در زمینه بروز دعواهای بچه گانه که بیشتر در بین پسران اتفاق می افتد چه کارهایی لازم است انجام دهیم و از لحاظ روانشناسی چه رفتاردرمانی لازم است؟
دعوا و کتک‌کاری کودکان و نوجوانان چیز عجیب و غریبی نیست. بسیاری از ما در دوران کودکی برای یک بار هم که شده چنین تجربه‌هایی داشته‌ایم. هرچند برخی از بزرگ‌ترها ممکن است در جریان دعوای دو کودک به قول معروف آتش‌بیار معرکه شوند اما اغلب پدر و مادرها به سادگی از این موضوع می‌گذرند و سعی می‌کنند به هر حال اختلافات کودکانه را رفع و رجوع کنند.
نزاع‌های میان کودکان و نوجوانان اما در مواردی بیخ پیدا می‌کند. اگر در جریان این دعواها یک نفر آسیب جدی ببیند یا جان خود را از دست بدهد دیگر ابدا نمی‌توان از کنار موضوع به سادگی گذشت.
آمارها همیشه نشان می‌دهد که بیشترین موارد درگیری‌ها بین افراد جوان است. هر ساعت 72 درگیری منجر به جرح در کشور و 12 نزاع در تهران رخ می‌دهد. این آمار پزشکی‌قانونی کشور است؛ آمار کسانی که در درگیری‌های منجر به جرح به مراجع قانونی شکایت کرده‌اند و برای محکوم کردن طرف درگیری به پزشکی‌قانونی رفته‌اند. افرادی که 22 درصد آنها نوجوان و زیر 18سال و 64 درصد آنها جوان بوده‌اند. جوانان و نوجوانان به دلیل ویژگی‌هایی مانند ناپختگی، بی‌تجربگی، انرژی زیاد و تحریک‌پذیری، مستعد درگیری و زد و خورد و پیامدهای آن هستند.
لزوم فعالیت واحدهای مشاوره در مدارس
اغلب پدر و مادرهایی که بیشتر از یک فرزند دارند تجربه دعوا بین آنها را داشته‌اند؛ کودکانی که فارغ از جنسیت سر هر مساله بی‌اهمیتی با هم گلاویز می‌شوند. در اغلب این مواقع والدین در حالتی از سردرگمی قرار می‌گیرند و نمی‌دانند باید چگونه بدون اینکه متهم به جانبداری شوند غائله را به اصطلاح بخوابانند. یک روانشناس کودک در این باره به «آرمان» می‌گوید: همان کودکانی که در خانواده خود سر هر چیزی که خلاف میلشان است با خواهر و برادران خود نزاع می‌کنند وقتی وارد مدرسه می‌شوند با همکلاسی‌های خود دعوا راه می‌اندازند.
مهدی حاجی‌اسماعیل می‌افزاید: همانطور که نقش والدین در جلوگیری و کنترل دعواهای کودکان در محیط منزل مهم است در مدرسه هم این معلمان و مدیران هستند که باید با آموزش و نظارت مانع درگیری کودکان و نوجوانان شوند. اگر دعواها همیشگی است، باید ریشه مساله را جست‌وجو کرد. احترام گذاشتن به هر کودک در خانواده تا حد زیادی می‌تواند جلوی دعواهای خواهر و برادرها را بگیرد. حاجی اسماعیل درباره نقش میانجی والدین در دعواهای بین فرزندان می‌گوید: بهتر است هنگام دعوای بچه‌ها از به عهده‌گرفتن نقش «قاضی» دوری کنیم. نکته مهم در این زمان، شنیدن صحبت‌های بچه‌هاست. به هرکدام اجازه دهید که حرف‌هایش را بزند و طرف دیگر نیز به او گوش دهد. بعد از این مرحله باید قوانینی مانند کتک زدن و فحش دادن ممنوع را به کودک آموخت. او ادامه می‌دهد: در مدارس و سیستم آموزشی ما برای هوش هیجانی افراد چه مربی و چه دانش‌آموز اقدامی صورت نمی‌گیرد درحالی که فقط با بالابردن سطح هوش هیجانی – اجتماعی می‌توان به مهارت‌هایی مانند کنترل خشم، کنترل استرس و حل مساله دست یافت.
حاجی اسماعیل می‌افزاید: نکته مهم‌تر اینکه به طور کلی فضاهای آموزشی تقریباً شادابی لازم را ندارند. وقتی نوجوانان در تفریح ناکام می‌مانند و نمی‌توانند هیجانات خود را به درستی تخلیه کنند در فضای آموزشی که بعضا از سویی شادابی و نشاط ندارد و از سوی دیگر کلاس‌ها و دوره‌هایی برای آموزش فنون زندگی ندارد خشم لجام‌گسیخته بروز می‌یابد. این روانشناس عنوان می‌کند: مدیران و معلمان نقش زیادی در بروز و کنترل خشم دانش‌آموزان دارند به شرطی که کیفیت فضای آموزشی به اندازه کافی بالا باشد و این رفتارها را به دانش‌آموزان بیاموزد. واحدهای خدمات مشاوره‌ای اگر در مدارس فعال باشد از این اتفاقات جلوگیری می‌شود زیرا هم مهارت‌های کنترل خشم را از این طریق به دانش‌آموزان آموزش می‌دهند و هم در مواقع دعوا با دخالت درست مانع حوادث بعدی می‌شوند.
عزل 2 مدیر مدرسه در پی مرگ دانش‌آموز
خبرهای متعددی از درگیری دانش‌آموزان در مدرسه و زد و خورد آنها وجود داشته که در آن یکی از دو نفر یا هر دو مجروح یا حتی فوت شده‌اند. سال 92 در حیاط یکی از مدارس ابتدایی منطقه 16 تهران، دعوا و کشمکش میان دو دانش‌آموز پسر بالا می‌گیرد و در پی آن، یکی از آنها چاقوی همراه خود را درآورده و به پهلوی دیگری فرو می‌برد که همین امر موجب به «کما»رفتن دانش‌آموز مضروب می‌شود. سال گذشته در یکی از مدارس تهران 14دانش‌آموز با هم گروهی دعوا می‌کنند و همه آنها مجروح و راهی بیمارستان می‌شوند.
هفته گذشته هم در محوطه یکی از دبیرستان‌های خلخال دانش‌آموزان دو دبیرستان مختلف که با هم یک جا بودند درگیر شده و در پی این زد و خورد که در محوطه حیاط مدرسه رخ داده است یکی از آنها به‌شدت مجروح شده و بعد از انتقال به بیمارستان فوت می‌کند. به دنبال این اتفاق روز گذشته مدیران دو دبیرستان شهر خلخال از سمت خود عزل شدند. به گزارش روز شنبه ایرنا، این حادثه ششم اردیبهشت در محوطه دبیرستان‌های علی ابن‌ابیطالب (ع) و حضرت امام خمینی (ره) و در زنگ تفریح به وقوع پیوست. در جریان این درگیری «احسان داداش اوغلی» از ناحیه گردن و مغز دچار آسیب شد. احسان 20 روز در کما به‌سر برده و در نهایت بر اثر مرگ مغزی دارفانی را وداع گفت. او ۱۳ ساله و دانش‌آموز تیزهوش رشته دوم تجربی بود. به گزارش عصر ایران، یک مقام مسئول در آموزش و پرورش خلخال گفت: به دنبال اطلاع مسئولان از خبر تلخ مرگ مغزی و فوت دانش‌آموز نخبه هر دو مدیر دبیرستان‌های یاد شده از پست مدیریت عزل و کنار گذاشته شده‌اند.
قصور شغلی و تخلف اداری نه جرم قانونی
در پی عزل این دو مدیر این سوال مطرح می‌شود که قانون تا چه حد در دعواهایی که در مدرسه میان دانش‌آموزان رخ می‌دهد معلمان و مدیران را مقصر می‌داند یا به‌عبارت دیگر مسئولیت درگیری‌هایی که در محیط مدرسه رخ می‌دهد به عهده کیست؟ یک حقوقدان در پاسخ به این سوال می‌گوید: هر فردی بر اساس قانون مسئولیت مدنی فقط مسئول کارهای خودش است و هیچ فرد بالغی مسئول اشتباهات دیگران نبوده و به جای آنها مجازات نمی‌شود.
مصطفی ترک‌همدانی می‌افزاید: اگر فردی غیربالغ باشد یعنی از نظر سنی زیر 18 سال باشد فرد بالغه‌ای که قیم اوست دارای مسئولیت مدنی است و درباره هر فردی پدر و مادرش قیم یا کفیل او هستند. این حقوقدان ادامه می‌دهد: بنابراین از نظر قوانین داخلی معلم یا مربی نمی‌تواند قیم یا کفیل دانش‌آموز باشد درحالی که از نظر قوانین اداری این مدیران تخلف کرده‌اند. همدانی عنوان می‌کند: این دو مدیر در واقع در مسئولیت اداری و شغلی‌شان که مراقبت و نظارت بر دانش‌آموزان بوده است قصور و کوتاهی کرده‌اند و این یک تخلف اداری محسوب می‌شود و بنابراین بر اساس ضوابط داخلی اداره آموزش و پرورش با این افراد برخورد شده و آنها را از سمتشان عزل کرده‌اند. ترک‌همدانی عنوان می‌کند: در آیین‌نامه‌های داخلی هر شغلی برای قصور کاری مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است.
روزنامه آرمان
