چه مقدار زمان می خواهد تا کودکم شروع به سخن گفتن کند و زبانش برای صحبت کردن باز شود!
آنچه ما به عنوان گفتار می‌شنویم از دو بخش درک و بیان تشکیل شده، کودکان قبل از شروع به صحبت و بیان کلمات باید توانایی درک کلمه و گفتار دیگران را داشته باشند، اما بسیاری از والدین از زمان‌بندی حدودی درک گفتاری کودکانشان مطلع نیستند و همین اطلاع نداشتن کافی زمینه‌ای می‌شود که ناخواسته کودکانشان به مرور دچار اختلالاتی در نحوه ارتباط کلامی با دیگران شوند.
مهسا مقدم، کارشناس ارشد گفتار درمانی در زمینه این زمان بندی‌ها می‌گوید: اغلب کودکان بین 4-2 ماهگی احساسات موجود در گفتار اطرافیان شامل عصبانیت یا مهربانی را می‌فهمند. حدود 6 ماهگی دستوراتی مانند «دست بزن و بای بای کن» را درک می‌کنند و در بازه زمانی 12-7 ماهگی به اسمشان واکنش نشان می‌دهند؛ با افزایش سن خزانه واژگان درکی کودک مرتباً افزایش می‌یابد و با افزایش خزانه درکی کودک، واژگان بیانی شکل می‌گیرند.
کودکان از تولد تا 6 ماهگی صداسازی‌های متنوع و لذت‌بخشی تولید می‌کنند و اکثراً شامل صداهای (ب، م، پ) است. بین 12-7 ماهگی صداهای متنوع تری در غان و غون کودک ظاهر می‌شود و از حدود 12 ماهگی کودک شروع به بیان کلمات هدفمند و معنادار کرده و تلاش می‌کند الگوهای گفتاری شبیه بزرگسالان را تقلید کند.
به گفته مقدم، توقع می‌رود تا 18 ماهگی خزانه واژگان بیانی کودک حدود 30-20 کلمه باشد و از آنها برای درخواست آنچه نیاز دارد استفاده کند، در حدود 2 سالگی خزانه واژگان بیانی کودک به 100-50 کلمه می‌رسد و حدود 300 کلمه یا بیشتر را درک می‌کند. در این سن کودک شروع به ترکیب اسامی، صفت‌ها و افعال کرده و ضمایر در گفتار ظاهر می‌شوند. در این سن می‌توان برای کودک داستان خواند و توقع داشت کودک از شنیدن آن لذت ببرد. این سن دوران مهمی در رشد گفتار است، در صورتی که کودک شما تا 2 سالگی هنوز کلمه بیانی هدفمندی ندارد یا از تعداد کلمات بیانی محدودی استفاده می‌کند. فرصت را از دست ندهید و به یک آسیب شناس گفتار و زبان مراجعه کنید. یک جلسه ارزیابی توسط گفتار درمانگر می‌تواند نگرانی‌های شما را پاسخ دهد. یک گفتار درمانگر با داشتن علم کافی نسبت به روند رشد گفتار کودکان و عوامل تأثیرگذار روی گفتار به ارزیابی کودک شما پرداخته و سطح درک و بیان کودک را مورد بررسی قرار می‌دهد.
مداخلات درمانی به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود، مقدم در ادامه می‌افزاید: گاهی ممکن است مداخلات مستقیم درمان در قالب بازی برای کودکان کوچکتر در محیط کنترل شده مثل کلینیک گفتار درمانی آغاز شود تا کودک در حضور فردی غریبه که مطمئن است اشاراتش را نمی‌فهمد تلاش‌هایی برای تولید گفتار ایجاد کند.
گفتنی است، بجز موارد محیطی مانند نداشتن تحریک کافی کلامی از سوی والدین و سایرین، دیدن بیش از حد کارتون یا انجام بیش از حد بازی‌های رایانه‌ای با تبلت‌ها و گوشی‌های تلفن همراه اختلالاتی نظیر کم شنوایی، اوتیسم، بیش فعالی و نقص توجه و تمرکز، سندرم داون، فلج مغزی، مشکلات ذهنی و تأخیر رشدی کلی نیز می‌توانند تأخیر در گفتار را ایجاد کنند.
نقش والدین در درمان تأخیر گفتار ناشی از شرایط محیط کودک:
برای کمک به بهتر شدن ارتباط کلامی کودک، والدین نقشی فعال و مؤثر دارند، این گفتار درمان، در زمینه همکاری والدین در این خصوص توصیه می‌کند:
– همان طور که بیان شد، شناخت زیربنای گفتار است. اگر کودک شناخت خوبی نداشته باشد حتی اگر کلمه‌ای را بیان کند درک صحیحی از آن نخواهد داشت و کاربرد کلمه بیانیش را نمی‌داند. روی مهارت‌های شناختی کودک کار کنید. شناخت اعضای بدن، اسامی افراد نزدیک، میوه‌ها، حیوانات، اشیا و خوراکی‌ها از جمله مقوله‌هایی هستند که باید روی آنها کار شود. در این مرحله فقط از کودک بخواهید آنچه نام می‌برید را نشان دهد یا از بین کارت تصاویر آن را انتخاب کند.
– با کودک زیاد صحبت کنید، برایش شعر بخوانید و قصه تعریف کنید.
– از هر چیزی که توجه کودک را به خود جلب کرده به عنوان یک موقعیت آموزشی استفاده کنید و در موردش شروع به صحبت کنید. به طور مثال اگر کودک به یک سیب نگاه می‌کند شروع کنید و در مورد آن حرف بزنید: «این یک سیبه. این یک سیب کوچولوئه. سیب من قرمزه. بابا سیب خریده. من سیب دوست دارم. بیا با هم سیب بخوریم و…»
– سعی کنید از جملات ساده و قابل فهم برای کودک استفاده کنید.
– به گفتارتان آهنگ و هیجان بدهید تا برای کودکتان جالب باشد و به آن توجه کند.
– کودک را با صداهای مختلف مثل صدای حیوانات، صدای وسایل نقلیه، صداهای محیطی و وسایل موسیقی آشنا کنید. کودکان به این صداها توجه بیشتری نشان می‌دهد.
– بتدریج به اشارات کودک بی‌توجهی کنید و در مقابل آواسازی‌ها، کودک را تشویق کنید حتی اگر آواسازی کودک یک کلمه معنادار نباشد. گاهی آواسازی‌هایش را تقلید کنید تا تشویق به ادامه آنها شود و متوجه شود توانسته از صداها برای برقراری رابطه استفاده کند.
روزنامه «ایران»
