ماجرا چیست؟
نفخ، یکی از علائم سوء‌هاضمه است که بر وجود مشکلی در سیستم گوارش دلالت می‌کند. معمولا فردی که دچار این مشکل شده باشد، از احساس نامطبوع پری شکم یا سنگینی و سوزش سر دل شکایت می‌کند. درواقع جمع شدن گاز درون شکم باعث به وجود آمدن نفخ و ناراحتی‌های ثانویه آن می‌شود. این گاز از نظر تجزیه شیمیایی هیچ تفاوتی با هوا ندارد. فقط تجمع آن جایی در دستگاه گوارش عملکرد طبیعی بدن را مختل می‌کند و فرد را آزار می‌دهد. چهار دلیل عمده نفخ ایجاد می‌کنند؛ اول: بلعیدن هوا، دوم: رشد بیش از اندازه باکتری‌ها در بدن، سوم: پوشیدن لباس‌های تنگ و چهارم: اضطراب.
هورت نکشید
بلعیدن هوا یکی از علت‌های اصلی به وجود آمدن نفخ است. شاید قدری عجیب به نظر بیاید که چطور ممکن است کسی هوا را ببلعد؟ اما اگر در طول روز روی نحوه آشامیدن مایعات دقیق‌تر شوید به پاسخ سوال دست خواهید یافت. وقتی بسیار تشنه هستید و به آب می‌رسید، جرعه‌های پیاپی می‌نوشید. حین تنفس مقداری هوا هم همراه آب بلعیده می‌شود. مورد دیگر به عادت شایع نحوه نوشیدن چای برمی‌گردد. در آداب معاشرت، هورت کشیدن عمل زشتی است، اما این تنها دلیل پرهیز از آن نیست؛ وقتی هورت می‌کشید آشکارا مقداری هوا با چای وارد بدن شما می‌شود که می‌تواند بعدا رنج نفخ را به دنبال بیاورد.
چه باید کرد؟ اگر می‌خواهید از شر نفخ خلاص شوید یا دچار نفخ ناشی از بلعیدن هوا نشوید، سبک نوشیدن مایعات را اصلاح کنید؛ آب را جرعه‌جرعه بنوشید و هرگز آن را سر نکشید. سر سفره آب نگذارید. نیم ساعت قبل و نیم ساعت بعد از غذا اصلا آب ننوشید. چای را هورت نکشید، بگذارید سرد شود بعد بنوشید. علاوه بر این فقط به چای، آب و آب میوه اکتفا نکنید؛ در نوشیدن دیگر انواع مایعات مثل سوپ و غذاهای آبکی هم این قاعده را رعایت کنید تا مشکلی برای‌تان پیش نیاید.
آنتی‌باکتریال شویدباکتری‌ها در بدن انسان زندگی می‌کنند ولی باید بدانید همه باکتری‌ها مضر نیستند و یک سری باکتری‌های مفید برای سلامتی هم وجود دارند ازجمله باکتری‌هایی که در روده هستند. چیزی حدود 10 به توان 12باکتری در روده زندگی می‌کنند که یک عدد طبیعی محسوب می‌شوند. مشکل زمانی آغاز می‌شود که تعداد باکتری‌ها از این مقدار بیشتر شوند. رشد بیش از حد باکتری منجر به تولید گاز می‌شود و فرد را به نفخ دچار می‌کند.
چه باید کرد؟ برخی از کسانی که نفخ دارند همه نوع شربت و ضد نفخی را امتحان کرده‌اند ولی هیچ کدام روی مشکل اثری نگذاشته است، اما همین افراد تعریف می‌کنند که مثلا برای کشیدن دندان دارویی دریافت کرده‌اند که نفخ‌شان را از بین برده است.
دلیل این اتفاق به ظاهر بی‌ربط این است که بعضی داروها باعث توقف رشد بیش از حد باکتری‌های روده می‌شوند و درنتیجه نفخ را از بین می‌برند، اما علم به اینکه چه داروهایی این ویژگی را دارند و دوز مصرف؛ در دست پزشک متخصص است. به او مراجعه کرده و با یک درمان دارویی ساده خودتان را از چنگال نفخ خلاص کنید.
ضدنفخ بپزید
شایع‌ترین علت نفخ، خوردن غذاهای نفاخ است. بعضی از غذاهایی که روزانه مورد استفاده قرار می‌گیرند باعث تشکیل گاز در دستگاه گوارش و نفخ می‌شوند.
مواد غذایی مانند شیر، کشک، تخم مرغ، حبوبات، خیار، تره، ترب، پیاز، کنگر، کلم بروکلی، موسیر، نخود فرنگی، سیب، آلو، هلو، گلابی، سیب‌زمینی، انار، زردآلو، پسته خام و… موادی هستند که موجب بروز نفخ می‌شوند.
در کنار اینها نوشیدن نوشابه‌های گازدار و خوردن فست‌فود هم نفخ زیادی خواهد داشت. بی‌نظمی در غذا خوردن یکی دیگر از عوامل مهم و رایج نفخ است که امروزه عده کثیری به سبب مشغله‌های روزمره دچارش شده‌اند.
چه باید کرد؟ ساده‌ترین روش برای پیشگیری از ابتلا به نفخ این است که مواد غذایی نفاخ را بشناسید و آنها را نخورید یا در صورت تمایل، با احتیاط بیشتری بخوریدشان.
نکته بعدی که در زندگی‌های روزمره چندان جدی گرفته نمی‌شود، سر وقت غذا خوردن است. یادتان باشد هر روز سر یک وقت معین صبحانه، ناهار و شام صرف کنید، مثلا اگر هر روز ساعت دو ناهار می‌خورید، روز بعد ساعت 12 ناهار نخورید. بعضی‌ها ممکن است دو روز اصلا ناهار نخورند، ولی باقی ایام هفته سر برنامه باشند؛ این هم غلط است و اساسا منظور از نظم در غذا خوردن همین است که تحت هر شرایطی طبق برنامه باشید.
سراغ روانپزشک برویداین روزها زیاد می‌شنویم که استرس باعث و بانی بسیاری از ناراحتی‌های جسمانی است. بعضی وقت‌ها به ظاهر بیماری و استرس هیچ ربطی به هم ندارند و ارتباط‌شان تعجب برانگیز می‌شود. در مورد نفخ واقعیت این است که خود استرس به‌تنهایی عامل ایجاد‌کننده نفخ نیست، ولی اگر دستگاه گوارش کسی کمترین ضعفی داشته باشد، مستعد اختلال می‌شود و استرس، ضعف را تشدید می‌کند و نفخ را به وجود می‌آورد. با این حال اضطراب را در این زمینه باید جدی گرفت و فکری به حال درمانش کرد.
چه باید کرد؟ داشتن یک سبک زندگی سالم کار دشواری به نظر می‌رسد، ولی شاید این تنها یک مانع ذهنی باشد که در اثر تلقین و تکرار در گفتن و شنیدن حاصل شده است. تن و روان ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و مستقیما روی هم تاثیر می‌گذارند. به‌عنوان مثال اگر شما غذاهای مضر نخورید، درست غذا بخورید و هر روز ورزش کنید نیمی از راه را رفته‌اید چراکه سلامت و شادابی را به دست می‌آورید و زمینه بروز بسیاری از بیماری‌ها را از بین می‌برید.
برای نابود کردن استرس‌ها هر روز ورزش کنید. هر ورزشی را که دوست دارید انتخاب کنید ولی به برنامه روزانه‌تان وفادار باشید. بعد از چند بار تکرار خودتان نتایج مثبت و غیر قابل انکاری از ورزش کردن خواهید دید، ضمن اینکه متوجه می‌شوید دیگر نفخ ندارید.
لباس گشاد بپوشید
نوع لباسی که می‌پوشید روی میزان سلامت‌تان تاثیر می‌گذارد. با پوشیدن لباس تنگ، عملکرد طبیعی دستگاه گوارش مختل می‌شود؛ به این شکل که عمل دفع به آسانی انجام نمی‌شود و تجمع گازها صورت می‌گیرد و به فرد احساس نامطبوعی دست می‌دهد که همان نفخ است.
چه باید کرد؟ کسانی که عادت دارند لباس‌های تنگ بپوشند، باید در انتخاب نوع پوشش‌شان تجدیدنظر کنند، چون اگر دچار نفخ هستند، باعث تشدید آن می‌شود و اگر نفخ ندارند، ممکن است با این روش خودشان را در معرض ابتلا به نفخ قرار دهند. کسانی که مدام گن می‌پوشند و زمان طولانی این نوع لباس‌ها را بر تن دارند، این کار را کنار بگذارند و لباس‌های مناسب غیرچسبان بپوشند. حتی به آقایانی که کمربندشان را سفت می‌بندند، توصیه می‌شود آن را شل کنند یا در عوض از ساسبند استفاده کنند.
مکمل های دردسرساز
خیلی‌ها معتقدند این مکمل‌ها تبلیغ‌شان روی دیوار‌های داروخانه هم نفاخ است و گاز شکم‌شان را زیاد می‌کند. آیا این مکمل‌ها واقعا نفاخ هستند؟
مکمل‌های غذایی نفاخ هستند؟
زیاده‌روی در مصرف هر چیزی دردسرساز است، در مورد مکمل‌ها هم همین‌طور است. مصرف بیش از حد آنها می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. اما با این پرسش روبه‌رو هستیم که اساسا مصرف مکمل‌ها در این اندازه لزومی دارد یا خیر؟ قطعا خیر. بدن انسان روزانه به مقدار معینی از مواد غذایی مختلف احتیاج دارد که اگر بیش از حد لزوم دریافت کند، مشکل‌ساز می‌شود.
مکمل‌های غذایی رایجی نظیر آهن و روی که مصرف‌کنندگان زیادی دارد، به‌طور طبیعی در رژیم‌های غذایی سالم وجود دارند بنابراین یک فرد عادی و سالم نیازی به مصرف خودسرانه آنها ندارد. جز در موارد خاص (بیماران خاص، افراد سالمند و بیمار) آن هم به تشخیص پزشک مصرف مکمل‌های غذایی توصیه نمی‌شوند چون اگر تندرست باشید، هر قدر از این مکمل‌ها بخورید، فایده‌ای به حال‌تان نخواهد داشت، بنابراین خود را در معرض نفخ و سایر مشکلات قرار ندهید.
بادکُشی به سبک بوعلی
طب سنتی برای پیشگیری از نفخ اصول ساده‌ای را توصیه می‌کند که با رعایت‌شان میتوانید سلامت دستگاه گوارش‌تان را هم تضمین کنید.
دردی که بعد از غذا در ناحیه شکم و اطراف ناف‌تان احساس می‌شود از کجا آمده؟ طب سنتی می‌گوید اگر اصول درست غذا خوردن را رعایت نکنید، در دستگاه گوارش‌تان دچار تجمع اخلاط و مواد نامناسب شده باشید یا اینکه حد و اندازه شکم‌تان را ندانید و پرخوری کنید، نفخ سراغ‌تان می‌آید. دکتر مینا محبی، دستیار طب سنتی این راه‌ها را برای خلاص شدن از نفخ به شما پیشنهاد می‌کند.
1. آداب غذا خوردن
شما نباید تا زمانی که احساس گرسنگی کردید، سراغ غذا بروید و قبل از سیر شدن هم باید دست از غذا خوردن بکشید تا معده فضای کافی برای انجام عمل هضم داشته باشد. اما کنترل زمانی که پای میز غذا صرف می‌کنید به تنهایی نمی‌تواند مشکل شما را حل کند.
مقابل تلویزیون غذا نخورید
وقتی غذا می‌خورید، باید تمام هوش و حواس‌تان معطوف به غذا باشد پس مقابل تلویزیون غذا نخورید و از گفتن خاطرات سر میز غذا هم دست بردارید. یادتان نرود غذایی که با حال خوب و تمرکز میل می‌شود، فایده بیشتری به بدن شما می‌رساند.
2. چی بخوریم؟
اینکه کدام یک از مواد غذایی را با هم میل می‌کنید هم در نفاخ شدن دستگاه گوارش‌تان تاثیر دارد. پس برای سد کردن راه اخلاط به دستگاه گوارش‌تان ساده غذا بخورید و در هر وعده غذایی یک نوع غذا سر سفره بگذارید.
خودتان را بشناسید
درصورتی‌که حین غذا خوردن علائم سردی در گوارش (مثل تاخیر هضم غذا، آروغ زدن و تجمع آب در دهان) می‌شوید، از خوردن غذاهای سرد و مرطوب مثل لبنیات خودداری کنید یا مصلحات آن (مثل ماست با نعناع، گل سرخ و آویشن، شیر گرم، و گلاب، عسل، زنجبیل و دارچین) را فراموش نکنید.
3. کدام میوه وکدام سبزی؟
میوه‌های سرد و مرطوب مثل شلیل، هلو، زردآلو، خیار و گوجه حالت نفخ را تشدید می‌کنند. بهتر است هلو و زردآلو به صورت برگه و خشک‌شده میل شوند. همچنین در صورت خوردن خیار و گوجه سبز حتما آنها را همراه سبزیجاتی مثل نعناع، زولنگ، اناریچه و نمک میل کنید.
بی سبزی هرگز
اگر سبزی خوردن دوست دارید، نعناع، ریحان و پونه بهترین گزینه‌های همراه آن هستند. اما سبزیجاتی مثل سیر و پیاز خام، ترب و تربچه، شاهی، کلم خام ومیوه‌های ترش مولد نفخ هستند و باید کمتر مصرف شوند.
4. درمانگر خود باشید
اگر نفخ، ناشی از پرخوری و ریزه‌خواری باشد هیچ درمانی موثر‌تر از کم کردن مقدار غذا و ورزش کردن نیست. گذشته از این اگر دستگاه گوارشی نفاخ دارید، نباید غذاهای غلیظ و حجیم مثل آش رشته، ماکارونی و الویه میل کنید. در چنین شرایطی لازم است در مصرف غذاهای بسته‌بندی و کارخانه‌ای محتاط‌تر باشید و آن را به حداقل برسانید.
دست‌کم نگیرید
علائمی نظیر سوزش و درد معده که باعث بیدار شدن فرد از خواب می‌شوند یا مدفوع شل، قیری‌رنگ، بدبو و چسبناک یا کاهش وزن ناگهانی ممکن است دلیل وجود یک مشکل جدی در دستگاه گوارش باشند.
خودتان دست‌به‌کارشوید
نه‌تنها گیاهان دارویی که ادویه‌ها هم می‌توانند سلاح خوبی برای جنگیدن با نفخ باشند، پس قدرت آنها را دست‌کم نگیرید و با توصیه‌هایی که در ادامه آورده‌ایم، نفخ دستگاه گوارش‌تان را درمان کنید.
– در تهیه و طبخ غذای روزانه میتوانید از ادویه ضدنفخی مثل آویشن، پونه، رازیانه، زنیان، زیره، شیرین‌بیان و زنجبیل استفاده کنید.
– یک درمان ساده برای نفخ، مصرف زیره و نبات ساییده بعد از صرف غذاست. فقط یادتان باشد مصرف طولانی‌مدت زیره ممکن است باعث زرد شدن پوست‌تان شود.
– بهتر است برنج را به صورت سبزی پلو یا زیره و زعفران پلو طبخ کنید یا روی برنج سفید کمی زنیان بپاشید. چای، قهوه، نسکافه و شکلات کمتری بخورید.
– اگر فردی سفید پوست، چاق یا سرمایی هستید، مصرف پودر زنجبیل با شکر هم نفخ را در شما از بین می‌برد و هم رطوبت اضافی دستگاه گوارش را دفع می‌کند.
– سقز و مصطکی از موادی هستند که هم نفخ را کم می‌کنند، هم موجب تقویت معده و لوله گوارش می‌شوند.
– رب انار شیرین و شربت انارهمراه نعناع به دلیل تقویت معده، نفخ را کاهش می‌دهند.
– اگر نفخ ناشی از یبوست و عدم دفع مدفوع باشد، ملینات ساده مثل گلقند یا خاکشیر با آب داغ یا خیسانده انجیر و آلو بهترین درمان خواهند بود.
– ماساژ شکم با روغن‌های گرم مثل بابونه، کنجد و مصطکی منجر به گرم شدن احشا و کم شدن نفخ می‌شود.
– شما نباید همراه غذا مخلفاتی مثل ماست، سالاد و نوشابه میل کنید یا اینکه بلافاصله بعد از غذا میوه بخورید. دست کم یک تا دو ساعت بعد از غذا میوه مصرف کنید.
– باقلا ازجمله سبزی‌های مولد نفخ است و بهتر است با ادویه‌ای مثل گلپر که ضدنفخ است مصرف شود، غذاهای چرب و سرخ کردنی به‌خصوص فست‌فود هضم طولاتی‌تر و دشوارتری دارند و برای افرادی که نفخ دارند اصلا خوراک خوبی به شمار نمی‌آیند.
منبع : مجله سیب سبز
