مواد شوینده و پاک‌کننده، سفید‌کننده یا صابون‌های با خاصیت قلیایی بالا برای بیماران دچار اگزمای دست بشدت مضر است. در مرحله اول درمان این تماس باید قطع شود، یعنی لازم است خانم‌ها هنگام شست‌وشو با آب و مواد شوینده دست‌هایشان را به دستکش مجهز کنند، اما دستکش‌های لاتکسی که خانم‌ها در این موارد استفاده می‌کنند خود عامل حساسیت‌زاست. برای از میان بردن این حساسیت هنگام استفاده از دستکش لازم است دستکش دیگری از نوع کتان یا نخی از زیر آن پوشیده شود تا پوست با پودر لاتکس تماس پیدا نکند.
اگزمای دست در بیشتر مواقع، بیماری خانم‌های خانه‌دار است. این بیماری بر اثر تماس مکرر پوست دست با یک ماده شیمیایی به وجود می‌آید. مواد شیمیایی و آب به پوست آسیب می‌زنند؛ یعنی باعث می‌شود پوست، ظاهری نازیبا پیدا کند. برخی خانم‌ها هم خود درمانی می‌کنند که اغلب بی‌فایده است، اما چه ماده محرکی باعث خرابی پوست می‌شود و چگونه می‌توان بیماری را درمان کرد. برای یافتن راه حلی مناسب با دکتر مجتبی امیری، متخصص بیماری‌های پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه بقیه‌الله در این باره گفت‌وگو کردیم.
واکنش پوست به عوامل بیرونی چگونه است؟
اولین سد دفاعی و لایه‌ای محافظ در بدن است و ویژگی‌های خاصی دارد که لایه‌های زیرین و ارگان‌های بدن را در برابر هجوم عوامل خارجی محافظت می‌کند. نکته مهم بعدی این که پوست همه ما ارگانی ایمونولوژیک است و جزو سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شود و در بسیاری از مواقع با ورود عامل خارجی به داخل بدن، واکنش شدیدی نشان خواهد داد. به این نوع واکنش‌ها درماتیت یا التهاب پوست می‌گوییم. اگزمای دست نیز نوعی واکنش غیرعادی و التهابی پوست است که بر اثر تکرار تماس پوست با یک ماده خارجی رخ می‌دهد.
چرا این نوع اگزما به اگزمای دست خانم‌ها مشهور است؛ مگر آقایان به این بیماری پوستی مبتلا نمی‌شوند؟
ممکن است در آقایان نیز دیده شود، ولی بیشتر بیماران خانم هستند و دلیلش استفاده زیاد از آب ومواد شوینده است.تماس مکرر پوست با آب و مواد شوینده بتدریج چربی پوست را کاهش می‌دهد.
چربی پوست چه نقشی ایفا می‌کند؟
به طور طبیعی در پوست همه انسان‌ها یک لایه چربی وجود دارد.این چربی دو نقش اساسی دارد؛ نقش اول حفظ رطوبت پوست و دوم جلوگیری از ورود عوامل خارجی به لایه‌های زیرین پوست است. با شست‌وشوی مکرر، چربی طبیعی از سطح پوست پاک می‌شود و پوست دچار خشکی و ترک‌خوردگی می‌شود و عوامل خارجی بدون وجود مانع وارد لایه‌های زیرین می‌شود؛ بنابراین عامل اصلی درماتیت یا اگزمای خانم‌های خانه‌دار دو عامل ذکرشده است.
اگزما به چه صورت نمایان می‌شود؟
اگزما به دو صورت خود را نشان می‌دهد؛ اگزمای آلرژِیک که بدن به مواد شیمیایی در تماس با پوست حساسیت نشان می‌دهد. دراگزمای آلرژیک ارتباطی بین مقدار ماده محرک یا مدت زمان تماس با پوست وجود ندارد و با مقدار اندکی تماس، واکنش و علائم شدیدی ایجاد می‌شود و اگزمای تحریکی که بـــراثــر تماس مکرر پوست با آب یا مواد شیمیایی پدید می‌آید. در این نوع اگزما اگر بتوانیم تماس را کمتر کنیم، بیماری خود به‌خود فــروکش می‌کند، اما باید درمان بسرعت آغاز شود.
اگزمای دست چه علامتی دارد؟
اگزما از نظر بالینی سه نشانه دارد؛ اگزمای حاد،اگزمای تحت حاد و اگزمای مزمن.
اگزمای حاد توام با خارش و قرمزی است و در پوست دست، دانه‌های آبکی تشکیل می‌شود. اگر درمان زود آغاز شود، فرد بهبود می‌یابد و اگر درمان نشود به اگزمای تحت حاد تبدیل می‌شود. در اگزمای تحت حاد قرمزی و ترشح از بین می‌رود، ولی خشکی پوست شدت می‌یابد ودر مراحل آخر یعنی اگزمای مزمن که بیماری پوستی تداوم می‌یابد پوست تیره، ضخیم و خارش‌دار می‌شود. در این مرحله، درمان دشوارتر و طولانی‌تر است.
شما اشاره کردید اگر شست‌وشوی خانم‌ها کمتر شود اگزما بتدریج بهبود می‌یابد، ولی شاید این کار برای یک خانم خانه‌دار عملی نباشد. به نظرتان راهکار چیست؟
درمان طبی چگونه است؟
اصلی‌ترین درمان، همان پیشگیری است. فرد مبتلا حتما باید با پیدایش چنین علائمی به پزشک مراجعه کند تا اگزما کاملا درمان شود. داروهایی داده می‌شود تا از پیشرفت بیماری جلوگیری به عمل آید. درمان اگزمای مزمن دشوارتر است.
آیا کم شدن چربی در پوست را می‌توان با یک مرطوب‌کننده مناسب برطرف کرد؟
داروهایی که می‌دهیم درواقع برای برگرداندن پوست به حالت طبیعی و زیاد شدن چربی پوست دست است. فردی که اگزمای دست دارد باید حتما از کرم‌های نرم‌کننده، وازلین و گلیسیرین بعد از تماس دست با آب استفاده کند. استفاده از این چربی اضافی و مصنوعی شدت بیماری را کمتر می‌کند.
برخی خانم‌ها خیلی با آب و مواد شوینده سر و کار داشته و هیچ علائمی هم ندارند. چرا این حالت در برخی خانم‌ها دیده می‌شود؟
مبتلایان کسانی هستند که معمولا زمینه درماتیت آتوپیک دارند و به صورت ژنتیکی دارای پوستی خشک هستند، ولی تقریبا تمام کسانی که تماس زیادی با مواد شوینده و آب دارند، حتما این بیماری را تجربه خواهند کرد. نمونه شایع آن را در بیماران وسواسی مشاهده می‌کنیم. بسیاری از افراد وسواسی که زمینه ژنتیکی ندارند به اگزمای دست مبتلا می‌شوند.
چه صابونی برای این گروه از بیماران توصیه می‌کنید؟
صابون باید ملایم، خنثی و پرچرب باشد، اما تعداد دفعات استفاده از این صابون‌ها هم باید با نظر پزشک باشد و نمی‌توان برای بهبود سریع‌تر هر لحظه دست‌ها را با این صابون‌ها شست. هر بیماری باید از کرم و صابونی را که توسط پزشک تجویز شده است، استفاده کند و دستور دارویی را هم رعایت نماید.
