افسردگی، ناتوانی، دلهره، استرس، خشمگین شدن حوصله نداشتن، كسالت، بی‌قراری، كم‌آوردن و بُریدن و حال نداشتن. . . این ویژگی های شناخته شده امروزی را حالا از هر کس حتی از كودك و نوجوانانی می‌شنویم. برای درمان این حالت‌ها شیوه های گوناگونی وجود داردولی از دیدگاه طب ایرانی می‌توانیم به كمك خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایی ساده، برای از بین بردن این مشكلات به شیوه هایی كاربردی برسیم و با شناخت مزاج و حالات روانی و با كنترل عواطف و حالات روانی‌مان را فراهم كنیم.
مثلا اگر مزاج گرم و خشك داریم یا مبتلا به سوء‌مزاج صفراوی هستیم، باید كمتر در شرایطی قرار بگیریم كه موجب هیجان یا خشم شود. دكتر حسین رضایی‌زاده، متخصص طب سنتی ایران و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران و دكتر ناصر رضایی‌پور، متخصص طب سنتی ایران، درباره دیدگاه طب ایرانی و راه‌های ایجاد آرامش بیشتر توضیح می‌دهند تا بدانید چطور با كمك توصیه‌های این طب میتوانید زندگی آرام‌تری داشته باشید.
نكاتی برای سلامت قلب و مغز
كسی كه خواهان سلامت است، باید از حالات روحی و روانی زیان‌آور مانند غم، خشم، خجالت و شادی مفرط پرهیز كند. لازم است افراد همیشه نفس خود را به شادی مشغول كنند و با حوادث ناگوار جزئی كه در زندگی پیش می‌آید، خود را ناراحت و مكدر نكنند. زمانی كه شرایطی مثل اندوه روی می‌دهد، از داروهای ساده شادی‌بخش یا مفرح استفاده كنند، خود را با شنیدن حكایت‌های شادی‌بخش و نشاط‌آور مشغول كنند، به بازی یا دیدار عزیزان بروند و. . .
در طب ایرانی علاوه بر دستورهای كلی كه برای سلامت جسم و روان وجود دارد، برای حفظ آرامش جسمی و نشاط روحی، به افزایش سطح سلامت اعضای مهم بدن به‌ویژه مغز و قلب نیز توجه ویژه‌ای شده است.
برای حفظ سلامت مغز این نكات را رعایت كنید:
– از مصرف زیاد غذاهای بخارزا (مثل سیر، پیاز خام، تره و شاهی) پرهیز كنید.
– در مواردی مانند تفكر مداوم درباره مطالب دقیق و حساس، بوییدن بوهای بد، زیاده‌روی در خواب، بیداری و نزدیكی جنسی، پرخوری و مصرف چیزهای بسیارترش زیاده‌روی نكنید.
برای حفظ سلامت قلب این توصیه‌ها را از یاد نبرید:
– از امور ناخوشایند آزاردهنده دوری كنید.
– از هم‌صحبتی با افرادی كه موجب ناراحتی‌تان را فراهم می‌كنند، پرهیز كنید.
– از مصرف بیش از حد غذاهای سنگین مانند گوشت گاو و فست‌فودها اجتناب كرده و بیشتر غذاهای سبك و لطیفی مانند گوشت بره، جوجه‌مرغ و زرده تخم‌مرغ عسلی را در رژیم غذایی‌تان جای دهید.
– باید بدانید كه استشمام بوهای خوش ـ متناسب با مزاج- مقوی قلب و نشاط‌آور است.
نگاهی به گیاهان دارویی نشاط‌آور و آرامش‌بخش
در مصرف گیاهان دارویی شادی‌بخش باید به چند نكته توجه شود؛ بومی بودن، كم‌عارضه بودن، تناسب برای مزاج بیشتر افراد و عدم مغایرت با شرع مقدس. بر این اساس، در ادامه چند گیاه ارزان و دردسترس را به شما معرفی می‌كنیم كه میتوانید برای دور كردن اندوه و خستگی از جسم و جان خود از آنها كمك بگیرید.
اترج یا بالنگ: (گرم و خشك)
پوست بالنگ، مقوی دل و دماغ (قلب و مغز) و معده و نشاط‌آور و اشتها‌آور است كه خوشبختانه در فرهنگ ایرانی، مربای خوش‌گواری از آن تهیه می‌شود ولی متاسفانه در سال‌های اخیر كم‌كم به فراموشی سپرده شده است. از مربای بالنگ میتوانید در وعده صبحانه بهره ببرید. بوییدن ترنج یا بالنگ هم مقوی دل و مفرح است.
گلابی: (كمی گرم، و تر)
گلابی نیز همچون دیگر اعضای خانواده خود یعنی سیب و «به»، مفرح و مقوی معده و گوارش، مقوی قلب و تعدیل‌كننده مزاج خون است. شكوفه گلابی نیز تاثیر بسیار خوبی در تقویت قلب و فرح‌بخشی دارد. گلابی در درمان فشارخون، بیماری‌های كلیه و التهاب پروستات نیز موثر است.
بیدمشك: (aسرد و تر)
بیدمشك مقوی دل، آرام‌بخش و ضداضطراب است و برای كاهش تب، سردردهای گرم و رفع یبوست مصرف سنتی دارد. از عرق بیدمشك میتوانید شربت تهیه كنید یا آن را به پالوده سیب بیفزایید و از بوی مطبوع و خواص خوب آن بهره ببرید.
دارچین: (گرم و خشك)
دارچین ادویه خوشبو و بسیار لطیفی است كه برای درمان نفخ، آبریزش سینوسی، انسدادهای كبدی و طحالی، وحشت، وسواس و دیگر بیماری‌های روانی مصرف سنتی دارد و در شله‌زرد، هلیم و قیمه ایرانی هم از آن استفاده می‌شود ولی بومی ایران نیست. این گیاه آثار ضدقارچی و ضدتشنجی هم دارد. دارچین را میتوانید به صورت دمنوش، همراه چای سیاه، چای سبز یا به‌تنهایی میل كنید كه البته باتوجه به طبیعتش، نوشیدنی مناسب‌تری برای افراد سرد‌مزاج و روزها و شب‌های سرد سال است. توصیه می‌كنیم چوب دارچین را بخرید و خودتان پس از شست‌وشو آن را پودر كنید.
انگور: (گرم و تر)
حدود 600 نوع انگور در ایران عزیز ما وجود دارد. انگور از معدود میوه‌هایی است كه می‌توان آن را به‌عنوان غذا خورد. انگور و فرآورده‌های آن (كشمش، مویز، شیره، شربت) مفرح و كاهنده اندوه هستند و به خون‌سازی كمك می‌كنند. همچنین انگور در بهبود بیماری‌های قلبی، درمان سرطان، تحلیل اعصاب، عفونت‌های ویروسی و تاخیر آلزایمر موثر است. انگور شیرین، تغذیه‌كننده همه اعضای بدن است و موجب خوش‌رنگی پوست و شادابی آن می‌شود.
خوردن انگور در كسانی كه دچار تنش‌های فكری و فشارهای روانی هستند، هم از نظر جلوگیری از تجمع متابولیت‌های مضر هنگام اندوه و نگرانی یا خشم بسیار سودمند است و هم از غلبه خشكی بر سیستم عصبی پیشگیری می‌كند. البته باید اشاره كرد انگور برای كسانی كه مبتلا به ترشحات زیاد بینی یا پشت حلق باشند، یا نفخ و ریفلاكس و آبریزش از دهان داشته باشند، زیان‌آور است و موجب تشدید این علائم می‌شود.
در كنار مصرف این میوه بهشتی و شیره و شربت آن، خوب است به كودكان‌مان بیاموزیم كه كشمش و مویز را دوست داشته باشند و از آن به‌ویژه همراه پسته و بادام، به‌عنوان تنقلات روزانه (مثلا در مدرسه و دانشگاه) استفاده كنند.
اسطوخودوس: (گرم و خشك)
این گیاه را در تقویت مغز، بی‌نظیر دانسته‌اند و آن را «حافظ‌الارواح» و «جاروب مغز» نامیده‌اند. اسطوخودوس برای پاكسازی مغز از مواد زائد، افزایش حافظه و كمك به درمان سینوزیت بسیار مفید است. برای تهیه دمنوش اسطوخودوس، یك قاشق مرباخوری از گیاه شسته‌شده را با یك لیوان آب جوش در یك قوری چینی دم کرده و با كمی شكر یا نبات میل كنید. به یاد داشته باشید كه افراد گرم‌مزاج باید در مصرف این گیاه احتیاط كنند.
ریحان: (گرم و خشك)
این عضو خوشبوی سبزی خوردن، مقوی قلب، كبد و معده است و به هضم بهتر غذا كمك می‌كند. تخم شربتی نیز تخم نوعی ریحان است كه به‌عنوان یك شربت مفرح (به‌ویژه با كمی زعفران)، مصرف سنتی دیرینه دارد.
بادرنجبویه: (گرم و خشك)
این گیاه را به عربی «مفرح‌القلب المحزون» می‌نامند كه به خوبی جایگاه و اهمیت آن را نشان می‌دهد. بادرنجبویه مقوی دل، دماغ، معده، كبد، مفرح و افزاینده حافظه است. مشخصه برگ بادرنجبویه اصلی این است كه اگر آن را كف‌مال كنید و ببویید، بوی لیمویی لطیفی از آن به مشام می‌رسد. برای تهیه دمنوش بادرنجبویه، حدود پنج گرم از برگ بادرنجبویه را در قوری چینی ریخته، با یك لیوان آب جوش به مدت 15 دقیقه روی بخار دم كنید و با كمی عسل یا نبات سفید یا نبات زعفرانی، یك ساعت پیش از غذا یا دو ساعت پس از غذا بنوشید. مصرف برگ بادرنجبویه در مبتلایان كم‌كاری تیروئید و در دوره بارداری مجاز نیست.
گشنیز: (سرد و خشك)
گشنیز از معدود سبزی‌‌های سفره ایرانی است كه طبیعت سرد دارد. این گیاه به‌ویژه تخم آن را مفرح و مقوی قلب می‌دانند ضمن آنكه در كاهش برخی انواع سردرد، تهوع و سرگیجه پس از غذا و آبریزش سینوسی نیز موثر است. بهتر است در ابتدای بارداری و در بیماران قلبی كه داروهای ضدانعقاد می‌گیرند، گشنیز مصرف نشود.
به: (شیرین و رسیده آن، معتدل مایل به گرم و تر)
«به» را مقوی معده و دل و دماغ (قلب و مغز)، مفرح و شادی‌افزا دانسته‌اند. حتی بوییدن «به» نیز مفرح و مقوی است و خوردن آن هم برای آرامش، نشاط و رفع وسواس و كسالت مفید است. «به» را می‌توان به‌صورت میوه تازه، مربا، شربت، رب و دمنوش استفاده كرد ولی مبتلایان به آسم و مشكلات تنفسی باید در خوردن آن، احتیاط زیادی داشته باشند چون «به» می‌تواند موجب تنگی راه‌های هوایی، تشدید تنگی‌نفس و سرفه شود.
میبه: نام فارسی شربت «به» است كه از آب «به» و آب یا شیره انگور درست می‌شود و اگر بار دیگر با شكر یا عسل جوشانده شود، می‌پخته نامیده می‌شود. میبه و می‌پخته، در طب ایرانی به‌عنوان داروهای تركیبی نشاط‌آور استفاده سنتی داشته‌اند.
برای تهیه دمنوش به، «به» رسیده و شیرین را خوب بشویید و سپس با رنده، خلال كرده و در یك سینی پخش كنید و روی وسیله گرمازایی قرار دهید تا كمی خشك شود، سپس خلال‌ها را یك‌باره در یك ماهیتابه فلزی داغ ریخته و به سرعت زیرورو كنید تا رنگ خلال‌ها به قهوه‌ای پررنگ برسد. خلال‌های آماده‌شده را در ظرف شیشه‌ای تیره نگهداری كنید و برای تهیه دمنوش برای هر نفر، یك قاشق غذاخوری از آن را در یك قوری با یك لیوان آب جوش به مدت 20 دقیقه، روی بخار دم كنید، سپس در صورت تمایل با كمی نبات نوش‌جان كنید. افزودن مقدار كمی زعفران، آثار قلبی و مغزی این دمنوش گوارا را تقویت می‌كند.
پرتقال و نارنگی: (سرد و تر)
این میوه‌های لذیذ زمستانی، مفرح قلب و كاهنده حرارت خون، صفرا و تشنگی هستند و حرارت معده و كبدهای گرم را كم می‌كنند. یكی از آثار بوییدن و خوردن نارنگی و پرتقال، اعتدال بخشیدن به حرارت مفرط قلب است بنابراین پرتقال و نارنگی برای كسانی كه زودخشم و پرخشم هستند یا كسانی كه اندوه خود را بروز نمی‌دهند، میوه‌های مناسبی محسوب می‌شوند، البته پرتقال از نظر منافع بهتر از نارنگی است. مصرف پرتقال ترش برای سینه و اندام‌های عصبی بدن مضر است؛ این زیان برای كودكان، خانم‌ها، سالمندان و افرادی كه دچار ضعف و نارسایی عملكرد تیروئید، كبد، معده و قلب هستند بیشتر است.
نعناع: (گرم و خشك)
این گیاه تاثیر شگرفی در تقویت معده، گوارش و قلب دارد. نعناع مفرح است، خون غلیظ را رقیق می‌كند و نفخ گوارشی و مواد تباه سرد را تحلیل می‌برد. در روزهای سرد زمستان یك قاشق غذاخوری از برگ نعنای خشك را حدود 15 دقیقه در یك لیوان آب‌جوش دم كنید، سپس همراه كمی شكر، نبات یا عسل میل كنید. لازم نیست این دمنوش را صاف كنید، میتوانید برگ‌های نعناع را هم با آن میل كنید. البته مصرف زیاد نعناع در افرادی كه معده‌های ضعیفی دارند، می‌تواند موجب تشدید ریفلاكس شود.
گل‌گاوزبان: (گرم و تر)
جوشانده گل گاوزبان برای تقویت قلب و سیستم عصبی و پاكسازی بدن و قلب از برخی مواد تباه سودمند است. برای این كار پنج گرم گل گاوزبان را با حدود 250 سی‌سی آب، به آرامی بجوشانید تا به 150 سی‌سی برسد، سپس با اندكی لیمو امانی یا آب‌لیموی تازه و تنها اندكی عسل یا نبات میل كنید. مصرف گل گاوزبان به تنهایی در افرادی كه فشار خون بالا دارند، می‌تواند به‌شدت مخاطره‌انگیز باشد. از عرق گل‌گاوزبان نیز برای بیماری‌های سوداوی و ازجمله بیماری‌های روحی چون اضطراب استفاده فراوان می‌شود.
سیب: (شیرین و رسیده آن، گرم و تر)
این میوه، مقوی قلب، مغز و كبد است. سیب شیرین نشاط‌بخش است و از آب آن در معجون‌های مفرح و مقوی استفاده می‌شود. زیاد خوردن سیب می‌تواند موجب نفخ، سنگینی معده و حتی كاهش حافظه شود. از شكوفه سیب هم به‌عنوان شادی‌آور استفاده می‌شده است. یك پیشنهاد ساده برای افراد محزون و مضطرب، پالوده سیب است. روزی یك یا دو سیب رسیده شیرین (ترجیحا سیب گلاب یا سیب سرخ) را رنده كرده، یك قاشق غذاخوری گلاب یا عرق بهارنارنج و به اندازه سر قاشق چای‌خوری زعفرانِ ساییده به آن بیفزایید و حدود دو ساعت پس از ناهار یا شام در زمان خستگی و بی‌حوصلگی میل كنید.
زعفران: (گرم و خشك)
طلای سرخ ایران، بسیار نشاط‌آور، مقوی حواس، كاهنده برخی عفونت‌ها، محرك میل جنسی، مقوی قلب، كبد و ریه‌ها و پاك‌كننده كلیه‌ها، مثانه و پوست است. در داروسازی سنتی ایرانی هرگاه می‌خواستند دارویی به قلب برسد و تاثیر قلبی خوبی داشته باشد به آن زعفران می‌افزودند. زعفران را می‌توان به‌تنهایی به‌صورت شربت (مثلا با گلاب) یا دمنوش میل كرد یا همراه دیگر دمنوش‌ها چون چای، چای سبز، به و. . . استفاده كرد. فقط یادمان باشد زعفران بسیار گرم است و مصرف درازمدت یا زیاد آن به‌ویژه در گرم‌مزاجان، موجب عوارضی خواهد شد كه گاه می‌تواند جدی باشد.
گل سرخ: (سرد و خشك)
این گیاه، مفرح و مقوی قلب است و برای ضعف معده و كبد، كلیه‌ها، ریه، رحم و مقعد مفید است. ایرانیان گل‌سرخ را دم می‌كنند یا آن را به ماست و دوغ می‌افزایند. گلاب هم مقوی مغز و دهانه معده است و نیروهای حیاتی بدن را می‌افزاید. از گلاب در مجالس سوگواری برای كاهش اندوه استفاده می‌شود و در برخی خوراك‌های اصیل ایرانی چون شله‌زرد، شیربرنج و برخی شیرینی‌ها نیز جایگاهی ویژه و والا دارد. شربت گلاب و زعفران را برای كاهش اندوه، افسردی و اضطراب و افزایش نیرو و انرژی خود فراموش نكنید.
منبع: مجله زندگی ایده آل
