درر زندگی روزمره و با وجود مشغله کاری و زندگی ماشینی اکثر افراد حتی نوجوانان و جوانان نیز به حواسپرتی دچار شده اند.
این توانایی ، حکایت از فرآیند ” توجه ” دارد . انسان موجودی است متفکر که به کمک حواس گوناگون خود با دنیای خارج ارتباط برقرار می کند. حتی دانش او از دنیای خارج از طریق همین حواس حاصل می شود، اما حواس در هر لحظه با محرک های مختلفی تحریک می شوند و می توان گفت که محرک ها، انسان را به طور دایم مورد هجوم و بمباران خود قرار می دهند.
البته همه این تحریکات یکجا و همراه با هم وارد ذهن نمی شوند. ادراک به عنوان اساس همه فعالیت های عالی ذهن ، هنگامی به خوبی انجام خواهد گرفت که حالت تمرکز و دقت در شخص وجود داشته باشد، پس می توان گفت که دقت یا توجه ، بر ادراک مقدم است.
ادراک اشخاص از موقعیت های مختلف ، بستگی به میزان دقت آنها دارد. هرچه بیشتر به چیزی توجه کنند، آن را بهتر درک می کنند. میزان دقت ممکن است در اوقات مختلف تغییر کند ؛ بنابراین ” زمان ” در میزان ادراک اثر می گذارد.یکی دیگر از فرآیندهای ذهنی ، حافظه است.
سه نوع حافظه یا نظام انباشتگی وجود دارد:
انباشت حسی یا ثبتی، انباشت کوتاه مدت، انباشت بلند مدت.
وقتی اطلاعات وارد حافظه کوتاه مدت می شوند، اگر به آنها توجه نشود ، از بین می روند ولی اگر همین اطلاعات به دلیلی مورد توجه قرار گیرند و رمزگردانی شوند برای مدت کوتاهی در خاطر می مانند.
محرک های مختلفی ما را احاطه کرده اند که در هر لحظه فقط به بخش کوچکی از این محرک ها توجه می کنیم و به واحد کوچکتری از آن پاسخ می دهیم.
با گذشت زمان، کودک انسان یاد می گیرد که اشیا و امور را بهتر و صحیح تر ادراک کند و نیز می آموزد که محرک های بیشتری را درک نماید. همچنین با رشد کودک میزان دقت و توجه او به امور زیادتر می شود و مطالب بیشتری را مورد بررسی و مطالعه قرار می دهد و چه بسا به موضوعات ویژه ای علاقمند می گردد.
در کتاب های تخصصی لغت، “توجه” به معنی رو کردن، رو آوردن ، قصد کردن به سوی چیزی یا کسی است و واژه ” دقت” به معنی باریک بینی، نازک اندیشی، توجه کامل، تمرکز فکر، به یک موضوع می باشد.
بی توجهی ، حالتی است که در آن دقت متمرکز نیست و توجه شخص از چیزی به چیز دیگر منحرف می شود، بدون این که انتخابی در بین باشد.
توجه به عنوان تمرکز یا عمل متمرکز کردن فعالیت ذهنی تعریف می شود. توجه کردن به بعضی از جنبه های محیط یا بعضی از فرآیندهای بدنی ، باعث می شود که این جنبه ها یا فرآیندها را روشن تر و بهتر از قبل درک کنیم.
اختلال توجه در ناتوانی های یادگیری نیز وجود دارد. کودکان مبتلا به ناتوانی های یادگیری، ویژگی های متنوع و گوناگونی از خود ظاهر می کنند. اکثر مشکلات این کودکان مربوط به مدرسه است . از قبیل : گوش دادن، فکر کردن، خواندن و…
دقت یا توجه را می توان به جنبه های مختلفی تقسیم کرد : ارادی، غیرارادی و عادی
دقت ارادی که آن را دقت فعال نیز می نامند مستلزم کوشش و فعالیت فرد است و از روی قصد و اراده ظاهر می گردد.
دقت غیرارادی را دقت انفعالی نیز می گویند. پاره ای از محرک ها بدون اراده نظر ما را به خود جلب می کنند. دقت عادی مهمترین نوع دقت است. این دقت را در متخصصان می بینیم زیرا عواملی که موجب پراکندگی دقت می شوند در ایشان از بین رفته است.
دقت یک عمل متحول و ناپایدار است و از این رو نمی توان برای مدت درازی به یک محرک ساده دقت کرد. مدت تمرکز دقت بر جزئیات بسیار محدود است و هر اندازه جزئیات ساده تر باشد زمانی که برای دقت بدان صرف می گردد کمتر می شود.
قدرت نگهداری دقت از مشخصات بارز رشد عقلانی است. در دوره طفولیت و به خصوص در سال های اول و دوم ، دقت طفل در اثر عدم رشد دستگاه عصبی ناپایدار است. کودکان هنگامی که بزرگتر می شوند، قدرت کنترل توجهشان بیشتر می گردد. آنها نه فقط توجه طولانی تری دارند بلکه در تمرکز بر آنچه مهم است و نیز نادیده گرفتن جزئیات غیرمربوط، تواناتر می شوند.
کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری
کودکان از لحاظ فعالیت های حرکتی با یکدیگر تفاوت دارند. ممکن است همه کودکان به نظر بزرگسالان بیش فعال باشند. اما این کودکان فقط مشکلاتی در توجه و تمرکز دارند و برخی نشانه های عصبی در این کودکان دیده می شود. البته بعضی از رفتارهای بیش فعالی ارثی هستند .
اختلال توجه در ناتوانی های یادگیری نیز وجود دارد. کودکان مبتلا به ناتوانی های یادگیری، ویژگی های متنوع و گوناگونی از خود ظاهر می کنند. اکثر مشکلات این کودکان مربوط به مدرسه است . از قبیل : گوش دادن، فکر کردن، خواندن و…
یکی از ویژگی های مورد توجه در کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، حواس پرتی آنان است. کودک مبتلا به ناتوانی یادگیری که دچار حواس پرتی است ، نمی تواند حواس خود را بیش از چند دقیقه بر یک فعالیت متمرکز کند و توجه وی به آسانی به محرک های نامربوط منحرف می شود.
کودک حتی زمانی که از مسئله آگاه است درمی یابد که تمرکز داشتن بر یک کار به خصوص برایش فوق العاده دشوار است. ویژگی حواس پرتی در کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، احتمالا در همه درس ها در مدرسه مورد توجه قرار می گیرد.
با ذکر این مطالب ، تا حدی با مبحث ” توجه ” که در روند زندگی بسیار مهم و حیاتی است آشنا شدیم .
کتاب روان شناسی توجه حواسپرتی و شیوه های رفع آن
