در این بخش می خواهیم در مورد بیماری استخوانی استئوپروز صحبت کنیم. این مطلب جهت آشنایی کامل شما با استئوپروز است. استئوپروز یک بیماری استخوانی به شکل ضایعه پیشرونده بافت اسکلتی و توده استخواني است که منجر به سست و ضعيف شدن استخوان مي گردد . بافت طبيعي استخوان از پروتئين (کلاژن) و املاح کلسيم (ca) ساخته شده است . طي استئوپوروز املاح ca و پروتئين از استخوان تخليه مي شوند . استخوان سست و ضعيف شده بسيار مستعد شکستگي2 ، ترک خوردگي يا بهم فشردگي3 مي باشد . در بيماران مبتلا به استئوپوروز ، شکستگي هاي استخوان مي تواند بدنبال زمين خوردن يا در اثر صدماتي که در حالت طبيعي باعث شکستگي استخوان نمي شود اتفاق بيفتد . استخوانهايي که بطور شايع در بيماران مبتلا به استئوپوروز دچار شکستگي مي شود شامل استخوانهاي مهره ها ، لگن و مچ هاست .
روند شيوع :
اگرچه استئوپوروز هم در مردان و هم در زنان مي تواند اتفاق بيفتد اما در بين زنان يائسه شايع تر است . هورمون زنانه استروژن در حفظ توده استخواني اهميت زيادي دارد . استروژن ناکافي در طول دوره يائسگي روند از بين رفتن استخوان را سرعت مي بخشد . در صورت عدم پيشگيري مؤثر ، يک زن مي تواند 20 الي 30% توده استخواني را در طول 10 سال اول يائسگي از دست بدهد . روند استئوپوروز مي تواند مدت 10 سال بيصدا و خاموش پيش برود . اين زنان ممکن است از سست و ضعيف شدن استخوانهاي خود اطلاع نداشته باشند مگر اينکه دچار يک شکستگي دردناک شوند . بيش از 20 ميليون نفر در ايالت متحده دچار استئوپوروز هستند و تقريباً 3/1 ميليون نفر هر سال از شکستگي استخوان ناشي از استئوپوروز رنج مي برند . در سال 1993 ، ايالت متحده حدود 10 ميليون دلار بدليل از بين رفتن نيروي توليد و هزينه هاي درمان مربوط به استئوپوروز خسارت ديد .
پيشگيري و درمان :
هدف از درمان استوپوروز پيشگيري از شکستگي هاي استخوان به دو طريق زير است : 1- جلوگيري از ضايعه استخواني . 2- افزايش توده و استحکام استخواني . درمان و پيشگيري از استئوپوروز مستلزم برنامه هايي شامل تغذيه ي متعادل ، ترک کردن سيگار ، کاهش مصرف الکل ، ورزش منظم ، مصرف کافي ca و ويتامين D ، درمان جايگزيني استروژن يا رلوکسيفن (اويستا)4 در زنان يائسه و مصرف داروهاي ضد بازجذب 5 که برداشت (بازجذب) 6 از استخوان را کاهش مي دهند مانند آلدرونات7 ، اتيدرونات8 يا کليستونين9 ) است .
تأثیر تغذیه در پیشگیری و درمان :
تغذيه متعادل ، مصرف کافي ca و ويتامين D ، ورزش منظم و قطع مصرف سيگار از اقدامات مهم در حفظ سلامتي استخوانها براي هر فرد اعم از کودکان ، مردان ، زنان قبل از دوره يائسگي و پس از آن و افراد مسن ، قطع نظر از وجود يا عدم وجود استئوپوروز ، است . برعکس ، تغذيه بد مثلاً در بيماراني که بي اشتهايي عصبي دارند به استئوپوروز کمک مي کند .
استروژن ناکافي در طول دوره ي يائسگي روند از بين رفتن استخوان را سرعت مي بخشد .
اهميت مصرف ca :
ca ماده غذايي اصلي و مورد نياز در فعاليت هاي مناسب قلبي ، عضلاني ، اعصاب و ساير اعمال بدن بعلاوه حفظ استخوانهاي قوي است . بدن انسان هر روز ca را از راه ادرار ، مدفوع و تعريق از دست مي دهد که بايد بوسيله ca غذا جايگزين شود . اگر ca غذا براي جبران ca دفع شده کافي نباشد بدن کلسيم را از استخوانها برداشت مي کند . از طرفي ca ناکافي در غذا منجر به تعادل منفي ca و ضايعه استخواني (استئوپوروز) مي گردد . مصرف کافي ca مي تواند به پيشگيري از استئوپوروز کمک نمايد و استحکام استخواني را افزايش دهد .
میزان کلسیم مصرفی:
انستيتو ملي مشاوره سلامتي در استئوپوروز ، سطوح مصرف ca را به شرح زير توصيه مي نمايد :
1- 800 ميلي گرم در روز براي کودکان 1 الي 10 ساله
2- 1000 ميلي گرم در روز براي مردان ، زنان يائسه نشده و يائسه شده و همچنين زنان مصرف کننده از استروژن
3- 1200 ميلي گرم در روز براي نوجوانان و جوانان بين سنين 11 الي 24 ساله
4- 1500 ميلي گرم در روز براي زنان يائسه شده که استروژن مصرف نمي کنند .
5- بين 1200 الي 1500 ميلي گرم در روز براي زنان باردار و مادران شيرده .
سطوح مصرف ca فقط براي آنهايي که مبتلا به استئوپوروز هستند . در نظر گرفته نشده است بلکه شامل عموم نيز مي باشد …
ميزان مصرف روزانه ي کلسيم :
بطور تقريبي مي توان ميزان مصرف روزانه کلسيم را به روش زير محاسبه نمود :
1- باستثناي محصولات لبني ، برنامه ي غذايي يک فرد بطور متوسط تقريباً 250 ميلي گرم کلسيم دارد .
2- يک ليوان10 شير يا ماست يا دو قالب پنيز روستايي به حجم 16 انس ، تقريباً 300 ميلي گرم کلسيم دارد .
3- هر فرد که بطور متوسط در برنامه غذايي يک ليوان (8 انس) شير مي خورد حدود 550 ميلي گرم کلسيم دريافت مي کند .
4- هر فرد که بطور متوسط در برنامه غذايي 2 ليوان شير ( يا يک ليوان شير و يک قالب پنيز روستايي به حجم 16 انس ) مي خورد . 850 ميلي گرم کلسيم دريافت مي کند .
اگر مصرف کلسيم شما به اين مقادير توصيه شده جواب نمي دهد ، اين کمبود را مي توانيد با مصرف بيشتر محصولات لبني يا ساير غذاهاي غني از کلسيم يا با مصرف مکمل هاي کلسيم جبران کنيد . پزشکان معمولاً مکمل هاي کلسيم را نسبت به مصرف زياد محصولات لبني توصيه مي کنند مکمل هاي کلسيم را براحتي مي توان مصرف کرد زيرا کلسيم مکمل ها معمولاً بخوبي کلسيم شير ، جذب بدن مي شود .
بهترین روش مصرف مکمل های ca :
ارزان ترين و سودمندترين شکل مکمل ca ، کربنات کلسيم (مثل os-cal يا TUMS ) است که اگر با غذا مصرف شود ، جذب بهتري خواهد داشت .
نياز به کلسيم روزانه بستگي به ميزان کلسيم اصل مصرف شده دارد . مکمل هاي کلسيم حاوي نمکهاي مختلف کلسيم ( مثل Os-cat و TUMS ) است که اکثر آنها از نوع کلسيم اصل (ميزان واقعي کلسيم در مکمل) مي باشد . هر 1250 گرم از قرص نمک کربنات کلسيم ( مثل اوسکال 500 ميلي گرمي يا تامس 500 ميلي گرمي فوق العاده قوي) داراي 500 ميلي گرم کلسيم اصل است . فردي که نياز به 1000 ميلي گرم مکمل کلسيم در روز دارد مي تواند يک قرص از تامس 500 ميلي گرمي فوق العاده قوي را که حاوي 500 ميلي گرم کلسيم اصل است را دو بار در روز با غذا مصرف نمايد . اگر مکمل هاي کلسيم در دوزهاي کم و منقسم به همراه غذا مصرف شود بهتر است . روده ها ممکنست قادر به جذب تمام کلسيم يکباره و با دوز بيش از 500 گرم نباشند . لذا بهترين روش مصرف مکمل کلسيم 1000 ميلي گرمي تقسيم کردن آن به دو دوز است ( مقدار 1500 ميلي گرم در سه دوز منقسم) چنانچه يبوست و زخم معده بدليل مصرف کربنات کلسيم اتفاق بيفتد ، مکمل هاي انتخابي مثل فسفات کلسيم و سيترات کلسيم ( سيتراکال)11 را مي توان استفاده نمود .
عوارض جانبی مکمل های ca :
بسياري از ترکيبات طبيعي کربنات کلسيم مثل پوسته هاي صدف يا آرد استخوان ممکنست حاوي سطوح بالايي از سرب باشند که احتمالاً نبايد مصرف شوند . کل کلسيم مصرفي در روز نبايد بيشتر از 2000 ميلي گرم باشد .
طي مطالعه ي 12 ساله در 90000 زن معلوم شد که برنامه ي غذايي غني از ca ، خطر سنگهاي کليوي را بالفعل کاهش مي دهد . اما مصرف مکمل هاي ca خطر سنگهاي کليوي را اندکي افزايش مي دهد . دانشمندان معتقدند که مصرف مکمل ها به همراه غذا در مقايسه با مصرف آنها با معده ي خالي ، ممکن است خطر سنگ کليه ناشي از مصرف مکمل هاي ca را کاهش دهد .
نکته ي بسيار مهم :
” مصرف کلسيم زياد در برنامه غذايي يا مصرف مکمل هاي ca به تنهايي براي درمان استئوپوروز کافي نيست و نبايد بعنوان جايگزيني براي داروهاي بسيار مؤثر مثل استروژن ها يا داروهاي ضد بازجذب استخواني در درمان و پيشگيري از استئوپوروز در نظر گرفته شود . ”
مصرف کافي کلسيم و ذخاير کافي ويتامين D بدن ، پايه هاي مهم در حفظ توده و استحکام استخواني محسوب مي شوند. اما اينها باندازه ي استروژن و داروهاي ضدبازجذب در درمان پيشگيري از استئوپوروز مؤثر نيستند .
مصرف ويتامين D و پيشگيري از استئوپوروز :
1- ويتامين D جذب کلسيم غذا از روده ها را تحريک مي کند .
2- کمبود ويتامين D باعث تخليه کلسيم استخوان ( استئومالاسي )12 مي شود که در آن استخوانها بشدت سست و ضعيف شده و خطر شکستگي در آنها افزايش مي يابد .
3- طبق برخي مطالعات ويتامين D در کنار کلسيم کافي ( 1200 ميلي گرم از کلسيم اصل ) ، افزايش توده استخواني و کاهش شکستگي ها را در زنان يائسه شده نشان داده است .
4- استئوآرتريت ( آرتريت پيشرونده ) زانوها در بيماراني که کمبود ويتامين D دارند شديدتر ظاهر مي شود . در بيماران مبتلا به استئوآرتريت که در آنها ذخاير و ويتامين D بدن نسبتاً پايين است ، مصرف زياد ويتامين D يا استفاده از نور خورشيد ممکنست مفيد باشد .
چه کساني بايد مکمل ويتامين D دريافت کنند ؟
ويتامين D از طريق غذا و پوست به بدن مي رسد . توليد شکل فعال ويتامين D از طريق پوست ، بستگي به استفاده از نور خورشيد دارد . مثلاً افرادي که در مناطق آفتاب رو زندگي مي کنند ، بيشتر ويتامين D مورد نياز را مي توانند از اين طريق دريافت کنند . لذا در اين مناطق ويتامين D عمدتاً براي افراد خانه نشين يا مقيمان بيمارستانهاي خصوصي استفاده مي گردد . در مناطق کم دما ويتامين D از طريق پوست بطور قابل ملاحظه اي در ماههاي زمستان بخصوص در بين افراد مسن کاهش مي يابد . در اين مناطق تأمين ويتامين بدن از طريق غذا اهميت دار د…
همچنين کمبود ويتامين D در افراد مسن با فقدان نور خورشيد شدت مي يابد . لذا مصرف مکمل ويتامين D در افراد مسن حياتي مي باشد .
مصرف مناسب ويتامين D :
طبق توصيه هيئت غذا و تغذيه انستيتو پزشکي ، مصرف مناسب ويتامين D بشرح زير است :
– 200 واحد در روز براي افراد 19 الي 50 ساله
– 400 واحد در روز براي افراد 51 الي 70 ساله
– 600 واحد در روز براي افراد 71 و بالاتر
يک قرص مولتي ويتامين بطور متوسط داراي 400 واحد ويتامين D است . لذا يک الي دو قرص مولتي ويتامين در روز ، مقدار مصرفي توصيه شده براي ويتامين D مي باشد . مصرف اضافه و طولاني مدت ويتامين D ( بيش از 2000 واحد در روز ) مي تواند منجر به ايجاد سطوح سمي ويتامين D و افزايش سطوح ca خون و ادرار شود . از آنجا که مکمل هاي غذايي مختلف ممکنست حاوي ويتامين D نيز باشد ، لازم است ويتامين D موجود در اين مکمل ها قبل از مصرف مورد بازبيني قرار گيرد .
Source : Medicine Net feb/2007
1- estoporosis
2 -Fracture
3 -Compression
4 – valoxifene (evista)
5 – antiresorptive
6 -resorption
7 – aledronate
8 -etidronate
9 -calcitonin
10 – (10unce=28g)يک ليوان به حجم 8 انس
11 -Citracal
12- osteomalacia
مصرف مکمل هاي ca خطر سنگهاي کليوي را افزايش مي دهد
مصرف کافي کلسيم و ذخاير ويتامين D پايه هاي مهم در حفظ توده و استحکام استخواني محسوب مي شوند.
ترجمه : مريم هل عطاء
