با رسیدن به فصل بهار که برای افرادی که سابقه حساسیت و آلرژی دارند فصل نه چندان خوشایندی نیست باید بگوییم توصیه ها و نکات لازم را رعایت کنند تا با مشکلات متعدد آلرژیک این فصل دچار نشوند.
بیتا مهدوی در خصوص حساسیت‌های فصلی نوشت: امروزه رينيت آلرژيک(آسم) و حساسيت‌هاي فصلي، مشکلي جهاني در حوزه سلامت محسوب ميشود، به طوري که بر اساس تحقيقات سازمان بهداشت جهاني 10 تا 20 درصد ازافرادجوامع مختلف انساني را درگير مي‌کند و بر عملکرد اجتماعي، تحصيلي و زندگي روزمره افراد و بازدهي کاري آنان، اثر مي‌گذارد. مطالعات اپيدميولوژيک نشان داده است که آسم و رينيت در اغلب بيماران با هم وجود دارد. بر اساس اين بررسي‌ها تقريبا يک چهارم جمعيت جهان از عوارض آلرژي رنج مي‌برند.و اين در حالي است که زندگي شهرنشيني و صنعتي‌شدن، به‌دلايل مختلف، باعث افزايش آمار مبتلايان به آلرژي‌هاي فصلي شده است.
کارشناسان معتقدند،آلرژي واكنش افراطي سيستم ايمني بدن به عوامل گوناگون است و يکي از بيماري‌هايي که برخي از مردم در فصل بهار با آن مواجه مي‌شوند، آلرژي فصل بهار است. اين آلرژي ناشي از استنشاق گرده‌هاي گياهي و گرده‌افشاني گياهان است و به عبارت ديگر، آلرژي فصلي واکنش طبيعي سيستم ايمني بدن به موادي است که به ظاهر، بي‌ضررند، اما بدن نسبت به آنها واکنش‌هاي شديدي نشان مي‌دهد. اين بيماري يکي از شايع‌ترين انواع آلرژي است.
[B]علايم حساسيت‌هاي فصلي [/B]
دکتر مصطفي بهرامي ـ ايمنولوژيست در مورد حساسيت‌هاي فصلي به گزارشگر روز نامه اطلاعات مي‌گويد: سيستم ايمني بدن بايد با ميکروب‌هاي بيماري‌زا مبارزه کند، ولي گاهي نسبت به موادي که بيماري‌زا نيستند هم واکنش نشان مي‌دهد و در نتيجه حساسيت ايجاد ميشود. حساسيت انواع دارد كه از جمله حساسيت‌هاي تنفسي، پوستي، گوارشي و فصلي قابل ذكر است از آنجا که ميزان گرده‌افشاني گياهان در فصل بهار بيشتر از فصول ديگر سال است، معمولا بيشتر افراد در بهار دچار اين مشکل مي‌شوند.
وي در پاسخ به اين پرسش که واکنش‌هاي حساسيتي در بدن چگونه ايجاد ميشود، مي‌افزايد: هنگامي که ماده حساسيت‌زا براي اولين بار به بدن فرد مستعد حساسيت وارد شود، بدن واکنشي نشان نمي‌دهد، بلکه ابتدا گيرنده مخصوص اين ماده را مي‌سازد. از اين به بعد، گيرنده‌هاي ماده حساسيت‌زا آماده‌اند تا به محض ورود آن ماده به بدن، مواد حساسيت‌زايي مانند هيستامين و هپارين ترشح کنند و اگر ماده يا گياه حساسيت‌زا در خانه باشد، فرد با هر تماس دچار اين مشکل ميشود. ولي گاهي مواجهه با اين ماده يا گياه سال‌ها بعد از نخستين برخورد با آن، اتفاق مي‌افتد و نشانه‌هاي حساسيت بروز مي‌کنند.
اين استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران در مورد علايم آلرژي‌هاي فصلي ياد آوري مي‌کند: آبريزش، خارش و قرمزي بيني يا چشم‌ها، سرفه، عطسه و تنگي‌نفس از شايع‌ترين علايم حساسيت‌هاي فصلي است که معمولا باعث آزار فرد و مختل شدن فعاليت‌هاي روزمره او مي‌شوند.
وي در پاسخ به اين پرسش که آيا راهي براي پيشگيري از بروز علايم حساسيت‌هاي فصلي وجود دارد، مي‌گويد: بهترين راه پيشگيري از حساسيت‌هاي فصلي، دوري از مواد حساسيت‌زاست. بنابراين افراد دچار حساسيت بهتر است صبح‌هاي زود و غروب‌ها از خانه خارج نشوند، در فصل بروز حساسيت پنجره خانه يا خودروشان را باز نگذارند، کفش و لباسي که بيرون از خانه پوشيده‌اند، به خصوص اگر با آن در پارک، باغ، مزرعه و دشت بوده‌اند، خارج از خانه دربياورند و بعد از ورود به خانه دوش بگيرند تا مواد حساسيت‌زا از بدنشان زدوده شود، از تصفيه‌کننده‌هاي هوا، ماسک‌هاي فيلتردار و عينک براي پيشگيري از بروز علايم استفاده کنند، 2 هفته قبل از گرده‌افشاني داروهايي مثل کرومولين سديم مصرف کنند و از مواد شيميايي، عطرها و مواد غذايي حساسيت‌زا بپرهيزند. درمان حساسيت فقط با مراجعه به کلينيک تخصصي درمان آن، امکان‌پذير است و معمولا با اين کار طي يك دوره 5-3 ساله، حساسيت فرد به کلي برطرف ميشود.
[B]
عوامل محيطي بيماري زا[/B]
دكتر بهرامي در مورد عوامل محيطي حساسيت‌هاي فصلي مي‌افزايد:استرس، شيوه زندگي و تغذيه نيز تاثير بسياري در ابتلا به حساسيت دارند. از طرفي تحقيقات ثابت کرده است كه مصرف مواد غذايي حاوي ترکيب‌هاي مصنوعي و نگهدارنده‌هاي شيميايي هم باعث ابتلا به حساسيت ميشود، بنابراين بايد از مصرف کنسروها، غذاهاي آماده (فست فود)، کالباس و سوسيس و هرآنچه بيش‌از حد فرآوري شده و حاوي مواد نگهدارنده است، خودداري كرد. افراد مستعد ابتلا به حساسيت، بهتر است شهرهايي با هواي پاک‌‌تر را براي زندگي‌شان انتخاب کنند تا احتمال ابتلاي فرزندانشان به اين بيماري کمتر شود.
وي در مورد افرادي که در معرض عوامل بيماري‌زا شغلي قرار دارند، ياد آوري مي‌کند: در اين مورد استفاده از روش‌هاي اختصاصي براي حذف يا کاهش مواجهه با آلرژن‌هاي شغلي توصيه ميشود و پرهيز از همه آلرژن‌ها (در صورت امکان) به نظر مي‌رسد که موثرترين روش پيشگيري‌هاي اوليه باشد.
اين استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران به بيماران توصيه مي‌کند: در بيماران مبتلا به آسم يا “رينيت آلرژيک” که به آلرژن‌هاي مايت (ذرات ريز حساسيت‌زا) خانگي حساسيت دارند، توصيه ميشود که پزشکان و بيماران روش‌هاي پيشگيري شيميايي يا فيزيکي واحد و در دسترس و يا ترکيبي از آنها را براي کاهش مواجهه با «مايت» خانگي به کار نگيرند، مگر اينکه اقدام مزبور در قالب پژوهش‌هاي باليني رسمي انجام شود. برنامه‌هاي کنترل محيطي چندجانبه براي بهبود علايم آسم در کودکان در خانه‌هاي شهري نيز توصيه ميشود.
[B]
واکسن ضد آلرژي و بايد و نبايدهاي آن [/B]
دكتر بهرامي در مورد تزريق واکسن ضد آلرژي مي‌گويد: گاهي به افرادي كه دچار آسم هستند، توصيه ميشود ابتدا بيماري خود را به خوبي كنترل و سپس واكسن آلرژي دريافت كنند. يكي از مشكلات اين روش درمان، هزينه بالاي انجام آن است و در ضمن اگر فردي به چند ماده حساسيت داشته باشد، براي هر كدام از آنها بايد جداگانه واكسن بزند. استفاده از اين واكسن به افرادي كه به تازگي دچار حمله قلبي شده‌اند، سنين زير 5 سال و بيماران مبتلا به ايدز توصيه نمي‌شود.
در بعضي از كشورهاي اروپايي، واكسن آلرژي، به جاي تزريق زير پوست، زير زبان قرار مي‌گيرد. در ايران، برخي متخصصان استفاده از واكسن‌هاي خارجي آلرژي را چندان مفيد نمي‌دانند و معتقدند تركيب اين واكسن‌ها با ساختار آلرژي‌هاي شايع در ايران متفاوت است و به همين دليل در بهبود حساسيت افراد، تاثيري ندارد. خوشبختانه به تازگي خبر ساخت واكسن آلرژي در كشور را شنيده‌ايم كه مي‌تواند اين نگراني‌ها را تا حدي برطرف كند.
وي مي‌افزايد: واكسن ضد آلرژي به كمك بدن انسان مي‌شتابد تا به مواد حساسيت‌زا عادت كند و در نتيجه فرد كمتر دچار علائم آلرژي ميشود. البته اين واکسيناسيون براي همه افراد درگير آلرژي توصيه نمي‌شود، بلكه براي افرادي انجام مي‌گيرد كه داروهاي ضدحساسيت برايشان چندان موثر نبوده است و يا دچار عوارض جانبي اين داروها شده‌اند. به علاوه واكسن ضد‌آلرژي براي كساني كه علائم آلرژي را بيش از 3 ماه در سال نشان مي‌دهند، علاوه بر آلرژي دچار آسم هم هستند يا فقط به چند ماده محدود حساسيت دارند و اجتناب از آنها برايشان بسيار دشوار است نيز مي‌تواند مفيد باشد. در اين روش، پزشك مقادير بسيار كمي از ماده‌اي را كه فرد به آن آلرژي دارد زيرپوست او تزريق مي‌كند. اين كار ابتدا 1 يا 2 بار در هفته انجام ميشود و سپس هر 2تا 4هفته يكبار و تا چند ماه ادامه مي‌يابد. مقدار ماده به‌تدريج افزايش مي‌يابد تا كم‌كم فرد بعد از طي مدت 3تا 5سال، به آن ماده عادت كند.
[B]
هشدارهايي درباره آنتي‌هيستامين[/B]
دكتر بهرامي در مورد آنتي‌هيستامين‌ها يادآوري مي‌کند: معمولاً اولين دارويي که براي درمان آلرژي استفاده ميشود، «آنتي‌هيستامين» است. زماني كه بدن در تماس با ماده حساسيت‌زا قرار مي‌گيرد، ماده شيميايي‌اي به نام هيستامين مي‌سازد كه باعث ميشود بافت بيني ملتهب شود و چشم‌ها و بيني آبريزش پيدا كنند. گاهي تورم موضعي توام با خارش پوست هم رخ مي‌دهد كه «كهير» ناميده ميشود. داروهاي آنتي‌هيستامين، باعث مهار فعاليت هيستامين مي‌شوند و در نتيجه علائم حساسيت متوقف خواهند شد. آنتي‌هيستامين‌ها براي برطرف كردن انواع آلرژي مانند فصلي يا غذايي خوب عمل مي‌كنند، اما همه علائم را برطرف نمي‌سازند. گاهي براي رفع احتقان بيني، يك ضداحتقان هم توصيه ميشود. بعضي آنتي‌هيستامين‌ها به نسخه نياز ندارند (مانند سيتريزين، كلرفنيرآمين و ديفن هيدرامين)، اما بعضي از آنها فقط با نسخه، قابل‌تهيه هستند مانند سيپروهپتادين و هيدروكسي. انواع قديمي‌تر آنتي هيستامين‌ها عوارض جانبي مانند گيجي و خواب‌آلودگي دارند، اما داروهاي آنتي‌هيستامين جديدتر عوارض جانبي كمتري دارند و بهتر عمل مي‌كنند.
اين ايمنولوژيست با بيان اين مطلب که اگر دارو باعث خواب‌آلودگي ميشود، آن را قبل از خواب بخوريد و قبل از كارهاي سنگين روزانه از مصرفش خودداري كنيد. مي‌افزايد: قبل از مصرف دارو، با داروساز مشورت كنيد و برچسب دارو را بخوانيد كه هم از عوارض جانبي‌اش مطلع شويد و هم با ساير داروهايتان، تداخلي نداشته باشد. كساني كه فشارخون بالا، مشكل تيروييد، كليه، كبد يا آب سياه چشم دارند، قبل از مصرف داروهاي آنتي هيستامين بايد با پزشك مشورت كنند. «ديفن‌هيدرامين» جزو آنتي‌هيستامين‌هايي است كه باعث خواب‌آلودگي شديد ميشود و در يك آزمايش مشخص شده است افرادي كه ديفن‌هيدرامين مصرف مي‌کنند، حتي از رانندگاني كه الكل مصرف كرده‌اند، بدتر رانندگي مي‌كنند!
[B] راه‌هاي کنترل حساسيت‌هاي فصلي [/B]
دکتر شيرين ياوري ـ متخصص تغذيه در مورد راه‌هاي کنترل حساسيت‌هاي فصلي به گزارشگر روز نامه اطلاعات مي‌گويد: مهم‌ترين راه براي درمان يا کنترل حساسيت‌هاي فصلي، از ميان‌‌بردن عوامل ايجادکننده آنها است. اگر واکنش‌هاي آلرژيک و ايمونولوژيک بيش از حد طبيعي، خفيف يا حتي متوسط باشند، ممکن است براي درمان آنها به استفاده از داروهاي مختلف نياز نباشد، يعني پزشك متخصص صرفاً براي سرکوب سيستم ايمني براي مدتي کوتاه و از بين‌بردن عوارض حساسيت، دارو تجويز کند.
وي مي‌افزايد: معمولا متخصصان آسم و آلرژي مي‌توانند با انجام تست‌هاي خاصي اين مشکل را تشخيص دهند و آن را درمان كنند. اگر تشخيص دهند مشکل به دليل حساسيت به خوراکي خاصي به وجود آمده است، آن را از برنامه‌غذايي فرد حذف مي‌کنند و اگر هم تشخيص دهند واکنش‌هاي آلرژن به دليل قرارگرفتن در شرايط يا محيط‌هاي خاصي بروز كرده است، توصيه مي‌کنند فرد از قرار گرفتن در چنين شرايط يا محيط‌هايي دوري کند تا علايم بيماري او هرچه سريع‌تر تخفيف يابد. به‌طور کلي، شناسايي و حذف ماده آلرژن (چه خوراکي و چه غيرخوراکي) از اساسي‌ترين راه‌هاي کنترل و درمان حساسيت‌هاي فصلي محسوب ميشود.
اين متخصص تغذيه در مورد مصرف مکمل‌هاي غذايي يادآوري مي‌کند: مصرف مکمل‌هاي غذايي مختلف از جمله مکمل آهن، روي و کلسيم نمي‌تواند باعث درمان يا حتي کنترل کامل آلرژي‌هاي فصلي شود. البته ممکن است برخي از موادغذايي بتوانند در تشديد يا تخفيف علايم حساسيت موثر باشند، اما هيچ‌کدام از خوراكي‌ها و عناصر نمي‌توانند كاملاً باعث از بين رفتن اين بيماري شوند. از طرف ديگر ما نمي‌توانيم خوراکي خاصي را معرفي کنيم و بگوييم که همه افراد مبتلا به حساسيت مي‌توانند با حذف آن، بيماري خود را درمان کنند، چون ممکن است نوع حساسيت به موادغذايي از فردي به فرد ديگر متفاوت باشد.
وي در پاسخ به اين پرسش که کدام خوراکي‌ها باعث تشديد علايم حساسيت‌هاي فصلي ميشود، مي‌گويد: خوراکي‌هاي محرک؛ يعني فردي که به حساسيت‌هاي فصلي مبتلاست يا سابقه ابتلا به آنها را دارد، بايد تا مي‌تواند دور مصرف ادويه‌ها، غذاهاي تند، بودار، خوراکي‌هاي فرآوري‌شده (مانند سوسيس و کالباس) و غذاهاي سرخ‌کردني را خط بکشد.البته به ياد داشته باشيد که اين غذاها اصلا نمي‌توانند عامل اوليه ابتلا به حساسيت فصلي باشند و مصرف آنها ممکن است فقط شرايط فرد مبتلا به حساسيت را بدتر و علايم حساسيتش را شديدتر کند.البته بين خوراکي‌هاي مختلف، مصرف ميوه‌ها و سبزي‌هاي تازه و آب مي‌تواند عوارض حساسيت‌هاي فصلي را تا حدي كاهش دهد.
دكتر ياوري در مورد ميوه‌هايي که آلرژن زا است، مي‌افزايد: ممکن‌است مصرف برخي ميوه‌ها مانند کيوي يا برخي از صيفي‌ها مانند بادمجان يا گوجه‌فرنگي باعث تشديد واکنش‌هاي آلرژيک شود. البته اين موضوع به حساسيت‌هاي فردي هم مربوط است، يعني گاهي برخي مبتلايان به حساسيت‌هاي فصلي اصلا به ميوه يا صيفي‌هايي که نام برديم، حساسيت نداشته باشند يا برخي مبتلايان به ميوه‌هاي بيشتري واکنش نشان دهند.
وي در پاسخ به اين پرسش که شخص از کجا بايد متوجه شود که به کدام خوراکي حساسيت دارد، ياد آوري مي‌کند: آزمون‌هاي حذف موادغذايي، از ساده‌ترين راه‌هاي کنترل و درمان حساسيت‌هاي فصلي در افرادي است که براي اولين‌بار به اين بيماري مبتلا شده‌اند. يعني اين افراد بايد هر روز يکي از خوراکي‌هاي فصلي موجود در برنامه‌غذايي‌شان را حذف کنند، تا به نتيجه موردنظر که همان شناسايي خوراکي آلرژن است، دست يابند.
اين متخصص تغذيه در مورد مصرف غذاهاي دريايي هم مي‌گويد: اگر فردي براي اولين‌بار غذاهاي دريايي مانند ماهي يا ميگو مصرف کند يا پس از سال‌ها اين غذاها را بخورد، ممکن است به آنها حساسيت نشان دهد يا علايم حساسيت او شديدتر شود، بنابراين اين گروه از افراد بايد ماهي يا ميگو را براي مدتي از برنامه‌هاي غذايي‌شان حذف کنند تا شرايط‌‌شان بهبود يابد.
[B]پيشگيري از آلرژي[/B]
كارشناسان براي پيشگيري از ابتلا به آلرژي، پيشنهادهاي زير را دارند:
- هنگامي که ميزان گرده گياهان در هوا زياد است، از منزل خارج نشويد، که اغلب در بعد از ظهرهاي خشک و خنک اين گونه است، ولي ميزان اين گرده‌ها در هواي سرد و مرطوب (بعد از باران) کاهش مي‌يابد.
- هنگام راه رفتن بر روي چمنزار و انبوه برگ‌هاي ريخته شده از درختان، به صورتتان ماسک بزنيد، زيرا در اين حالت، گرده گياهان و اسپور قارچ‌ها در هوا زيادند.
-هنگام رانندگي، تهويه خودروتان را روشن کنيد تا از ورود هواي بيرون به داخل آنها، که مملو از مواد آلرژي زاست، جلوگيري كند.
- مواقعي که در اطراف شهر هستيد، پنجره‌هاي خودرو را ببنديد و زماني که در فضاهاي بسته‌اي مانند خودروها قرار داريد، بايد شيشه‌ها را به طور کامل بالا بياوريد تاکمتر در معرض گرده‌ها قرار بگيريد.
- اگر نسبت به حيوانات آلرژي داريد، آنها را داخل اتاق نياوريد و به هنگام دست زدن به آنها ماسک بزنيد، يا اينکه حيواني را در منزل نگه نداريد.
- اگر نسبت به گرد و غبار حساسيت داريد، کف اتاق‌ها را با جاروبرقي جارو بزنيد و با دستمال مرطوب، گرد و خاک وسايل را پاک کنيد.
- اگر کولرتان آبي است، حتماً بايد هر سال پوشال آن را عوض کنيد،زيرا رشد قارچ‌ها در پوشال و تنفس آن موجب تشديد آلرژي ميشود، بهترين راه پيشگيري از ابتلا به آلرژي اين است که در معرض باد مستقيم کولر قرار نگيريد.
- شست و شوي بيني با سرم نمکي به باز ماندن راه‌هاي هوايي کمک زيادي مي‌کند و استفاده از درمان موضعي اسپري‌هاي بيني هم بسيار کمک کننده است، 2 هفته قبل از شروع علايم با کمک درمان کم عارضه و کم هزينه ي اسپري (کرومولين سديم )، مي‌توانيد از بروز علايم حساسيت پيشگيري کنيد.
- اگر آلرژي داريد در صورت امكان بهتر است محل زندگي‌تان را تغيير دهيد و در غير اين صورت بايد از ماسک‌هاي فيلتر دار استفاده کنيد.
روزنامه اطلاعات
