در این مقاله هفت قانون برای کنترل صحیح دیابت بیان شده است. این قوانین یا مراحل به شما کمک می کنند تا دیابت خود را کنترل کرده و زندگی طولانی وفعالی داشته باشید. نیازهای هر فرد دیابتی با دیگران فرق دارد. با گروه مراقبین بهداشتی دیابت در مورد برنامۀ درمانی مناسب خود مشورت کنید.دیابت تقریباً تمام قسمتهای بدن را تحت تأثیر قرار می دهد و مراقبت صحیح از بیماران دیابتی نیاز به یک گروه دارد.این گروه شامل پزشک، آموزگار دیابت ، پرستاران ، متخصص تغذیه، داروساز و روانشناس، متخصص چشم، متخصص پا، دندانپزشک و مشاور اجتماعی می باشد.
کنترل دیابت امری بسیار مهم است
مراقبت خوب از بيماري ديابت احساس بهتري به بيمار مي دهد و شانس ابتلا به عوارض دراز مدت ناشي از دیابت را کاهش مي دهد، اين عوارض عبارتند از :
• بيماري هاي قلبي
• سکته مغزی
• بيماري چشمي مي تواند منجر به کاهش قدرت بينايي و نابينايي گردد .
• آسيب هاي عصبي که ممکن است باعث کاهش حس درد و لامسه در دست ها ، پاها ياهر قسمت دیگر از بدن شوند و در نهايت منجر به کاهش عملکرد(برای مثال کاهش توانایی جنسی) و يا قطع اندام( مثل قطع پا) مي گردد .
• نارسايي کليه
• بيماري هاي لثه و از دست دادن دندانها
قانون اول
آموزش آنچه شما بايد درباره ديابت بدانيد:
هر چقدر می توانید در مورد بیماری دیابت مطالعه و دانش کسب کنید. هر چه بیشتر در مورد بیماری خود اطلاعات کسب کنید بهتر می توانید با پزشک خود برای کنترل بیماری همکاری کنید شما باید در مورد نوع دیابتی که به آن مبتلا هستید اطلاعاتی بدست آورید.
ديابت نوع I
افراد مبتلا به ديابت نوع يک روزانه به تزریق انسولين نياز دارند. شیوع این دیابت در جوامع بین 5 تا 10% موارد تشخیص داده شده است و قبلاً به ديابت جوانان مشهور بود.
ديابت نوع II
رژيم غذايي و فعاليت هاي جسمي روزانه (ورزش) در کنترل ديابت نوع دو موثر است. اکثر مبتلایان به دیابت نوع دو نیاز به مصرف قرص یا تزریق انسولین دارند. دیابت نوع 2 شایعترین نوع دیابت است و قبلاً به ديابت بزرگسالان مشهور بود.
شواهد نشان مي دهد که درمان به موقع و سريع ديابت مي تواند از به وجود آمدن عوارض و مشکلات ناشي از آن جلوگيري نمايد . اکثر افرادي که به ديابت نوع دو مبتلا هستند علامت خاصي ندارند و حتي متوجه بيماريشان نيستند افراد زير نسبت به سايرين ريسک بيشتري براي ابتلأ به ديابت دارند :
· سن بالاي 45 سال
· وزن بالا (چاقي و اضافه وزن)
· سابقه فاميلي ابتلأ به دیابت ( يکي از فاميل نزديک مثل والدين ، خواهر يا برادر ديابتي باشند) .
· مادرانی که در طي حاملگي، ديابت داشته اند .
· تولد بچه ای با وزن بيشتر از 5/4 کيلوگرم.
· فشار خون بالا
· کلسترول بالا یا بالا بودن سایر انواع چربی های خون( تری گلیسرید)
· کساني که فعاليت جسمي ندارند و غیر فعال هستند.
· نژاد آمریکایی آفریقایی تبار ، هیسپانیک و لاتین و آمریکائیان آسیایی تبار یا ساکنین جزایر اقیانوس آرام، سرخپوستان آمریکایی.
دیابت بارداری
این نوع دیابت از عوارض بارداری است و معمولاً از ماه پنجم بارداری ایجاد و با ختم حاملگی بهبود می یابد .5/4 تا 6% زنان در طول بارداری این نوع دیابت را تجربه می کنند
انواع اختصاصی دیابت
که ناشی از :
– نقص ژنتیکی در عملکرد سلولهای تولید کننده انسولین
– بیماری غدۀ لوزالمعده مثل پانکراتیت، سرطان، …
– بیماریهای داخلی مثل پر کاری تیروئید، آکرومگالی و کوشینگ
– داروهایی مثل کورتن و هورمونهای تیروئید
– عفونتها مثل سرخچه مادر زادی
– بیماریهای ژنتیکی مثل منگولیسم و …می باشد.
پیش دیابت
بالا بودن مقدار قند خون اما نه به اندازه ای که جزو بیمار دیابتی نوع دو قلمداد شود.
قانون دوم
ارائه يک برنامه مراقبتي منظم براي ديابت شما
اگر شما ديابت داريد اين مهم است که :
· تيم درماني به طور مرتب شما را ويزيت نمايد .
· به طور مرتب و با اطمينان برنامه درمان را اجرا نماييد و اگر نمي توانيد با تيم درمان صحبت نماييد تا در تغيير برنامه به شما کمک نمايند .
· از خانواده ، دوستان و همکاران خود بخواهید که در موارد نیاز به شما کمک کنند.
· با گروه مراقبین بهداشتی خود همکاری کنید و در مورد تعداد دفعات لازم برای معاینات پزشکی ماهیانه خود سئوال کنید .تاریخ وزمان معاینات بعدی را در تقویم خود یادداشت کنید.
· از پزشک، کلینک یا گروه مراقبین بهداشتی خود در مورد کسب منابع مالی برای تآمین هزینه های پزشکی بیماری خود و استفاده از امکانات بیمه سوال کنید.
· فهرستی از سوالات و مسائل پزشکی که با آن بصورت روزمره روبرو هستید تهیه کرده و در معاینات پزشکی از گروه مراقبین بهداشتی خود سوال کنید.
قانون سوم
چگونگی کنترل دیابت را بیاموزید
ديابت بر روي اکثر قسمت هاي بدن تاثير مي گذارد و براي حفظ سلامتي مهم است که رژيم غذايي صحيح خود را بدانيم ، چقدر فعاليت فيزيکي داشته باشيم و از مراقبتهای شخصی آگاه شویم. از ليست زير که به شما نحوه کنترل ديابت را آموزش مي دهد استفاده نماييد .
من با تيم مراقبتي صحبت مي نماييم درباره :
· نيازهاي خاصي که من براي کنترل ديابتم احتياج دارم .
· راههای بهبود ABC دیابت .ABC دیابت مخفف موارد زیر است: هموگلوبین A1C مشخص کنندۀ میانگین قند خون در سه ماه گذشته ، فشار خون( Blood pressure) و مقدار کلسترول(cholesterol)
· آسپرين درماني براي پيشگيري از مشکلات قلبي
· انجام فعاليت هاي فیزیکی منظم روزانه
· در صورت لزوم قطع کامل مصرف سيگار
· بررسی روزانه و دقیق پاها
· بررسی داروهای تجویز شده.
من ويزيت مي شوم به وسيله :
· مراجعه به پزشک معالجم حداقل دو بار در سال
· پزشک قلب و عروق حداقل دو بار در سال
· مراجعه به متخصص چشم سالي يک بار و گزارش هر گونه تغيير در بينايي
· مشاوره با دکتر متخصص غدد
· دندانپزشک دو بار در سال
قانون چهارم
مراقبت از ABC دیابت
يکي از هدف هاي بزرگ در درمان ديابت، کنترل متوسط ميزان گلوکز خون ، فشار خون و کلسترول است . شما مي توانيد آن را از راه هاي مختلف انجام دهيد:
· پيروي از رژيم غذايي که براي شما بصورت اختصاصی توسط متخصص تغذیه (آگاه از بیماری دیابت) طراحي شده است
· روزانه فعاليت فیزیکی داشته باشيد .
· رعايت دستورات پزشکي تجويز شده .
· قبل از مصرف هر نوع دارو ، ویتامین و محصولات گیاهی با پزشک خود مشورت کنید و از تآثیرات و تداخلات مصرف این مواد با داروهای تجویز شده آگاه شوید.
· قند خون خود را بر اساس یک برنامۀ روتین اندازه گیری کنید.
با مراقبین دیابت در مورد بهترین روشهای کنترل ABC دیابت و مقادیر هدف اختصاصی برای خود مشورت و همکاری کنید.
قانون پنجم
مانيتور نمودن (ABCs)
براي کاهش خطر ابتلا به عوارض ديابت مانند نابينايي ، بيماري هاي کليوي و قطع پا ، مرگ زودرس در اثر حمله قلبي يا سکتۀ مغزی نيازمند مراقبت تيم درماني و انجام آزمايشات ABC دیابت (متوسط گلوکز خون A1C ، فشار خون ، کلسترول) مي باشيد.
آزمایش A1c
این آزمایش از طریق تهیۀ نمونۀ خونی در آزمایشگاه انجام می شود. انجام این آزمایش برای بیماران دیابتی حداقل دو بار در سال توصیه می شود. نتیجه گزارش شده نشاندهندۀ میزان موفقیت شما در کنترل قند خون در دراز مدت( سه ماه گذشته) می باشد.
مقدار هدف هموگلوبین A1c برای افراد دیابتی باید کمتر از 7% باشد. هموگلوبین A1c در واقع هموگلوبینی است که مولکولهای قند به آن متصل شده اند. هر چه مقدار قند خون بالاتر باشد درصد بیشتری از مولکولهای هموگلوبین به قند متصل می شوند.
آزمایش روتین قند خون با دستگاه قند سنج
اندازه گیری منظم قند خون به کنترل دیابت شما کمک می کند نتایج اندازه گیری روزانه خود را در دفترچه ای یادداشت کنید و در زمان ویزیت به پزشک خود نشان دهید. اندازه گیریها با دستگاه قند سنجی که مقدار قند را بر اساس مقدار قند پلاسما نشان می دهد معمولاً 10 تا 15% بالاتر از مقدار قند خون کامل است. از پزشک معالج خود در مورد نوع اندازه گیری دستگاه گلوکومتر خود سوال کنید.
· مقدار هدف قند خون برای اکثر افراد در اندازه گیری با خون کامل بصورت ناشتا 80 تا 120 میلیگرم در دسی لیتر است و مقدار قندخون قبل از خواب بین 100 تا 140 می باشد.
· مقدار هدف برای اکثر افراد در اندازه گیری با پلاسما در حالت ناشتا بین 90 تا 130 میلیگرم در دسی لیتر است و مقدار قندخون قبل از خواب بین 110 تا 150 می باشد.
با گروه مراقبین خود در مورد بهترین روشهای اندازه گیری قند خون، همچنین در مورد مقادیر هدف قند خون خود قبل از غذا، بعد از غذا و در زمان خواب مشورت کنید.
اندازه گیری فشار خون
بالا بودن فشار خون سبب سخت شدن کار قلب می شود همچنین بالابودن فشار خون می تواند سبب سکته مغزی و سایر عوارض نظیر نارسایی کلیوی گردد. در هر جلسۀ معاینه پزشکی باید فشار خون شما اندازه گیری شود و چنانچه لازم باشد شما باید بتوانید در منزل فشار خون خود را با دستگاه اندازه گیری کنید برای این منظور باید با نحوۀ کار آن آشنا شوید.
· مقدار فشار خون هدف برای اکثر افراد دیابتی باید کمتر از 130 بر روی 80 باشد (130/80)
در مورد مقدار فشارخون خود و نتایج ثبت شدۀ آن با پزشک خود مشورت کنید. چنانچه فشار خون شما در محدودۀ هدف نبود راههای کنترل فشار خون و در صورت نیاز دارو به شما توصیه خواهد شد.
اندازه گیری کلسترول خون
LDL همان کلسترول بد است که در رگهای شما رسوب کرده و سبب باریک و سخت شدن عروق و نهایتاً حملۀ قلبی می گردد. مقدار LDL باید سالانه حداقل یک بار اندازه گیری گردد. مقدار LDL هدف برای اکثر افراد دیابتی کمتر از 100 میلیگرم در دسی لیتر می باشد.
در مورد مقدار هدف خود با پزشکتان مشورت کنید نتایج آزمایش LDL را در دفترچه ای ثبت کنید و چنانچه در محدودۀ هدف نباشد از گروه بهداشتی خود برای کنترل و تنظیم آن کمک بگیرید.
همۀ نتایج و آزمایشات خود را در دفترچه ای ثبت کنید و در معاینات دوره ای به مشاورین دیابت نشان دهید.
قانون ششم
پيشگيري از عوارض دراز مدت ديابت
افراد مبتلا به ديابت براي پيشگيری از عوارض ديابت بايد گلوکز خون ، فشار خون و کلسترول را بطور منظم کنترل نمايند تا دچار عوارض زير نشوند :
• حمله قلبي
• سکته مغزي
• مشکلات چشمي و کليوي
• تخریب اعصاب
• ناتواني جنسي
• قطع يک پا يا هر دو پا
• بيماري هاي لثه
• از دست دادن دندان ها
مراقبت از خود، کليدی برای درمان ديابت شما و داشتن يک زندگي سالم در دراز مدت است .
روزانه :
• از برنامه غذايی صحيح در اندازه های تعيين شده تبعيت نماييد . از انواع مواد غذايی که فيبر بالا و چربي و نمک کم دارند، استفاده نماييد .
• هر روز فعاليت فیزیکی داشته باشيد .
• داروهای تجویز شده توسط پزشک را به طور منظم مصرف کنید و اگر سوالی برايتان پيش آمد از پزشکتان يا داروشناس سوال نماييد .
• روزانه پاها را وارسی کنيد آنها را روزانه به خوبی بشوئيد و خشک نماييد . هر گونه تغيير در پاهايتان را به متخصص پا يا تيم مراقبتي اطلاع دهيد .
• روزانه لثه و دندانهايتان را کنترل نماييد و هر گونه تغييری را به دندان پزشکتان اطلاع دهيد .
در صورت نیاز:
• طبق دستور پزشک آزمايش قند خون را انجام دهيد .
• طبق دستور پزشک فشار خونتان را کنترل نماييد .
• رسيدن به وزن مطلوب و جلوگيری از افزايش وزن
• ترک سيگار
• مطمئن شويد که عينک و لنزهای تماسی ، مطابق نياز ديد شما تجويز شده و مي توانيد با وضوح ببينيد و هر گونه تغيير در وضعيت بينايی را به تيم مراقبتي گزارش نماييد .
قانون هفتم
کنترل و درمان عوارض دراز مدت ديابت
به طور منظم با تيم مراقبتی دیابت خود ملاقات نماييد تا مشکلاتي که ناشی از ديابت به وجود آمده است را کنترل نمايند .
هم زمان با کنترل متوسط گلوکز خون (A1C) ، فشار خون و کلسترول به تست های زير نياز داريد :
• تری گليسريد سالانه
• معاينه چشم توسط متخصص چشم ساليانه
• کنترل و بررسی پا در هر ويزيت
• تست ادرار برای بررسی مشکلات کليوی سالانه
• معاينه دهان برای پيشگيری از بيماری های لثه و از دست دادن دندان ها، سالانه 2 بار
