چه موقع سردردمان را باید جدی بگیریم و خطرناک ترین سردردها و درمان های اورژانسی آنان کدامند؟
افراد مستعد میگرن باید برنامه منظمی برای خواب و غذا داشته باشند. با حذف وعده غذایی قند خون پایین آمده و این امر میتواند باعث شروع علایم میگرن شود.
میگرن چیست؟
میگرن، سردرد معمولا ضربان داری است که اغلب در یک طرف سر شدیدتر می باشد. درد گاهی به قدری شدید است که فعالیتهای روزانه فرد را مختل کرده و در صورتی که درمان نشود، از چهار ساعت تا سه روز ممکن است طول بکشد. در امریکا از هر ده نفر بیش از یک نفر (از جمله یک نفر از شش زن) دچار میگرن هستند اما ممکن است به اشتباه به آنها گفته شود سردرد تنشی مرتبط با سینوس دارند. غذاها، استرس و هورمونها میتوانند سردرد میگرنی را تحریک کنند.
علایم میگرن
درد ضربان دار معمولا در یک سمت سر نزدیک به شقیقه و چشمها، شروع میشود. میگرن ممکن است موجب حساسیت شدید نسبت به نور یا فعالیتهای ملایم مانند بالا رفتن از پله ها شود. بسیاری از مردم در حمله های میگرن، تهوع، استفراغ یا مشکلات بینایی را تجربه میکنند. درد ممکن است ناتوان کننده باشد و فرد را مجبور به رها کردن کار یا فعالیت کند.
میگرن دارای پیش هشدار دهنده
حدود 20 درصد از افرادی که از میگرن رنج میبرند، حدود بیست دقیقه تا یک ساعت پیش از شروع درد، علائم پیش هشدار دهنده را تجربه میکنند. ممکن است نور چشمک زن، خطوط موجی یا نقاطی را ببینند یا این که تاری دید یا نقطه کور در میدان دید داشته باشند. به این حالتها میگرن کلاسیک میگویند.
علایم هشدار دهنده میگرن
برخی از مردم ممکن است پیش از آغاز میگرن، تغییرات خلق را تجربه کنند مثلا ممکن است تحریک پذیرتر یا برانگیخته یا افسرده شوند. برخی دیگر نیز ممکن است احساسهایی مانند بو یا طعم عجیب را تجربه کنند. ممکن است خستگی، خمیازه های مکرر یا تجربه تنش عضلانی را داشته باشند. حدود یک چهارم مردم این مرحله پیش نشانه را تجربه میکنند که بیست و چهار ساعت پیش از هر گونه سردرد، اتفاق می افتد.
علت میگرن
علت دقیق میگرن هنوز به خوبی مشخص نشده است اما یک مشکل عصب شناختی به شمار می آید. اعتقاد بر این است که مواد شیمیایی مغز، رگهای خونی و عصبهای مغز در آن دخیل هستند.
محرک: نور چشمک زن
میگرن ممکن است با علل مشخصی مانند نورهای چشمک زن تحریک شود. این محرکها میتوانند انعکاس برف یا آب، لامپهای فلورسانت، پرده سینما یا تلویزیون باشند. استفاده از عینک آفتابی پلاریزه در فضاهای باز و استفاده از لامپ فلورسانت طیف نور طبیعی در خانه، میتواند مفید باشد.
محرک: اضطراب و استرس
استرس هیجانی یکی از محرکهای معمول میگرن است. اگر چه اجتناب از استرس غیر ممکن است اما تمرینات آرام سازی میتوانند به غلبه بر استرس کمک کنند. انجام دم و بازدم آرام که ریه ها را مانند یک بالون پر از هوا کرده و سپس خالی میکند، میتواند مفید باشد. در برخی از مردم تصور یک منظره آرامش بخش یا گوش دادن به موسیقی مورد علاقه میتواند موثر باشد.
محرک: کم خوابی یا گرسنگی
افراد مستعد میگرن باید برنامه منظمی برای خواب و غذا داشته باشند. با حذف وعده غذایی قند خون پایین آمده و این امر میتواند باعث شروع علایم میگرن شود. خوردن بیش از حد قند و شیرینی نیز باعث افزایش ناگهانی و سپس افت قند خون میشوند. آب در طول روز بنوشید تا از بی آب شدن بدن اجتناب کنید و حداقل شش تا هشت ساعت در شب بخوابید.
محرک: تغییرات هورمونی
در بسیاری از زنان، میگرن با سیکل قاعدگی شان همراه میشود و چند روز پیش از دوره قاعدگی یا در حین آن ( در شرایطی که سطح استروژن کاهش یافته است) سردرد میگرنی اتفاق می افتد. برخی از زنان از داروهای ضد التهاب پیش از شروع سردرد یا هورمونهای پیشگیری از بارداری مانند قرص، حلقه واژنی یا چسب ضد بارداری برای جلوگیری از سردرد میگرنی میتوانند بهره ببرند. برخی دیگر نیز ممکن است از این موارد سودی نبرده یا حتی میگرنشان تشدید شود.
محرک: غذاهای سردرد آور
افرادی که به میگرن مبتلا هستند، اغلب اظهار میکنند برخی غذاها سردرد آنها را تحریک میکند. غذاهای متداول محرک سردرد عبارتند از پنیر، شکلات، مونوسدیم گلوتامات (نوعی افزودنی غذایی)، سس سویا و گوشتهای فراوری شده. اما مطالعات علمی هیچ غذای ویژه ای را به عنوان محرک میگرن تایید نکرده است.
محرک: تیرامین
مواد غذایی کهنه و تخمیر شده میزان زیادی تیرامین دارند (ماده ای که از تجزیه اسید آمینه تیروزین به وجود می آید). تیرامین موجب انقباض و سپس انبساط رگهای خونی شده و میگرن را تحریک میکند. برخی از متخصصان توصیه میکنند مصرف غذاهای کهنه و یا تخمیر شده مانند پنیر، سس سویا، ترشی را محدود کنید.
کافئین: هم مفید هم مضر
کافئین در ترکیب با برخی از داروهای مسکن، میتواند موجب آرام شدن سردرد شود. بیشتر افرادی که از میگرن رنج میبرند یک تا دو فنجان قهوه در روز بدون ایجاد هیچ مشکلی، مصرف میکنند. اما مصرف بیش از حد کافئین هنگام از بین رفتن تاثیر محرکی، میتواند به سردرد منجر شود.
شناسایی محرکهای فردی
با یادداشت روزانه، محرکهای سردرد میگرنی خود را کشف کنید. هر بار سردرد میگرنی شروع شد، درمورد علائم هشدار دهنده (پیش نشانه ها)، محرکها و شدت آن یادداشت برداری کنید. اگر محرکهای فردی خود را شناسایی کنید، میتوانید از سردردهای بعدی جلوگیری نمایید.
چه کسانی به میگرن مبتلا میشوند
احتمال میگرن در زنان سه برابر مردان است. اگر خویشاوند نزدیکی دارید که میگرن دارد، احتمال بیشتری دارد که شما نیز به میگرن دچار شوید. کارشناسان معتقدند میگرن میتواند در ارتباط با جهش ژنهایی باشد که بر نواحی مشخصی در مغز تاثیر میگذارند. میگرن در میان افراد مبتلا به صرع، افسردگی، آسم، اضطراب، سکته و برخی از اختلالات وراثتی و عصب شناختی دیگر شایعتر است.
میگرن در کودکان
حدود 5 درصد از کودکان دارای مشکلات سردرد، از میگرن رنج میبرند. میگرن هم در دختران و هم پسران وجود دارد اما پس از بلوغ در دختران شایعتر است. کودکان در صورت ابتلا به میگرن ممکن است علائمی بیش از سردرد داشته باشند از جمله درد معده و یا استفراغ شدید و مکرر (استفراغ دوره ای). اگر کودکی دچار عدم تعادل در پا، بی قراری و رنگ پریدگی شد یا حرکات غیر ارادی چشم یا استفراغ داشت، ممکن است نوعی میگرن به نام سرگیجه حمله ای خوش خیم داشته باشد.
تشخیص میگرن
میگرن را معمولا از روی علایم شناسایی میکنند اما پزشک ممکن است اسکن مغزی انجام دهد تا مطمئن شود بیماریهای دیگر موجب سردرد مانند تومور مغزی یا خونریزی مغزی عامل سردرد نیستند. سی تی اسکن از پرتوهای ایکس خاصی استفاده میکند و تصویر مقطعی از مغز ایجاد مینماید. در ام آر آی از فرکانس رادیویی و میدان مغناطیسی استفاده میشود و تصویری از مغز در اختیار پزشک قرار داده میشود.
بار سردرد
پیش از شروع درمان، پزشک ممکن است بار سردرد شما را ارزیابی کند (این که زندگی شما چه مقدار تحت تاثیر میگرنتان قرار گرفته است). در پرسشنامه ساده ای از شما سوال میشود که چند مرتبه کار، مدرسه یا فعالیتهای فراغت یا خانواده را به خاطر میگرن، از دست داده اید.
درمان: داروهای بدون نسخه
ترکیبی از مسکنهای مرسوم و داروهای ضد التهاب برای آرام کردن سردرد میگرنی میتوانند موثر باشند از جمله آسپرین، ناپروکسن سدیم، ایبو پروفن، استامینوفن. برخی از این داروها ویژه درمان میگرن طراحی شده اند. توجه داشته باشید مصرف بیش از حد دارو ممکن است سردرد را بدتر کند یا منجر به زخم یا مشکلات دیگر گوارشی شود.
درمان: تریپتان
تریپتان متداول ترین دارویی است که برای میگرن تجویز میشود و هنگامی که به موقع مصرف شود بیشترین اثر را خواهد داشت. تریپتانهای متداول عبارتند از ناراتریپتان ، الموتریپتان ، تروواتریپتان ، سوماتریپتان ، ریزاتریپتان ، واله تریپتان و زولمی تریپتان. افراد مبتلا به فشار خون بالا، بیماری قلبی، سکته و دیگر مشکلات ممکن است نتوانند تریپتان مصرف کنند. به دلیل احتمال بروز جدی تداخل دارویی ، پیش از مصرف باید سایر داروهای مورد استفاده خود از جمله داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد تشنج، را به اطلاع پزشک برسانید. عوارض تریپتان عبارت است از تهوع، سرگیجه، بی حسی، مور مور شدن و درد سینه.
درمان: ارگوتامین
اگر تریپتان در شما موثر نیست، پزشک ممکن است دی هیدرو ارگوتامین (Migranal) یا ارگوتامین (کافرگات یا میگرگات) به شکل قرص، اسپری بینی یا تزریق را تجویز کند. این داروها رگهای خونی را منقبض کرده و ممکن است تهوع، سرگیجه، درد عضله یا مزه بد در دهان ایجاد نمایند. معمولا این داروها به اندازه تریپتانها موثر نیستند و ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند.
اثر بخشی درمان
پس از این که دو یا سه بار سردرد خود را با داروهای تجویز شده درمان کردید از خود چند سوال ساده بپرسید. آیا واقعا موثر بود؟ اگر پاسخ منفی است، باید با پزشک درباره تغییر درمان صحبت کنید. باید مصرف دارو را از اولین علایم حمله شروع کنید (حداقل دو ساعت اول شروع حمله).
محدودیت های مصرف دارو
مصرف بیش از حد دارو گاهی اوقات منجر به سردردهای مزمن میشود. نباید داروی تجویز شده را بیش از دو بار در هفته مصرف کنید. با توقف یا کاهش تدریجی مصرف تحت نظارت پزشک میتوانید از سردرد مزمن خلاص شوید. داروهای مسکن حاوی مخدر تنها زمانی باید مصرف شوند که داروهای دیگر در تسکین درد موثر واقع نشده اند، چون ممکن است اعتیاد آور باشند.
درمان پیشگیرانه
اگر میگرن مکرر یا بسیار شدید دارید ممکن است لازم باشد هر روز دارو مصرف کنید تا از حمله پیشگیری نمایید. تیمولول، دیوالپراکس سدیم، پروپرانولول و توپیرامات از جمله داروهای پیشگیرانه رایج و مورد تایید هستند. این داروها برای درمان فشار خون بالا یا پیشگیری از تشنج ساخته شده اند.
درمان جایگزین: بیوفیدبک
تمرین بیوفیدبک و آرام سازی (ریلکسیشن) میتواند تاثیر آرام بخشی نظیر مصرف دارو برایتان داشته باشد. بیو فیدبک با استفاده از یک نمایشگر به شما یاد دهد شروع تنش عضلانی و تغییرات دمای بدن را که علائم استرس هستند، شناسایی کنید.
درمان جایگزین: طب سوزنی
طب سوزنی شیوه ای از طب چینی است که از سوزنهای بسیار کوچک استفاده میکند و آنها را در نواحی خاصی از بدن وارد میکند تا جریان انرژی در بدن را متوازن سازد. برخی از محققان دریافته اند که طب سوزنی باعث آزاد سازی مواد شیمیایی در مغز میشود که بر کاهش درد تاثیر میگذارند اما مطالعاتی که بر روی کارایی طب سوزنی در کاهش علائم میگرن، انجام شده است نتایج متناقضی را نشان داده است.
مزیت پیری
میگرن اغلب بین سنین بیست تا شصت سالگی رخ میدهد. با این که افراد مسن هنوز دچار میگرن میشوند اما اغلب با افزایش سن شدت و دفعات آن کاهش یافته و حتی ممکن است به طور کامل از بین برود. مدیریت خوب میگرن میتواند به رهایی همیشگی از میگرن کمک کند.
چه زمانی به درمان فوری پزشکی نیاز است؟
هر سردرد جدیدی که شدت غیر معمول دارد یا بیش از چند روز طول کشیده است، باید مورد بررسی پزشک قرار بگیرد. همینطور الگوی تغییرات سردرد مانند محرکهای جدید را باید به پزشک اطلاع دهید. اگر سردرد همراه با سرگیجه، تب، سفت شدن گردن یا فلج دارید، فورا با اورژانس تماس بگیرید
