این عوارض و پیامدهای روحی و روانی متوجه اطفالی هستند که از نظر مالی در فقر به سر می برند و این امر موجب آسیب های متعدد روحی آنان می شود.
هیچ‌کس دوست ندارد فقیر باشد. هیچ‌کس هم دوست ندارد که فقر موجب آسیب‌دیدنش شود. اما شرایط موجود در جوامع گاه راهی جز گسترش فقر بر گروهی از مردم باقی نمی‌گذارد.
بر اثر فقر مالی غفلت مستمری در امر تربیت کودک پدید می‌آید که این امر در بی‌ثباتی و فقر اخلاقی کودکان موثر است. تبعیت اخلاقی کودکان اغلب در رابطه با کسانی است که امکاناتی دارند و طفل برای بهره‌مندی از مواهب و نعمت‌ها همدست دیگر کودکان دنباله‌رو می‌شود و زندگی حال و آینده‌اش صدمه می‌بیند.
برخی به‌طور خلاصه عوارض روانی فقر بر کودک را این‌گونه برمی‌شمارند:
١- افسردگی ٢- عصبیت ٣- انزواجویی
٤- احساس حقارت ٥-رنج‌های حقارت ٦- گریز از خانواده ٧- احساس یله و رهایی‌بر کسب درآمد
٨- حسادت و کینه‌جویی ٩- زودرنجی و زودشکنی ١٠- تن دادن به لغزش‌هایی همچون سرقت و همکاری با باند آنان. فقر مالی هنگامی عارضه بیشتری همراه خود دارد که در خانواده علاوه‌بر فقر مالی- اقتصادی، فقرهای دیگری مانند فقر فرهنگی، فقر عاطفی، فقر اخلاقی، فقر مذهبی و… نیز وجود داشته‌باشد که فاجعه را دوچندان می‌کند.
دکتر مجید ابهری با اشاره به این‌که فقر، مادر تمام آسیب‌های اجتماعی است می‌گوید، فقر با بسیاری مسائل و آسیب‌های اجتماعی ازجمله ضعف تندرستی، افزایش مرگ‌ومیر، بیماری روانی، شکست‌تحصیلی، جرم و مصرف دارو ارتباط دارد. فقر به‌طور ذاتی یک مشکل و آسیب است اما لزوما به این معنا نیست تمام افرادی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند، افرادی نابسامان و مشکل‌ساز برای اجتماع هستند. هرگاه بین انتظارات و مساله‌ای که درواقع وجود دارد فاصله ایجاد شود، افراد یک نوع عدم‌تعادل با پرخاشگری و عصبانیت از خود بروز می‌دهند.
اما در نمایی کلی‌تر می‌توان اثرات فقر بر خانواده را بسیار عمیق‌تر بررسی کرد. دکتر صاحبی‌حق درمورد اثرات فقر بر محیط خانواده تقسیم‌بندی گسترده‌ای انجام داده که برخی از این اثرات
عبارتند از:
ازدواج‌های ناهماهنگ
در بعضی خانواده‌های بی‌بضاعت، فقر مالی با فقر فرهنگی همکاری کرده و موجب انجام ازدواج‌های ناهماهنگ می‌شود. مثلا گاهی دیده می‌شود که مرد ثروتمند ٥٠ ساله‌ای با دختر ١٧ ساله‌ای از خانواده فقیر ازدواج کند یا بالعکس پسر ٢٠ ساله با زن ٤٠ ساله و بالاتر ازدواج می‌کند که این ازدواج‌ها پیامدهای فاسد و زیانبار دارد. در صورتی که اسلام، در ازدواج، هم‌کفو بودن دو طرف را از اساسی‌ترین شرایط عنوان داشته است.
فقر موجب بهره‌کشی مستمندان می‌شود
مستمندان به‌خاطر فقری که دارند موجب بهره‌کشی قرار می‌گیرند. بعضی‌ها ناجوانمردانه با کمترین پاداش، بیشترین کار را از مستمندان می‌کشند. مردی که مورد بهره‌کشی واقع شده انتظار نداشته باشید که در خانواده برخورد مناسبی داشته باشد.
فقر موجب غربت در وطن
انسان فقیر در شهر خود نیز غریبانه زندگی می‌کند یعنی چون شخص فقیر زندگی‌اش ساده و فقیرانه است و توانایی برگزاری میهمانی را ندارد، پس خودش هم به جایی نمی‌رود، در نتیجه غریبانه زندگی می‌کند. به این قضیه مولا علی علیه‌السلام نیز اشاره کرده که می‌فرماید: … و انسان بی‌چیز و بی‌بضاعت در شهر و دیار خود غریب است.
فقر سبب عقب‌ماندگی
اکثر آثار عوامل عقب‌ماندگی در زیر سایه فقر است. عقب‌ماندگی یا کم‌رشدی، ملاک‌هایی دارد مثل بالا بودن درصد مرگ‌ومیر، کمی تغذیه، بی‌سوادی، بیکاری، عقب‌بودن شرایط زندگی اجتماعی زن، نبود وحدت ملی کامل و… ریشه همه این ملاک‌ها، به فقر و نبودن لوازم موردنیاز هرکدام از آنها برمی‌گردد.
فقر موجب کوری استعدادهاست
نمونه‌های زیادی می‌توان در گوشه و کنار پیدا کرد که به‌خاطر فقر مالی با این‌که دارای استعداد سرشاری بودند، از تحصیل محروم ماندند و به‌دنبال کار می‌رفتند و در نتیجه از آن همه استعداد فقط به یک کارگر ساده تبدیل می‌شدند که حتی توان تأمین زندگی خود را هم ندارند. البته ذکر این نکته لازم است که از خانواده‌های فقیر، دانشمندانی نیز در طول تاریخ بشر اظهار وجود کرده و به بالاترین مراحل علمی نیز رسیده‌اند که این موارد نیز بسیار فراوان است.
فقر موجب عجز زیرک‌هاست
امام علی علیه‌السلام می‌فرماید: فقر انسان زیرک را از بیان دلیل حقانیتش عاجز و لال می‌کند. چراکه به‌خاطر فقیر بودن اعتماد به‌نفس خود را از دست می‌دهد و قدرت دفاع را ندارد.
فقر موجب فراموشی
انسان‌هایی که دچار فقر می‌شوند، غالبا جز فکر تأمین نان خود، به فکر چیز دیگری نیستند. از این‌روست در جامعه‌هایی که خواسته‌اند مردم را از پرداختن به امور کمالی باز دارند، آنان را همیشه گرفتار زندگی روزمره و درمانده حوایج اولیه نگاه داشته‌اند.
فقر عامل زوال خانواده
فروپاشي خانواده امروز از معضلات بزرگ جامعه انساني است. نگاهي كوتاه به آمارها در سراسر دنيا اين فرض را به خوبي اثبات مي‌كند كه ميزان طلاق در هر سال نسبت به‌سال قبل افزايش بيشتري مي‌يابد. از منظر برخي صاحبنظران، فقر دستكم يك متغير مهم و اساسي در فروپاشي خانواده محسوب مي‌شود. هرچند در كشورهايي كه مزاياي رفاهي گستردهاي دارند، فقر چندان تأثيري در فروپاشي خانواده و طلاق ندارد اما به‌هرحال گسترش ميزان فقر، در طلاق تأثير دارد.
فقر عامل بهداشت و سلامتی نامناسب
فقر در سطح خانواده شرايط بسيار دشواري ایجاد می‌کند كه مسكن نامناسب و بالا بودن نرخ زاد و ولد ازجمله آنهاست. از جهت مراقبت‌هاي بهداشتي و دسترسي به خدمات بهداشتي، وضعيت نامساعدي وجود دارد. خدمات درمانی و بهداشت بسيار پايين و بي‌كيفيت است. گروه‌هاي نيازمند به اين خدمات كه بيشتر شامل كودكان، شيرخوارگان، زنان باردار و سالخوردگان ميشوند، به سبب پايين بودن كيفيت خدمات بهداشتي، دچار مصائب و مشكلات فراواني هستند. همچنين سوء تغذيه، كمبود كالري و ويتامين‌ها به ويژه در دوره بارداري منجر به بروز معلوليت‌ها و مشكلات جسمي و رواني فراواني مي‌شود كه به‌طور قطع در آينده شغلي و كسب مهارت افراد تأثيرگذار است.
فقر عامل مهاجرت خانواده
فقر می‌تواند منجر به مهاجرت از مبدأ شود و به‌دنبال آن مشکلات خانواده‌های مهاجر برای آنها رقم بخورد.
ویستا
