.
خانواده‌ها بايد آموزش همراه با بازي كودكان‌شان را جدي بگيرند و آنان و مهدهاي كودك، اسباب‌بازي‌هاي متناسب با سن و شرايط كودكان، در اختيارشان بگذارند.
وي با اشاره به اين كه معمولاً يا فروشندگان وقت كافي به معرفي اسباب‌بازي‌هاي مناسب كودكان اختصاص نمي‌دهند و يا والدين خجالت مي‌كشند در مورد هر اسباب‌بازي يكي دو بار بيشتر از فروشندگان سؤال كنند، مراجعه به سايت فضاي مجازي فروش اسباب بازي را چاره‌كار مي‌داند و با بيان اين كه نشاني يكي از سايت‌هاي مزبور www.bazidan.com است، توضيح مي‌دهد: در چنين سايت‌هايي انواع اسباب‌بازي‌ها متناسب با سن و سال كودكان و قيمت‌هاي متفاوت، در 2 بخش دخترانه و پسرانه معرفي مي‌شود و در صرف وقت و هزينه خانواده‌ها براي انتخاب اسباب‌بازي‌هاي مناسب براي كودكان‌شان، صرفه‌جويي مي‌كند.
[B]حرف‌هاي پدر بزرگ!
[/B]
عليرضا عباسي، بازنشسته صنعت نفت كه براي خريد اسباب‌بازي با نوه‌اش مراجعه كرده است، مي‌گويد: نوه‌ام ماشين‌هاي اسباب‌بازي را خيلي دوست دارد و تاكنون حدود 500 عدد آن‌ها را جمع‌آوري كرده است. با اين حال از بازي‌هاي رايانه‌اي و تلفن‌همراه هم غافل نيست و بهتر از من مي‌تواند با آن‌ها بازي كند!
وي قيمت اسباب‌بازي‌ها را با توجه به تورم و گراني‌هاي فعلي، مناسب مي‌داند و مي‌افزايد: اسباب‌بازي‌هاي كودكان امروزي با زماني كه ما كودك بوديم، از زمين تا آسمان فرق كرده است و انتظار مي‌رود والدين مراقب باشند كه اسباب‌بازي‌هاي خطرناك، غير بهداشتي و بدآموز را در اختيار فرزندانشان نگذارند.
روزنامه اطلاعات
