متاسفانه امروزه در کشور ما سرطان جان بسیاری از هموطنانمان را تهدید می کند و امری شایع و فراگیر شده است!
بیجا نیست اگر بگوییم سونامی سرطانی چون ماری سمی، می‌خزد و در کشور جولان می‌دهد. آن‌قدر زیاد شده که دیگر نمی‌توان حدس زد آیا بغل دستی‌تان که امروز در مقابل‌تان می‌خندد، فردا هم همین‌طور سالم خواهد بود یا نه. دوستی که تا همین دیروز با هم خوش و بش می‌کردید، به چنان سرطانی مبتلا شده که تنها تا یک ماه دیگر در کنارتان خواهد بود.
سرطان این‌روزها پیشتاز رقم زدن تلخ‌ترین روزهای زندگی ماست. درست است که شاد نیستیم و مشکلات اقتصادی داریم اما در کنار هم بودن‌مان، تنها دارایی‌مان بود که آن‌هم از صدقه سر سرطان درحال به تاراج رفتن است. سالانه نزدیک به ۹۰ هزار نفر به سرطان مبتلا می‌شوند که رقمی باورنکردنی است.
به گفته مراجع ذی‌صلاح، مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در کشور در رتبه سوم قرار دارد. سن ابتلا به سرطان در کشور پایین آمده و هستند کودکانی که با نقص‌های عجیب و غریب و حتی با سرطان به دنیا می‌آیند. دختران جوانی که با هزار امید و آرزو، مدرسه را تمام می‌کنند و پا به اجتماع می‌گذارند در معرض شدید سرطان سینه قرار دارند. از هر چهار زن ایرانی، یک نفر مشکوک به سرطان است.
مردان بیشتر از سرطان پروستات می‌میرند. بیشترین سرطان در کشور در بین دو جنس، سرطان معده است و …. اگر تا ماه‌ها هم ادامه دهیم، آمار تکان‌دهنده از هیولای سرطان تمام نمی‌شود. آن‌قدر ترسناک شده که هرکس اسمش را می‌شنود در خود می‌خزد و خدا خدا می‌کند که دچارش نشود. حتی بیمه‌ها هم از چند سال پیش دست به بیمه سرطان زده‌اند!
اما سرطان فقط در ایران این‌طور جولان نمی‌دهد. تا دهه آینده، آمار مبتلایان به سرطان در کل دنیا، دوبرابر خواهد شد. ابر شوم سرطان، خودش را به سر همه دنیا انداخته است. در کشور ما هم که با این آلودگی هوا، گرد و غبار، میوه‌ها و سبزیجات سمی، پالم و چیزهایی از این دست، دیگر راهی برای فرار از سرطان نمی‌ماند.
بهترین کسی که می‌توانست درباره این فاجعه صحبت کند، دکتر اسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان است. اما تلاش‌های قانون برای رسیدن به او، به نتیجه‌ای نرسید. برای همین به سراغ دکتر «ایرج حریرچی» استاد جراحی سرطان دانشگاه تهران و معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت رفتیم تا ببینیم او چه نسخه‌ای برای ترسی که به جان مردم افتاده، دارد.
چرا باید سرطان سومین عامل مرگ و میر در ایران باشد؟
سرطان یک بیماری شایع در کل دنیاست. جوامعی که به سمت پیر شدن می‌روند، آمار مبتلایان به سرطان‌شان هم بیشتر می‌شود. در آمریکا و در اکثر کشورهای اروپایی، سرطان دومین عامل مرگ‌ومیر است. در این کشورها آمار افراد مسن بیشتر است. سرطان معمولا به عنوان بیماری پیری به حساب می‌آید.
در کشور ما هم دلیل افزایش همین است؟
بله. اکثر سرطان‌ها در دوره پیری رخ می‌دهد البته نه اینکه ما در کودکی و جوانی، بیماران مبتلا به سرطان نداشته باشیم، ولی وقتی درصد جمعیت بالای ۴۰سال زیاد شده است، رقم ابتلا به سرطان هم در جامعه هم برای آن ترکیب سنی بیشتر می‌شود.
ولی سن ابتلای به سرطان سینه خیلی پایین آمده و حتی دختران جوان ۲۲-۲۱ ساله هم به این بیماری مبتلا می‌شوند.
بله. در سرطان سینه وضعیت کمی فرق دارد. بیش از نصف موارد ابتلا به این نوع سرطان در کشور، سن بالای ۵۰سال دارند و بیش از ۹۰ درصد هم بالای ۴۰ سال. ولی به این معنی نیست که موارد سرطان در سنین پایین وجود ندارد. اینهایی هم که در سنین پایین به وجود می‌آید بیشتر به عوامل ژنتیک بستگی دارد. آن عوامل محیطی ابتلا به سرطان بیشتر در سنین بالا رخ می‌دهد. سرطان‌هایی که ما معمولا به صورت اکتسابی می‌بینیم در سنین جوانی بروز می‌کنند در اکثر موارد ناشی از عوامل ژنتیکی است.
این عوامل محیطی چه چیزهایی هستند؟
سبک زندگی غربی امروزی یکی از اصلی‌ترین عوامل محیطی هستند. چاقی و اضافه وزن، مصرف سیگار، موادمخدر و الکل، نبود تحرک بدنی کافی و ورزش نکردن، وجود استرس در زندگی افراد، آلودگی هوا و عواملی از این دست، یعنی زندگی ما دارد به سمت زندگی غربی پیش می‌رود. به‌همین دلایل است که سرطان در تمام دنیا در حال افزایش است. در کشور ما هم به تبع همین و هم به دلیل افزایش سن، در دهه گذشته میزان ابتلا به سرطان افزایش داشته. مشکل اینجاست که دیگر در کشورمان سبک زندگی ایرانی اسلامی نداریم. در کشور ما دومین علت مرگ تصادفات است که آن به صورت غیرعادی بالاست و البته در خیلی از استان‌های کشور هم دومین علت مرگ، سرطان است.
رئیس مرکز تحقیقات سرطان گفته است سرعت رشد سرطان در ایران از کشورهای دیگر بیشتر است! داستان این چیست؟
بله در کشورهای درحال توسعه، رشد سرطان نسبت به کشورهای توسعه یافته بیشتر است که ما جزو کشورهای در حال توسعه هستیم. در ۲۰سال آینده حدود ۷۰ یا ۱۰۰ درصد به تعداد سرطانی‌های ما اضافه خواهد شد. یعنی ۷/۱ الی ۲ برابر در حالی‌که در کشورهای توسعه یافته که رشد سرطان را کنترل کرده‌اند و دیگر مثل ما نیستند این درصد به ۳۵/۱ برابر می‌رسد.
اینکه می‌گویید در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته است می‌خواهم بدانم ایران در چه سطحی قرار دارد؟
ما تقریبا مثل سایر کشورهای توسعه یافته هستیم.
گفته شده ۴۰ درصد سرطان قابل پیشگیری است. یعنی دقیقا به چه صورت؟
همه‌اش بستگی به تغییر سبک زندگی دارد. اگر فردی می‌خواهد درصد ابتلایش به سرطان، کاهش یابد، باید مصرف دخانیات، الکل و مواد مخدر را قطع کند. مصرف نمک و چربی را به حداقل برساند. اگر چاق است یا اضافه وزن دارد، فکری به حال این قضیه بکند. مصرف میوه و سبزیجات را در برنامه غذایی‌اش قرار دهد. تحرک بدنی کافی داشته باشد. از استرس دوری کند و از این دست کارها. اینها رفتارهایی است که مردم باید انجام دهند تا کمتر دچار سرطان شوند.
در زمینه تشخیص چطور؟ در این زمینه چقدر می‌توانیم زودتر عمل کنیم و پیشگیری لازم را داشته باشیم؟
۴۰ درصد سرطان‌ها قابل تشخیص پیش‌از موعد هستند. این هم دو بخش دارد؛ یکی شرکت در برنامه‌های غربالگری است که تمامی افرادِ بدون علامت سرطان به مراکز بیمارستانی مراجعه می‌کنند و نسبت به ابتلا به هرکدام از سرطان‌ها تست می‌شوند. قسمت دیگر کار این است که خود افراد کمک کنند تا بیماری‌شان زودتر تشخیص داده شود. مثلا اگر افراد در بدن‌شان توده‌ای لمس کنند یا زخمی در بدن‌شان باشد، تغییر رنگ پوست‌شان را احساس کنند یا مواردی از این دست، باید مراجعه کنند تا اگر سرطانی داشته باشند، زودتر تشخیص داده شود.
می‌گویید مصرف میوه و سبزیجات را در برنامه‌هایشان داشته باشند، ولی به تازگی اخباری درباره آلوده بودن بعضی سبزیجات و میوه‌ها به سموم دفع آفات منتشر شده است. خب این‌طوری بیشتر درصد ابتلا به سرطان بالا نمی‌رود؟!
اینکه ما می‌گوییم مصرف میوه و سبزیجات منظورمان، میوه و سبزی سالم است. این خبرها که منتشر می‌شود باعث می‌شود مردم کلا مصرف این مواد را از برنامه غذایی‌شان حذف کنند. اما این کار اصلا درست نیست. سبزیجات و میوه‌ها را می‌شود با جدا کردن پوست یا شست‌وشوی کافی با مواد شوینده، سالم‌سازی کرد. اما باید مصرف را حفظ کرد و فقط راه‌های سالم‌خوری را افزایش داد.
چقدر آلودگی هوا در ابتلا به سرطان موثر است؟
آلودگی هوا هم آن قسمتش که مربوط به مواد دودزاست مثل دخانیات، موثر هستند و هم ذرات ریزگردها در ابتلا به سرطان بسیار موثر هستند که همه اینها باعث سرطان ریه می‌شوند.
چه سرطانی بیشترین شیوع را در بین مردم دارد؟
سرطان پوست خیلی شایع است اما خوشبختانه اکثر سرطان‌های پوست تاثیری در زندگی فرد ندارند. این نوع سرطان‌ها معمولا با تشخیص و معالجه ساده، سریع خوب می‌شوند.
الان چقدر در تشخیص سریع سرطان نسبت به گذشته پیشرفت کرده‌ایم؟
در تشخیص و معالجه افرادی که مراجعه می‌کنند خیلی پیشرفت کرده‌ایم. اما مشکل اصلی ما در غربالگری است.
یعنی چه؟
یعنی در تشخیص زودرس مشکل داریم. کسانی که هیچ علامتی ندارند، نمی‌شود بیماری‌شان را سریع تشخیص داد. این اتفاق بیشتر در مورد سرطان سینه یا روده رخ می‌دهد. باید آزمایشاتی انجام دهیم که پیش از ابتلای کامل به سرطان، راه پیشگیری صورت گیرد. ما در این زمینه اقدامات چندانی
انجام نداده‌ایم.
اینکه می‌گویند پارازیت‌ها هم می‌توانند در ابتلا به سرطان موثر باشند چقدر صحیح است؟ تحقیقی در این زمینه شده است؟
من در این‌باره اظهارنظری نمی‌کنم.
