آسیب شناسی ازدواج کودکان

در این مطلب می خواهیم آسیب ها و پیامدهای ازدواج در سنین کودکی را برشمریم و قوانین مهم در زمینه آن را بدانیم

رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی روز گذشته از ازدواج 360 دختر در سن کمتر از 14 سال در سال‌های گذشته خبر داد که 10 مورد از آنان کمتر از 10 سال داشتند! و آمارهای سال پیش نیز نشان می‌دهد بیش از پنج درصد زنانی که در ۹ ماهه نخست سال ١٣٩٢ (فروردین تا آذر ۱۳۹۲) ازدواج کرده‌اند، کمتر از۱۵ سال سن داشته‌اند. یعنی بر اساس آمار رسمی، ازدواج نزدیک به ۳۱ هزار دختربچه زیر ۱۵ سال طی این مدت به ثبت رسیده است؛ دخترانی که یوغ ازدواج ناخواسته بر گردنشان افکنده می‌شود و در حالی که در یک دست عروسک در آغوش دارند در دست دیگر عنان یک زندگی زناشویی بر دستان نحیف و کوچکشان سپرده می‌شود و پا به دنیایی می‌گذارند که نه “ب” بسم‌الله‌اش را می‌دانند نه “ن” پایان‌اش را می‌شناسند!

 طبق قانون ازدواج دختران زیر 13 سال و پسران زیر 15سال غیرقانونی است مگر به 3 شرط؛ اجازه ولی، رعایت مصلحت و تشخیص دادگاه صالح و این در حالی است که طبق اظهارات آسیب‌شناسان‌، جامعه شناسان و حقوقدانان برخی خانواده‌ها بی‌توجه به غیرقانونی بودن ازدواج کودکان اما همچنان این اقدام غیرقانونی مثل آب خوردن در زیر پوست شهر ساری و جاری است تا جایی که به اعتقاد سعید خراطها، آسیب‌شناس حتی وجود یک مورد از اینگونه ازدواج‌ها نیز در جامعه مشکل‌زاست، چه رسد به 360 نفر. هر چند این آمار نیز چندان قابل اتکا نیست، زیرا بسیاری از این دست ازدواج‌ها به علت غیرقانونی بودن ثبت نمی‌شوند.

گفتگو با این آسیب‌شناس را در ادامه می‌خوانید.
سعید خراطها درباره موضوع ازدواج کودکان و نوجوانان زیر 13 سال (دختران) و 15 سال (پسران) گفت: در جوامع مختلف براساس ویژگی‌های جمعیتی و مردم شناختی، براساس هرم جنسی و سنی و … قوانینی وضع و محدودیت‌هایی برای سن بلوغ و ازدواج در نظر گرفته می‌شود. این آسیب شناس افزود: موضوع ازدواج زود دختران، به نوعی سوءاستفاده از کودکان است. همان طور که کار برای کودکان ممنوع است، ازدواج آنها هم همین حکم را دارد. وی در بیان انواع بلوغ در جامعه به بلوغ جسمی، جنسی و اجتماعی اشاره کرد و گفت: بلوغ جنسی یعنی آشنایی با مفاهیم و ممنوعیت‌ها و ارزش‌های جنسی. بلوغ جسمی هم زمانی اتفاق می افتد که فرد به حدی از تکامل جسمی رسیده باشد و توانایی تولید مثل را پیدا کند.بلوغ اجتماعی نیز به آشنایی فرد با قوانین، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه اطلاق می‌شود. وی افزود: همه این بلوغ‌ها درحالی است که اکثر کودکان و نوجوانان زیر 13 و 15 سال به این بلوغ‌ها نرسیده‌اند در نتیجه ازدواج با این افراد از این جهت که فرد هنوز بالغ نشده دچار اشکال است.

خراطها با تاکید بر اینکه از سوی دیگر ازدواج یک امر صرفا جسمی یا جنسی یا اجتماعی نیست، اظهار کرد: از این رو صرف رسیدن یک فرد به بلوغ جسمی یا جنسی وی آمادگی ازدواج کردن را پیدا نمی‌کند و لازم است که فرد در هر سه زمینه به بلوغ نرسیده باشد. بنابراین وقتی کودکی که به بلوغ نرسیده و قدرت اختیار هم ندارد و از بعد آگاهی نیز دریافت او از امر ازدواج ناقص است قطعا به مثابه تجاوز و کودک فروشی است. این آسیب شناس تاکید کرد: همان طور که بسیاری از والدین این روزها با آگاهی و اختیار اقدام به فرزندفروشی و کودک فروشی می‌کنند، ازدواج زودهنگام کودکان نیز همان فرزندفروشی است با این تفاوت که در برخی از آنها این مسئله در شناسنامه ثبت می‌شود. وی با اشاره به شرط اذن ولی در ازدواج دختران زیر 13 سال و پسران زیر 15 سال نیز گفت: قطعا والدین این کودکان هم به بلوغ اجتماعی نرسیده‌اند که حاضر می‌شوند کودکان را وادار به ازدواج کنند. حتی می‌توانیم بگوییم اگر به بطن ازدواج‌های زودهنگام دختران نگاه کنیم دقیقا همان کودک‌فروشی است زیرا در اکثر موارد همسر این دختران افرادی سن بالا و با فاصله سنی بسیار از آنها و حتی متاهل هستند و صرفا بعد جنسی ازدواج در این روابط مطرح است پس مصداق تجاوز را پیدا می‌کند حتی اگر پدر آن دختر هم راضی به ازدواج شده باشد در اصل قضیه توفیری ندارد.

خراطها تاکید کرد: پس فروش کودکان فرقی با اجبار کودکان به ازدواج ندارد. پس لازم است برای جلوگیری از این تخلف حکومت و قانون پا پیش بگذارند و ازدواج را برای کودکان نابالغ ولو با اجازه ولی ممنوع اعلام کنند.وی در پاسخ به اینکه پس به نوعی کلاه شرعی سر خود می‌گذارند؟ اظهار کرد: نه اتفاقا شرع هم این موضوع را قبول ندارد که کودک نابالغ ازدواج کند.خراطها یادآور شد: البته در برخی جوامع سن بلوغ پایین‌تر است یا شرایط کشور به گونه‌ای است که نیاز مبرم و حیاتی به افزایش زاد و ولد وجود دارد مثلا در شرایط جنگ، نابودی جمعیت در پی شیوع بیماری‌های مرگبار و … که در این جوامع تا حدودی شرع و عرف و عقل ایجاب می‌کند ازدواج در سنین پایین آن هم تنها در یک دوره مشخص مجاز دانسته شود در غیر این صورت این اقدام نه شرعی است، نه عرفی و نه قانونی. زیرا اینگونه ازدواج‌ها، ازدواج سالمی نیستند و مشکل قانونی دارد.

این جامعه‌شناس در پاسخ به اینکه اما قانون اجازه ازدواج با دختران زیر 13 سال را به سه شرط داده، گفت: از آن جهت این عمل مشکل قانونی دارد که سالب اختیار فرد است و چون کودک بالاجبار تن به ازدواج می دهد، اجبار ازدواج را غیرقانونی می‌کند.خراطها با اشاره به آسیب‌های اجتماعی پیش آمده در پی ازدواج زودهنگام کودکان در یک جامعه نیز بیان کرد: بعد از مدتی از ازدواج زودهنگام، اگر هم دختر در کودکی ازدواج کرده باشد هم پسر هر دو بعد از مدتی به اجباری بودن ازدواجشان پی می‌برند و می‌فهمند که به جای ازدواج باید درس می‌خواندند، انتخاب می‌کردند و نقش می‌داشتند در نتیجه آمار طلاق، خودکشی، خیانت، فرار از خانه و حتی اعتیاد افزایش می یابد. وی تاکید کرد: این نکته را هم بگویم که آسیب‌های ناشی از ازدواج زودهنگام تنها متوجه دختران نیست بلکه پسرانی هم که در کودکی ازدواج می‌کنند بعد از مدتی دچار آسیب‌هایی می شوند به عبارت بهتر ازدواج زودهنگام چه برای دختران، چه برای پسران زمینه‌ساز ورود آنها به مجموعه‌ای از آسیب‌های اجتماعی است.این آسیب‌‌شناس به فرزندان متولد شده در این خانواده‌ها نیز اشاره کرد و گفت: از آنجا که در این خانواده‌ها خشونت و بحث آسیب‌های اجتماعی بالاست، کودکان این افراد نیز در معرض از یک سو ازدواج زودهنگام و از سوی دیگر فرار و اعتیاد و نابهنجاری و نابسامانی‌های اخلاقی قرار دارند و این مشکلات و آسیب‌ها زنجیره‌وار از والدین به فرزندان و … منتقل می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه بیشترین آسیب در خانواده‌هایی که ازدواج زودهنگام دارند بحث خشونت است، گفت: وقتی زن یک زندگی نابالغ و کودک باشد مرد مجبور است او را بزند تا به قول خودشان بفهمد و عاقل شود در نتیجه خشونت در این نوع خانواده‌ها بسیار دیده می‌شود و از والدین به فرزندان منتقل می‌شود.این آسیب شناس ادامه داد: آسیب مهم دیگر جرایم جنسی است زیرا فرد نابالغ اطلاعی از ارزش‌ها و ناهنجاری‌های جنسی ندارد و اصلا خوب و بد را تشخیص نمی‌دهد در نتیجه در زمینه مسائل جنسی به راحتی به بیراهه کشانده می‌شود. خراطها همچنین در پاسخ به اینکه در صورت اصلاح قانون مربوط به ازدواج کودکان، اما همچنان در برخی مناطق ایران مسائل فرهنگی و نواقص آن پابرجاست، اظهار کرد: قانون یک بخش است و فرهنگ یک بحث دیگر اما ما نمی‌توانیم به این موضوع اکتفا کنیم که چون فرهنگ در برخی مناطق نادرست است، پس قانون هم نادرست باقی بماند و عملا عقل و خرد را نادیده بگیریم. از سوی دیگر، قانون یکی از ابزارهای کنترل فرهنگ نیز هست. این آسیب شناس تاکید کرد: سازمان‌های مردم نهاد و مردم‌مدار نیز باید در این موارد ورود کرده و اقدام به فرهنگ سازی کنند.خراط‌ها در پایان با اشاره به آمار ارائه شده از سوی مسئولان درباره تعداد دختران متاهل زیر 14 سال گفت: حتی وجود یک مورد از اینگونه ازدواج‌ها نیز در جامعه مشکل‌زاست، چه رسد به 360 نفر هر چند این آمار نیز چندان قابل اتکا نیست، زیرا بسیاری از این دست ازدواج‌ها به علت غیرقانونی بودن ثبت نمی‌شوند. به عبارت دیگر آمارها بسیار بیشتر از اینهاست که لازم است زنگ خطر در این زمینه به صدا درآید.

روزنامه آفتاب یزد