تعدادی از گیاهان ومواد غذايي با مکانیسم های مختلف و از طریق تحریک غدد تولید شیر باعث افزایش شیر مادران می شوند، كه به شرح زير مي باشند:گیاهانی مانند ریحان، بادام زمینی، ترخون، زیره و رازیانه معطر خاصیت ضد نفخ داشته و با ورود به شیر مادر از دل درد کودک جلوگیری می کنند.
نیاز مادر شیرده حدود 500 کیلوکالری بیش از دوران قبل از بارداری افزایش پیدا می کند. برای تأمین این مقدار کالری علاوه بر مصرف مواد غذایی مقوی شامل انواع چربی ها و پروتئین، از چربی های ذخیره شده در بدن مادر در دوران بارداری نیز استفاده می شود و دریافت کالری ناکافی موجب کاهش تولید شیر می شود.
ریحان جزء گیاهان معطر و دارای خاصیت ضد نفخ برای مادر و کودکان است و رازیانه نیز همانند ریحان دارای همان خاصیت به اضافه دارای هورمون های گیاهی است که از طریق تحریک با غدد مترشحه شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می شود.
سیاه دانه نیز با خاصیت ضد درد، ضد سرطان، هضم کننده غذا، کاهش دهنده پرفشاری خون باعث افزایش شیر مادران می شود و مصرف روزانه 2 گرم سیاه دانه بلامانع است که بهتر است دانه ها له تا اثر آن ها بیشتر شود. تاکنون عوارض جانبی از سیاه دانه مشاهده نشده و مصرف آن در دوران بارداری توصیه می شود.
مجموعه مواد غذایی موجود در اسفناج برای زیاد کردن شیر بانوان کاملا موثر است.
مصرف دم کرده گل بابونه در ازدیاد شیر بانوان موثر است.
خوردن تخم ترب به اندازه 2 گرم در شبانه روز باعث زیاد کردن شیر می شود.
مصرف شوید و تخم شوید اثر آرام بخش در ناراحتی های عصبی داشته و افزاینده شیر بانوان است.
خوردن لوبیا پخته، به صورت های غذایی زیاد کننده ی شیر بانوان است.
آب هندوانه زیاد کننده شیر بانوان شیرده می باشد.
گندم را بو دهند با دانه های کنجد و نبات، قاووت نموده میل کنند.
آب گوشت تهیه نموده که دارای نخود و لوبیا باشد و مقدار 200 گرم سركه شیره در آن مخلوط نموده میل کنند.
خوردن کاهو با سرکه شیره در ازدیاد شیر نافع است.
خوردن گرمک موجب ازدیاد شیر است.
ماءالشعیر را با شربت نیلوفر میل نمایند.
خوردن سیب ترشی شیر مادران را زیاد می کند.
خوردن ماش پخته زیاد کننده ی شیر است.
خوردن آب هویج برای ازدیاد شیر مفید است.
قسمت دوم- تناسب اندام در دوران شيردهي ومواد غذايي كه مادران شيرده از خوردن آن بايستي اجتناب نمايند
کاهش وزن بعد از زایمان باید تدریجی صورت گیرد تا بر مقدار شیر مادر تاثیر نگذارد .
لازم به ذکر است که شیردهی خود سبب کاهش تدریجی وزن مادر می شود، با این شرط که مواد مغذی لازم با مصرف مواد غذایی مناسب برای مادر تامین شود .
کاهش وزن در دوران شـیردهی باید بیشـتر متکی بر افزایش تحرک و انجام فعالیت های بدنی باشد تا کم خوری و محدود کردن رژیم غذایی.
وزن گــیری مناسب شیرخوار در طول دوران شیرخوارگی بخصوص 6 ماه اول نشان دهنده کافی بودن مقدار شیر مادر می باشد و مادر با اطمینان از کافی بودن شیرخود می تواند کمتر از 450 گرم در هفته کاهش وزن داشته باشد.
مادر شیرده حتی اگر مبتلا به سوء تغذیه باشد می تواند شیر تولید کند اما باید توجه داشت که در چنین شرایطی ذخایر غذایی بدن مادر صرف تولید شیر می شود و در نتیجه مادر به دلیل تخلیه ذخایر بدنی خود و احساس ضعف ، خستگی و بی حوصلگی توان مراقبت از کودک را نخواهد داشت. بنابراین تغذیه مناسب مادر در دوره شیردهی برای پیشگیری از سوء تغذیه او که هم سلامت مادر را به خطر می اندازد و هم در مراقبت از کودک اختلال ایجاد می کند حائز اهمیت است
در صورت تغذیه نادرست و ناکافی در دوران شیردهی، مادر بیش از شیرخوار متضرر می شود و با عوارضی همچون پوکی استخوان، مشکلات دندانی، کم خونی و ….. مواجه خواهد شد .
اگـر چـه ورزش مـنـظـم و در حد متعادل در زنانی که قبل از بارداری از نظر جسمانی متناسب بوده اند مانعی در برابر شیردهی نیست اما گاهی دیده شده پس از فعالیت بدنی شدید و ورزش مادر شیرده ، به علت ورود اسید لاکتیک به شیر، طعم تلخ در شیر ایجاد می شود و شیرخوار از خوردن شیر امتناع می کند . بنابراين 5/1 ساعت پس از ورزش اقدام به شيردهي نماييد.
مادران در دوران شیر دادن چه غذاهایی رانباید بخورند؟
در بعضی از مادران شیرده,با مصرف غذاهایی مانند گوجه فرنگی,توت فرنگی,پیاز ,سیر ,سبزیجات خام ,انواع کلم,ادویه جات و چاشنی ها,مشکلات گوارشی یا شلی مدفوع,مخصوصا”در ماههای اول تولد در کودک ایجاد می کند و ممکن است شیر آنها بوی آن ماده غذایی را بدهد.وحتی میوه هایی مانند زرد الو والو و خوردن بیش از حد بعضی میوه ها مانند هندوانه و هلو ممکن است باعث ایجاد گاز در روده ودردهای شکمی کودک گردد.
قسمت سوم – تغذيه صحيح در دوران شيردهي و ميزان افزايش نياز به موادغذايي در دوران شيردهي
مادراني كه به فرزندان خود شير مي دهند روزانه 700تا850 ميلي ليتر شير توليد مي نما يند كه محتوي330 ميلي گرم كلسيم بازاء هر ليتر مي باشد كه براي توليد آن حداقل بايد 500 كا لري علاوه بر نياز معمول يك خانم ميانسال انرژي مصرف نماييد . تغذيه مناسب براي مادر و فرزند وي اهميت ويژه اي دارد .
مصرف آب خود را روزانه افزايش دهيد ( حدود يك ليتر روزانه ) تا به حد 5/2 تا 3 ليتر روزانه برسد . مادران شيرده در ساعاتي از روز زمان شيردهي احساس تشنگي بيشتري دارند چون آب مصرفي آنها وارد شير مي شود . لازم به ذکر است تولید شیر مادر بستگی به مقدار مصرف مایعات ندارد به عبارت دیگر افزایش مصرف مایعات سبب افزایش تولید شیرنمی شود .
درطي دوران شيردهي نياز به انرژي و مواد مغذي بيش از دوران بارداري و حدود 500 كيلو كالري مي باشد .كه با افزودن دو واحد از گروه غلات، دو واحد از گروه ميوه جات، يك واحد لبنيات، يك واحد گوشت يا حبوبات، يك واحد سبزيجات به رژيم غذايي روزانه مادر مي توان اين افزايش نياز را برآورد نمود. در اين دوران نياز به مايعات نيز افزايش مي يابد ولي بايد توجه نمود كه مصرف بيش از اندازه مايعات سبب افزايش توليد شير نخواهد شد.
از نظر ویتامینها، غذای مادر شیرده باید حاوی مقادیر زیادی مواد مغذی باشد. مقدار ویتامین موجود در شیر مادر عمدتا” انعکاسی از مقدار ویتامین مصرفی مادر است .
از نظر املاح معدنی، برخی از این مواد مانند کلسیم، فسفر، آهن و روی بدون دخالت تغذیه مادر، از ذخایر بدن او در شیر وارد می شوند. اما مقدار برخی املاح همچون ید در شیرمادر ارتباط مستقیمی با تغذیه او دارد. توصیه می شود مادران شیرده همچون دوران بارداری از نمک یددار تصفیه شده به مقدار کافی و با شرایط نگهداری مناسب استفاده کنند یعنی با نگهداری نمک یددار در ظروف در بسته و دور از نور ید موجود در نمک را حفظ کنند . همچنین توصیه می شود جهت پایدار ماندن ید در غذاها، نمک در انتهای پخت به غذا اضافه شود .
منبع- بیتوته
