آیا می دانستید مادرانی که فرزندشان را به روش سزارین به دنیا می آورند اغلب مبتلا به افسردگی می شوند!
با اینکه وزارت بهداشت تلاش‌های‌گسترده‌ای برای ترغیب زنان به زایمان طبیعی آغاز کرده، اما هنوز هم کش و قوس بر سر اینکه زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین، عوارض کدامیک کمتر است و کدام مزایای بیشتری دارد، ادامه دارد.
در این میان عارضه جدیدی که به عوارض متعدد سزارین نسبت داده شده افسردگی پس از زایمان است و پژوهشگران دانشگاه شهید بهشتی ادعا کرده‌اند که این اختلال در زنانی‌که سزارین کرده‌اند، بیشتر مشاهده می‌شود. تردید ما در مورد اینکه این ادعا تا چه حد مبنا و پایه علمی دارد و می‌توان آن را به همه زنان تعمیم داد، بهانه‌ای شد تا موضوع را با چند متخصص مطرح کنیم. این کارشناسان که نظرهای متفاوت‌شان را در ادامه خواهید خواند، برای‌تان روشن می‌کنند که آیا قرار است با زایمان سزارین خود را در معرض خطری جز مشکلات جسمی قرار دهید یا خیر.
نه! درست نیست
دکتر پرویز رزاقی، روانشناس و مدرس دانشگاه آزاد:
افسردگی پس از زایمان با علائمی همچون سستی و بیحالی، حس ناخوشایند به زندگی، ناامیدی، داشتن افکار منفی به زندگی، پایین آمدن آستانه تحمل، پرخاشگری، اختلال در خواب (کم‌خوابی یا پرخوابی)، اختلال در روابط جنسی، اختلال در نوع تغذیه، زود گریه کردن، عدم تمایل به حضور در اجتماع و عدم رعایت نظافت شخصی و عمومی درخانه همراه است. اما در اینکه افسردگی پس از زایمان در سزارین بیش از زایمان طبیعی دیده می‌شود، باید بگوییم که دلیل محکم‌تری از نشانه‌های پزشکی- کلینیکی وجود دارد تا وقوع افسردگی پس از زایمان را در زنانی که به روش سزارین نوزادشان را به دنیا آورده‌اند، رد کنیم.
زیرا اصطلاح و شناسایی افسردگی پس از زایمان، در گذشته و دورانی مطرح شده است که میزان زایمان طبیعی در زنان بیش از سزارین بود. این در حالی است که امروزه زایمان سزارین در دو دهه گذشته شکل و رواج بیشتری به خود گرفته است. پس نتیجه می‌گیریم که احتمال بروز افسردگی در زنان سزارینی با دلایل محکم و قوی همراه نیست. از سوی دیگر هیچ ارتباط معناداری نیز بین خروج زودهنگام بچه از شکم در سزارین و بروز افسردگی در مادر وجود ندارد.
مادری که به روش طبیعی قرار است زایمان کند و ساعت هشت صبح می‌آید و در بیمارستان بستری شده و چهار بعد از‌ظهر نوزادش را به دنیا می‌آورد و مادری که تصمیم گرفته به روش سزارین زایمان کند و زایمانش مدت زمان کوتاهی طول می‌کشد، از نظر زمانی هیچ تفاوتی با هم ندارند. اما نکته مهمی که باید به آن توجه داشت وجود زمینه افسردگی در مادر است. یعنی اگر زنی زمینه ارثی افسردگی دارد یا تجربه افسردگی در گذشته را داشته است، معمولا ما احتمال بیشتری می‌دهیم که پس از سزارین مبتلا به افسردگی شود یا افسردگی پنهانی که سال‌های سال به همراه داشته اما تا به حال فرصت ظهور پیدا نکرده است را نشان دهد.
نه رد می‌کنم و نه تایید
دکتر پروین ناظمی، روانشناس:
تاکنون هیچ تحقیق مستندی که نشان دهد افسردگی در زنانی‌که سزارین کرده‌اند، بیش از کسانی‌که طبیعی زایمان داشته‌اند بروز می‌کند، وجود ندارد؛ چراکه افسردگی پس از زایمان را من در هر دو گروه چه در سزارینی‌ها و چه در طبیعی‌ها دیده‌ام. البته ممکن است در خارج از کشور تحقیقی در این مورد صورت گرفته باشد که از آن اطلاعی ندارم. با این‌حال و به اعتقاد من بروز افسردگی پس از زایمان به ویژگی‌های شخصیتی افراد و خودآگاهی‌شان برمی‌گردد. به این معنی‌که نگاه فرد به پدیده زایمان چگونه بوده است؟
چه برنامه‌ریزی برای آینده کرده است؟ میزان تاب و تحمل او در برابر پدیده زایمان چقدر است؟ از نظر شخصیتی منفی‌گر است یا دید مثبتی به وقایع دارد؟ آیا آستانه تحمل بالایی دارد یا پایین است؟ آیا رابطه خوب و مطلوبی با همسرش دارد یا تنش بین او و شوهرش حکمفرماست؟ بنابراین این ادعا را نه رد می‌کنم و نه تایید. مگر اینکه یک گزارش آماری بیاید و بگوید 70 درصد زنانی‌که به روش سزارین زایمان کرده‌اند، پس از زایمان دچار افسردگی شده‌اند.
بله! درست است!
دکتر شهلا چایچیان، متخصص زنان و زایمان و دانشیار دانشگاه آزاد:
من این موضوع را کاملا تایید می‌کنم. مسئله‌ای که مطرح می‌کنید، یک باور نبوده و یک کشف علمی و حقیقت است و زنی‌که به روش سزارین زایمان‌کرده، با به دنیا آمدن بچه احساس می‌کند عضوی از بدن او کنده شده است، به‌خصوص اگر زمینه افسردگی در او وجود داشته باشد و احتمال اینکه دچار افسردگی پس از زایمان شود، بیشتر است. در روند زایمان طبیعی، مادر نقش مستقیمی در به دنیا آمدن کودکش دارد، چراکه درد و فشار زیادی را تحمل می‌کند، پاره شدن کیسه آبش را می‌بیند، خروج لحظه به لحظه نوزادش را حس می‌کند و تحمل تمام این رنج‌ها، باعث می‌شود تا مادر به دام افسردگی پس از زایمان نیفتد. همین دردی که مادر تحمل می‌کند، برایش لذت‌بخش است، چراکه شوق مادر شدن را دارد.
اما در سزارین اوضاع چطور است؟ وقتی مادر بیهوشی عمومی می‌گیرد، برخلاف زایمان طبیعی، هیچ دخالت مستقیمی در روند زایمان ندارد. پس از به هوش آمدن وقتی نوزاد را در آغوش مادر قرار می‌دهند، او به فرزندش به چشم موجود غریبه‌ای نگاه می‌کند و نمی‌تواند او را قبول کند و افکار مبهمی درخصوص کودکش به ذهنش هجوم می‌آورد. چنین افکاری است که به بروز افسردگی در مادر دامن می‌زند. از سوی دیگر دردی که مادر پس از به‌هوش آمدن تحمل می‌کند، درد طبیعی نبوده و مصنوعی است، مادر هیچ دخالتی در روند زایمان ندارد، فعال نبوده و منفعل است؛ درست برعکس زایمان طبیعی که مادر در تمام مدت فعال است و تلاش می‌کند تا نوزادش را با فشار و درد خارج کند و خودش روند زایمان را جلو ببرد.
دقیقا به همین علت است که برای جلوگیری از بروز این مشکلات ما به مادران توصیه می‌کنیم به روش طبیعی زایمان کنند. ازسوی دیگر دوران نقاهت را هم باید در نظر بگیریم. در سزارین به دلیل جراحت‌هایی که جسم مادر برمی‌دارد، دوره بهبودی‌اش نسبت به مادری‌که به شکل طبیعی زایمان کرده طولانی‌تر است؛ چون دردهای شدیدی را تحمل می‌کند. اما در زایمان طبیعی لحظات دردناک همان لحظات زایمان است و پس از چند روز زائو می‌تواند حرکت کند؛ چیزی‌که در مادر سزارین‌شده دیده نمی‌شود.
برای پیشگیری از بروز افسردگی به مادرانی‌که تصمیم گرفته‌اند سزارین کنند، توصیه می‌کنیم در دوران بارداری حتما با روانپزشک یا روانشناس مشورت کنند، چون متخصص زنان و زایمان نمی‌تواند تشخیص دهد مادری که سزارین کرده آیا مبتلا به افسردگی می‌شود یا نه؟ احتمال دارد خانمی که به ما مراجعه کرده، دقیقا جزو گروهی باشد که پس از سزارین مبتلا به افسردگی شود، اما نمی توان نقش اختلالانی که فرد پیش از زایمان به آنها دچار بوده را نادیده گرفت. بنابراین خانمی که اختلال روانی دارد، قبل از بارداری حتما باید با یک متخصص روانشناس یا روانپزشک صحبت‌کند.
هرگز فراموش نکنید!
دکتر کوروش جعفریان، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
اگر تازه به جمع مادران وارد شده اید، با رعایت این توصیه ها از افسردگی پس از زایمان رها شوید.
امگا3: مصرف غذاهای دریایی مثل ماهی‌های چرب، سالمون، قزل‌آلا و ماهی تن هم در حفظ سلامت روان تاثیر دارند.
ویتامین D: قرار گرفتن در معرض نور خورشید و مصرف غذاهای دریایی و لبنیات به دریافت بهتر ویتامین D کمک می کند.
ویتامین‌های گروه B: مادران می توانند با مصرف گوشت قرمز و ماهی حال بهتری را در روزهای بعد از زایمان تجربه کنند.
مایعات: مادر اگر به اندازه کافی نتواند شیر تولید کند، نگران شده و دچار افسردگی می‌شود، بنابراین توصیه می‌کنیم مادر با مصرف غذاهای آبکی، تولید شیر را بالا ببرد زیرا با افزایش شیر طبعا استرس او نیز کاهش پیدا می‌کند.
غلات: توصیه می‌کنیم مادران از غلات سبوسدار استفاده کنند، زیرا شیر تولید شده منبع غنی از ویتامین‌های گروه B و املاح است.
سبزیجات: مادری که به اندازه کافی سبزیجات برگ‌دار، اسفناج وکلم بروکلی مصرف می‌کند، ویتامین C ،A کلسیم و آهن بیشتری به بدنش می‌رساند.
آنتی‌اکسیدان‌ها: این ماده را در میوه‌هایی همچون تمشک، انار، پرتقال، سبزیجات برگ‌دار و انواع توت‌ها می‌توان یافت.
مجله سیب سبز
