چه بسا صورتم سالم می‌ماند. سرطان گرچه آرام و بی‌صدا می‌آید اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، قابل‌درمان است. درباره این نوع سرطان و چگونگی پیدایش و راه‌های درمانی آن با دکتر ابراهیم‌رزم‌پا، فوق‌تخصص جراحی سروگردن و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، گفت‌وگو کرده‌ایم.
آیا سرطان زبان هم مانند سایر سرطان‌ها بدون علامت است؟
به علت قرار گرفتن زبان در حفره دهانی و قابل‌دیدبودن آن، تشخیص تغییرات مربوط به حفره دهان یا زبان به‌وسیله خود بیمار امکان‌پذیر است اما ایجاد هر تغییری به معنای ابتلا به سرطان نیست. شایع‌ترین علامت سرطان زبان و حفره دهان، زخم‌های پایدار است. این‌گونه زخم‌ها معمولا درد ندارند مگر اینکه با عفونت همراه شوند. البته گاهی سرطان تهاجمی‌تر است و ممکن است با خونریزی توام باشد اما آنچه همیشه پزشکان را به شک می‌اندازد، وجود هر زخم دهانی است که بیش از 2 هفته باقی بماند.
اگر فردی دچار چنین زخمی در حفره دهانی بود، باید به کدام پزشک مراجعه کند و مراحل تشخیص چگونه است؟
تشخیص ضایعه?های سرطانی در حفره دهان و زبان با متخصصان گوناگون از قبیل جراحان فک و صورت، متخصصان بیماری‌های دهان و دندان، جراحان عمومی و متخصصان گوش و حلق و بینی است. تشخیص چندان کار دشواری نیست و با نمونه‌برداری (بیوپسی) امکان‌پذیر است. نمونه‌برداری روش تشخیصی ساده و سرپایی است که در آن پزشک ناحیه موردنظر را بی‌حس و از آن نمونه تهیه می‌کند و به آزمایشگاه آسیب‌شناسی می‌فرستد. در آزمایشگاه بافت را بررسی می‌کند و تشخیص نهایی می‌دهد. اگر سلول‌های سرطانی مشاهده شود، درمان باید هر چه سریع‌تر آغاز شود و درمان سرطان حفره دهان و زبان برعهده جراحان سرطان یا جراحان گوش و حلق و بینی است.
این نوع سرطان در چه سنینی بیشتر دیده می‌شود و علت آن چیست؟
این سرطان معمولا بعد از دهه‌های 5 و 6 زندگی شیوع بیشتری دارد و علت‌ها گوناگون‌اند اما کسانی که مکانیسم دفاعی بدنشان ضعیف است مثل بیماران مبتلا به ایدز و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کبدی، ریوی، کلیوی و قلبی که سیستم دفاعی بدن ضعیفی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان‌های حفره دهان و زبان هستند. از دیگر عوامل می‌توان به سیگار و الکل اشاره کرد. به طور کلی استعمال هر نوع ماده نیکوتین‌دار و ماده مخدر خطر ابتلا را بالا می‌برد. مخصوصا ماده‌ای به نام «ناس» که یک ماده گیاهی اعتیادآور است و از برگ تنباکو گرفته می‌شود و در بعضی کشورهای دنیا مصرف آن رایج است. عوامل دیگری هم وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند؛ این عوامل موضعی هستند و در طولانی‌مدت بافت مخاطی دهان و زبان را تحریک می‌کنند مثل دندان مصنوعی یا دندان خراب و شکسته که مدت‌های طولانی باعث آزردگی بافت شود یا عادت به خوردن غذاهای داغ.
آیا سرطان‌های مربوط به حفره دهان و زبان خطرناک‌اند؟
اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده نشوند، خطرناک است زیرا به سرعت از طریق لنف به سایر نقاط منتشر می‌شود (20 درصد موارد). مشکل عمده این است که انتشار سلول‌های بدخیم به نواحی مجاور یا دوردست دوطرفه و گاهی هم مخفی است و در معاینه هیچ نشانه‌ای از تورم غدد لنفاوی یا بافت سفت در اطراف گردن و زیر فک دیده نمی‌شود.
زخم‌های مشکوک بیشتر در کدام نقطه از حفره دهان یا زبان دیده می‌شود؟ درمان آن چگونه است؟
ضایعات سرطانی در هر نقطه از دهان از قبیل زبان، کف‌دهان، سقف دهان، مخاط زیرگونه‌ها و بالشتک‌های لپی دیده می‌شود ولی ضایعات سرطانی روی زبان معمولا در قسمت‌های جلوتر و جانبی زبان شایع‌ترند. قرارگیری ضایعات در دهان از نظر آینده درمانی بسیار مهم است مثلا اگر زخمی روی حاشیه کناری و جلوی زبان باشد، درمان بسیار راحت‌تر خواهدبود و ممکن است قسمتی از ضایعه و بافت اطراف آن برداشته شود و این موضوع در نحوه تکلم و بلع بیمار تاثیر چندانی نمی‌گذارد اما زخم‌هایی که در ناحیه انتهایی زبان هستند، درمان را به مراتب مشکل‌تر می‌کنند زیرا جراح مجبور می‌شود گاهی زبان را از انتها به طور کلی بردارد و در صورت آلودگی بافت‌‌های مجاور آنها نیز برداشته می‌شوند. این بیماران دچار مشکلات بلع و متعاقب آن آسپیراسیون (برگشت قطره‌های بزاق یا غذا به داخل مجرای ریه) هستند و ممکن است تا آخر عمر تراکئوستومی (بازکردن راهی در نای بیمار) داشته باشند. هر چه بیماری در مراحل اولیه‌تر کشف شود، درمان موفق‌تر خواهد بود و بعد از جراحی معمولا شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی نیز انجام می‌شود.سلامت
