پیشگیری و رفع مشکلات ناشی از سرماخوردگی و آنفلوآنزا

راهنمایی هایی درباره پیشگیری و رفع مشکلات ناشی از سرماخوردگی و آنفلوآنزا

    شاید برای برخی از ما فصل پاییز و زمستان تداعی کننده تجربیات ناخوشایند ناشی از سرماخوردگی و آنفلوآنزا باشد. افزایش شیوع آنفلوآنزا در جامعه، ترس از ابتلاء به انواع خطرناک آن مثل آنفلوآنزای پرندگان و یا نوع خوکی آن، گرفتاری های ناشی از ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا مثل تب، سرفه، ناخوشی، گرفتگی و آب ریزش بینی، گاهی سبب می شود نتوانیم از این دو فصل زیبا لذت ببریم. با افزایش آگاهی از این بیماریها و رعایت نکات زیر می تواند تجربه خوشایندی برای ما ایجاد نماید.  

آنچه که ابتدا باید در مورد سرماخوردگی و آنفلوآنزا بدانیم.

1. عامل این دو بیماری ویروس هستند. ویروسها برای بقا و تکثیر نیاز به زندگی در یک سلول زنده دارد و پس از تکثیر در سلول میزبان، آن را می کشند و گسترش می یابند. ویروس سرماخوردگی قسمتهای فوقانی سیستم تنفسی را درگیر می کند در حالیکه ویروس آنفلوآنزا قسمتهای تحتانی سیستم تنفسی را درگیر کرده و علائم شدیدتری ایجاد می کند. بيماري آنفلوآنزا اغلب به طور ناگهاني و با سردرد، خستگی و درد عضلاني آغاز مي‌شود و به دنبال آن تب و لرز، درد مفاصل، بي‌اشتهايي و كسالت ایجاد می شود.

2. ساختمان ویروس ها می تواند تغییر کند لذا بدن نمی تواند آنها را شناسایی کند و بر علیه آنها پادتن ترشح نماید تا ما را مصون نگه دارد لذا ما ممکن است بارها دچار سرماخوردگی و آنفلوآنزا شویم و یا ممکن است ویروس هایی که تنها در حیوانات مشکل ایجاد می کنند بتوانند شرایط انتقال به انسان را پیدا نمایند.

3. چون سرماخوردگی و آنفلوآنزا بوسیله باکتریها ایجاد نمی شوند لذا استفاده از آنتی بیوتیک در درمان آنها کمک کننده نیست. اگرچه آنتی بیوتیک می تواند از ایجاد عفونتهای باکتریایی ثانویه بر روی عفونتهای ویروسی جلوگیری نماید ولی استفاده از آنها در سرماخوردگی و آنفلوآنزا مرسوم نیست.

4. ویروس سرماخوردگی و آنفلوآنزا پس از سه تا هفت روز، در خارج ازبدن میزبان از بین می روند.

5. این ویروسها نسبت به دما حساس هستند و در محیطهای سرد تکثیر می شوند و اولین محل تکثیر آنها سلولهای حلق و بینی هستند.

6. این ویروسها بیشتر از طریق دستهای آلوده به مخاط چشم و بینی یا دهان انتقال می یابند و فرد آلوده قبل از شروع علائم بیماری می تواند دیگران را آلوده کند.

7. دوره کمون این بیماری معمولا سه روز است.

8. این دو بیماری بندرت کشنده هستند؛ اما عفونتهای ثانویه ناشی از آنها مثل پنومونی در صورتی که سیستم ایمنی فرد ضعیف باشد می تواند کشنده باشد. علائم پنومونی شامل سرفه شدید، تنفس سخت، خلط خونی و تب مداوم می باشد که نیاز به مداخله سریع پزشکی دارد.

نکاتی که باید در سرماخوردگی و آنفلوآنزا رعایت کرد:

1. دستها را بطور مرتب (بخصوص قبل از صرف غذا) بشویید. مهمترین راه انتقال بیماری، تماس با افراد آلوده است، شستن مکرر دستها و پوشاندن دهان و بینی با دستمال هنگام عطسه و سرفه اهمیت زیادی در جلوگیری از انتقال بیماری دارد. در صورت عطسه یا سرفه در دست؛ آن را سریعا بشویید. تماس با دستگیره درب و یا سطوحی که بوسیله فرد آلوده لمس شده است می تواند در انتقال بیماری موثر باشد، بنابراین موارد زیر را برای جلوگیری از انتقال بیماری در نظر داشته باشید:

• هنگام شیوع بیماری، از به اشتراک گذاشتن وسایل خود (مثل مداد ، کاغذ و ….) با دیگران خودداری نمایید.

• وسایلی را که بطور مشترک استفاده می کنید را بطور منظم تمیز کنید. به صورت منظم اسباب بازی بچه ها را بشویید.

• برای هر یک از افراد خانواده و یا میهمانان خود حوله مجزا تدارک ببینید. ویروسها ساعتها می توانند در حوله زنده بمانند.

• در فصول سرد تمام سطوح منزل مثل دستگیره درب، تلفن، سینک ظرفشویی و روشویی، کلیدهای برق و کنترل وسایل الکترونیکی را با محلولهای ضدعفونی کننده تمیز کنید.

• در شرایطی که شستن دستها امکانپذیر نیست، استفاده از ژل و دستمال مرطوب حاوی مواد ضدعفونی کننده می تواند احتمال عفونت را کاهش دهد.

2. تا حد امکان مراقب سلامتی خود باشید. خواب خوب و تغذیه مناسب در پیشگیری از آنفلوآنزا و سرماخوردگی موثر است. برای این منظور موارد زیر را رعایت نمایید.

• هر شب حداقل 7 تا 8 ساعت بخوابید.

• غذاهایی مانند سبزیجات، میوه جات و حبوبات برای حفظ سلامتی بدن مفید هستند. غذاهای شیرین، چرب و فرآوری شده (مثل سوسیس، کالباس، و …) علاوه بر اینکه از سیستم ایمنی حفاظت نمی کنند؛ باعث کاهش عملکرد سیستم ایمنی نیز می شوند.

• بطور منظم ورزش کنید. ورزش با تقویت سیستم ایمنی، بدن را از ابتلا به بیماری حفظ می کند. اما ورزش سنگین و بیش از حد نیز شما را مستعد ابتلا به بیماری می کند.

• استرس خود را کاهش دهید. استرس اثر نامطلوبی بر سیستم ایمنی بدن دارد. پس آن را بخوبی کنترل کرده و سعی کنید آرام باشید.

• به انداره کافی آب بنوشید.کم آبی سیستم ایمنی بدن را ضعیف و نوشیدن آب باعث خروج ویروسها از گلو و معده می شود.

• سیگار نکشید. استنشاق دود سیگار بطور مستقیم و غیر مستقیم مجاری تنفسی را تحریک و آسیب پذیری را نسبت به این دو بیماری افزایش می دهد.

3. از مکمل ها استفاده کنید.

مصرف مکملها در کنار رعایت اصول بهداشتی تاثیر مطلوبی در پیشگیری از ابتلا به این دو بیماری دارد. برخی مکملهای مفید در سرماخوردگی و آنفلوآنزا عبارتند از:

• ویتامین ث: نوشیدنی ها و میوه های حاوی ویتامین ث در پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا موثرند. می توانید از آبلیمو و عسل در چای استفاده نمایید.

• روی: روی با تقویت فعالیت گلبولهای سفید خون عملکرد سیستم ایمنی را بهبود می بخشد. مواد غذایی همچون گوشت قرمز، گوشت پرندگان، صدفهای خوراکی ، حبوبات و غلات، ماست، دانه سویا و شیر حاوی روی هستند.

• سلنیوم: ماده مغذی می باشد که در تقویت سیستم ایمنی نقش مهمی دارد. منابعی همچون تخم مرغ، گوشت بوقلمون، قارچ، ماهی و سایر غذاهای دریایی حاوی این ماده هستند.

• سیر: سیر ضد ویروس ضد قارچ و آنتی بیوتیک بسیار قوی است که سیستم ایمنی را تقویت می کند. مطالعات نشان داده اند که مصرف روزانه سیر شانس ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا را تا 60% کاهش می دهد.

• اکیناسه (سرخارگل): این ماده با تقویت سیستم ایمنی شانس ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا تا 50% کاهش می دهد. اکيناسه گياهي از تيره کاسني با گل‌هاي مخروطي شکل و ارغواني رنگ است. مستندات علمي متعددي مبني بر اثر بخشي قسمت‌هاي مختلف اين گياه به‌عنوان ضدباکتري، ضدويروس، ضدالتهاب، تعديل کننده و تقويت کننده سيستم ايمني، ترميم کننده زخم، ضدنئوپلاستيک و ضدعفوني کننده در دسترس است.

• کرستین: این ماده خاصیت آنتی اکسیدان دارد که در شرایط استرس با تقویت سیستم ایمنی از ابتلا با سرماخوردگی و آنفلوآنزا پیشگیری می کند. مصرف همزمان این ماده با ویتامین ث موثرتر می باشد. این ماده در منابعی چون پوست سیب (خصوصا سیب قرمز)، انگور سیاه، مویز، بروکلی، پیاز قرمز، انواع توت، گریپ فروت، آلبالو، چای سبز، چای سیاه، لوبیا و سبزیجات برگ دار وجود دارد.

• اندروگرافیس: گیاهی است از خانواده ارزن که خاصیت آنتی بیوتیکی، ضد مالاریا، ضد التهاب، و ضد تب دارد و در درمان عفونتها موثر است.

• روغن نارگیل: این ماده دارای اسید لوریک است که خصوصیت ضد ویروسی و ضد باکتریایی دارد.

• گیاه گلدسیل یا خوک طلایی (از تیره آلاله ها): این گیاه دارای ماده ای به نام بربرین است که با افزایش جریان خون کبد و تحریک فعالیت ماکروفاژها و گلبولهای سفیدخون در پیشگیری از سرماخوردگی و آنفلوآنزا موثر می باشد.

• شیرین بیان: یک گیاه ضد ویروسی قوی است که از نفوذ ویروسها به سلولهای بدن جلوگیری می کند و با افزایش اینترفرون و اسید گلیسیرینیزیک سیستم ایمنی را تقویت و از رشد ویروسها جلوگیری می کند.

• پروبیوتیک ها (مثل ماست) : این ماده فلور طبیعی روده را که در هضم و جذب مناسب غذا مفید است را افزایش می دهد.

• چای سیاه: افرادی که روزانه 5 فنجان چای می نوشند، نسبت به کسانی که نمی نوشند در خونشان 10 برابر بیشتر اینترفرون تولید می شود که باعث تقویت سیستم ایمنی می شود.

• زنجبیل: این ماده حاوی برخی ترکیبات ضد ویروسی است که می‌توانند در تخریب ویروس‌های مسبب آنفلوآنزا و سرماخوردگی، موثر باشند. همچنین این مواد می‌توانند از طریق حمایت از تولید ترکیبات ضد میکروبی و ضد ویروسی، در تقویت سیستم ایمنی موثر باشند.

• آویشن: این ماده به علت وجود اسانس، حاوی ترکیبات فنلی با خاصیت بسیار قوی ضد میکروب به خصوص میکروب های تنفسی می باشد.

• عسل دارای خاصیت ضد سرفه و خلط آور خوبی بوده و برای رفع گرفتگی صدا بسیار مفید است. تحقیقات نشان داده اند که مخلوط آویشن و عسل، اثرات یکدیگر را تقویت می کنند.

4. خود را واکسینه کنید. واکسیناسیون قبل از شروع فصول سرد سال می تواند در پیشگیری از آنفلوآنزا موثر باشد. این کار در بچه ها و افراد بالای 50 سال که سیستم ایمنی ضعیفتری دارند بسیار سودمند است.

5. خود را گرم نگه دارید. گرچه سرما خود به تنهایی نمی تواند باعث سرماخوردگی و آنفلوآنزا شود، اما می تواند با تضعیف انرژی باعث احساس کوفتگی و خستگی شود و اگر شما در این شرایط در معرض ویروس آنفلوآنزا قرار گیرید، شانس بیشتری برای ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا دارید. مصرف مایعات گرم ممکن است به تخفیف گرفتگی‌ها و مشکلات تنفسی همراه با سرماخوردگی و آنفلوآنزا کمک کند، همچنین مایعات گرم ممکن است به نرم شدن موکوس و تخلیه سلول‌های ویروسی از بدنتان کمک کند.

6. در بیشتر موارد، نیازی به مراجعه به پزشک نیست. ولی اگر مواردی همچون افزایش‌ تب‌ یا سرفه‌، وجود خون‌ در خلط‌، گوش‌ درد، تنگی‌ نفس‌ یا درد قفسه‌ سینه‌، ترشحات‌ غلیظ‌ از بینی‌، سینوسها یا گوشها، درد سینوس، درد شدید در صورت یا پیشانی، درد یا سفتی‌ گردن‌، علائمی که بیش از ۱۰ روز طول کشیده است، تنفس کوتاه، خشونت صدا، سوزش گلو یا سرفه مداوم، خس‌خس سینه به‌ هنگام‌ درمان‌ رخ‌ دهند، برای درمان کامل و صحیح باید حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا این علائم نشاندهنده عفونت شدید و عارضه‌دار شدن سرماخوردگی می‌باشند.

این مقاله توسط خانم سمیه قزلو کارشناس پرستاری بیمارستان امیرالمومنین سمنان تهیه و توسط جناب آقای دکتر محسن سلیمانی عضو هیئت علمی دنشگاه علوم پزشکی سمنان برای مجله پزشکی دکتر سلام ارسال شده است.