برای داشتن یک تغذیه مناسب در درجه اول انرژی دریافتی بیماران باید با توجه به شرایط آن‌ها برای پیشگیری از افزایش و کاهش وزن غیرضروری تنظیم شود؛ درعین‌حال مقادیر مناسب و کافی پروتئین و کربوهیدرات نیز استفاده شود. برای انتخاب چربی‌ها استفاده از روغن زیتون، روغن ماهی و سایر منابع اسیدهای چرب امگا3 توصیه می‌شود و تا حد ممکن باید مصرف چربی‌های اشباع محدود شود. منبع عمده چربی‌های اشباع مواد غذایی با منشأ حیوانی مانند گوشت قرمز و لبنیات پرچرب هستند.
شیوع MS در سراسر جهان روند رو به رشدی را نشان می‌دهد و در طی سالیان اخیر در ایران نیز بسیار افزایش یافته است. علت ابتلا به این بیماری به خوبی شناخته نشده است و عوامل مختلفی مانند عفونت، وراثت، منطقه جغرافیایی و همچنین رژیم غذایی به عنوان دلایل احتمالی مطرح شده‌اند.
هدف اصلی درمان
در طی فاز مزمن بیماری اهداف اصلی درمان کاهش بروز عفونت‌های تنفسی، عفونت مجاری ادراری، مشکلات گوارشی، اسپاسم‌های عضلانی، زخم بستر و یبوست است. تامین مناسب منیزیم، فولات، ویتامین B6، ویتامین B12، روی، ویتامین D، ویتامین E، سلنیم و اسیدهای چرب امگا3 برای حفظ وضعیت تغذیه‌ای مطلوب و کنترل این اختلالات توصیه می‌شوند. ویتامین B12 به‌ویژه برای عملکرد مناسب سیستم عصبی مورد نیاز است و مصرف متعادل آن توصیه می‌شود. اسیدهای چربی غیراشباع (PUFA) به‌ویژه چربی‌های امگا 3، از اجزای ساختاری اصلی در غشای سلول‌های عصبی هستند و در تنظیم عملکرد ایمنی نیز نقش دارند.
با توجه به تخریب ساختارهای عصبی در بیماری MS و اختلال در سیستم ایمنی برخی مطالعات پیشنهاد می‌کنند که مصرف مناسب این چربی‌ها دارای اثرات مفیدی می‌باشد. بیشترین ویتامینی که تاکنون نقش آن در ابعاد مختلف بیماری MS مورد توجه قرار گرفته است ویتامین D می‌باشد. منابع غذایی این ویتامین شامل ماهی، غذاهای غنی‌شده مانند لبنیات و غلات صبحانه هستند. اما عمده‌ترین منشأ تولید آن در پوست و به وسیله تابش مستقیم نور خورشید است.
ویتامین D برای عملکرد مناسب سیستم ایمنی مورد نیاز است و سطوح نرمال آن ممکن است در کندتر کردن پیشرفت بیماری MS مفید باشد. همچنین افراد مبتلا به MS به علت فعالیت بدنی کم، درمان‌های دارویی، مواجهه کم با نور خورشید و جنسیت مونث بیشتر افراد مبتلا، در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند که این ویتامین می‌تواند به همراه دریافت کلسیم کافی در حفظ توده استخوانی و پیشگیری از بیماری فوق موثر باشد. تامین ویتامین D، در حدی که سطوح آن در بدن در حد نرمال باشد، در بیماران مبتلا توصیه می‌شود. در مورد منبع تامین ویتامین‌ها در بیماران مبتلا به MS به شکل مکمل‌های با دوز بالا و اثرات مفید آن‌ها بحث‌های زیادی وجود دارد. به طور کلی باید در نظر داشت ویتامین‌ها هر کدام دارای نقش‌های جداگانه‌ای در بدن هستند، اما همگی در یک تعادل دقیق نسبت به یکدیگر کار می‌کنند، بنابراین مصرف دوزهای بالا از یک ویتامین می‌توانند باعث کمبود نسبی در سطوح دیگری شود. به همین دلیل منابع غذایی ویتامین‌ها مانند میوه‌ها و سبزیجات نسبت به مصرف مکمل‌های غذایی ارجحیت دارند.
زیرا این مواد غذایی دارای نسبت‌های مفیدی از ویتامین‌ها، همچنین فیبر، مواد معدنی، و سایر مواد مفید در شکل طبیعی خود هستند. البته در صورتی که در مورد بیماری تشخیص داده شود به علت عدم دریافت کافی مواد غذایی یا شرایط بیماری، ویتامین‌ها و سایر مواد مغذی در حد کافی تامین نمی‌شوند، می‌توان با تشخیص متخصص از مکمل‌های غذایی در حد نیازهای بدن و نه دوز بالا استفاده کرد.
ارتباط رژیم غذایی و MS
مطرح شدن ارتباط بین رژیم غذایی و بیماری MS به سال‌ها پیش بازمی‌گردد. مطالعات در دهه‌های گذشته به بررسی نقش ویتامین D و نوع چربی‌های مصرفی در بروز MS پرداخته‌اند. بر اساس شواهد موجود افراد با سطوح پایین ویتامین D در بدن، افراد ساکن در مناطق با آب و هوای سرد و کسانی که کمتر در معرض نور خورشید قرار دارند (به علت ساخت کمتر ویتامین D در بدن)، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
در زمینه نوع چربی‌های مصرفی بر اساس مطالعات موجود دیده شده است که مناطق با مقادیر بالای مصرف چربی‌های حیوانی و لبنیات پرچرب نسبت به مناطق با مصرف بالای ماهی و میوه و سبزی شیوع بالاتری از MS دارند. البته این عوامل غذایی مانند سایر علل جزو عوامل احتمالی ابتلا به MS هستند و به عنوان عامل قطعی شناخته نمی‌شوند. صرف‌نظر از نقش تغذیه در بروز و پیشگیری از MS، باید در نظر داشت بیماری MS یک بیماری مزمن تحلیل برنده است، بنابراین نقش تغذیه مناسب و کافی برای بیماران در طولانی مدت باید مورد توجه قرار گیرد.
عوارض جانبی داروهای مورد استفاده در بیماران مبتلا به MS، در کنار ناتوانی‌های ناشی از بیماری می‌تواند وضعیت تغذیه‌ای بیماران مبتلا را تحت تأثیر قرار دهد. از طرف دیگر دریافت غذایی و وضعیت تغذیه‌ای بیماران نیز می‌تواند وضعیت کلی عملکرد بیمار و پیشرفت بیماری را در آن‌ها تحت تأثیر قرار دهد. با توجه به اینکه تاکنون درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده است، بسیاری از بیماران مبتلا برای درمان درد، خستگی، استرس و علائم بیماری خود از درمان‌های جایگزین یا مکمل استفاده می‌کنند. رژیم‌های غذایی مختلف، مکمل‌های حاوی مقادیر بالای ویتامین- مینرال یا اسیدهای چرب ضروری، هومئوپاتی، درمان‌های گیاهی، ورزش، ماساژ و طب سوزنی از جمله این درمان‌ها هستند. بسیاری از این درمان‌ها شاید بتوانند وضعیت کلی بیمار را تا حدی بهبود دهند، اما اثر آن‌ها بر سیر بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن تا کنون به اثبات نرسیده است.
به عنوان مثال یکی از ادعاهای نادرستی که در زمینه ارتباط رژیم غذایی و بیماری MS وجود دارد، توانایی درمان این بیماری توسط رژیم‌های غذایی خاص است؛ تاکنون رژیم‌های غذایی متعددی برای مدیریت و کنترل این بیماری مورد بررسی قرار گرفته است که همه آن‌ها نتایج مبهمی را به همراه داشته‌اند. رژیم‌های متفاوتی مانند رژیم‌های فاقد آلرژن، فاقد گلوتن، فاقد پکتین، محدود از قند فروکتوز، خام‌خواری، رژیم مایعات، و مکمل‌های مواد مغذی با دوزهای بالا و… تا به امروز بی‌اثر شناخته شده‌اند. برخی از این رژیم‌ها با حذف گروه‌های غذایی حاوی فیبر بالا و حذف لبنیات حتی می‌توانند منجر به کمبود مواد مغذی و ایجاد بیماری‌های بعدی مانند بیماری‌های عروق کرونری و پوکی استخوان شوند. پیروی از این دسته رژیم‌های غذایی خاص تنها به علت باورهای قوی بیماران به تأثیر آن‌هاست و توجیه علمی برای آن‌ها وجود ندارد.
در واقع باید در نظر داشت که بیماری MS یک اختلال متابولیک مانند دیابت یا چربی خون بالا نیست که بتوان تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای از رژیم غذایی بر کنترل یا بهبود آن توقع داشت. بر اساس شواهد علمی موجود بهترین رژیم غذایی برای بیماران مبتلا یک برنامه غذایی متعادل، متنوع و کافی مانند همه افراد سالم دیگر است که شامل همه گروه‌های غذایی مانند غلات، میوه و سبزی، مواد پروتئینی و گوشت‌ها و لبنیات باشد. زیرا با توجه به اینکه اختلالاتی مانند سوءتغذیه، کمبود مواد مغذی، چاقی و کاهش وزن در بیماران مبتلا به MS شایع است، عدم توجه مناسب به تغذیه بیماران می‌تواند علائم بالینی را تشدید کند و باعث تشدید ناتوانی در این بیماران شود.
منبع-پارسی طب
