علائم و نشانه های سرطان در تخمدان

این سرطان سن و سال نمی‌شناسد

تخمدان یکی از بافت‌های خاص در بدن محسوب می‌شود چرا که سلول‌های آن مانند سلول‌های بنیادی بند ناف یا مغز استخوان، قابلیت تبدیل شدن به بافت‌های مختلف را دارند. این امر باعث می‌شود سرطان‌های نشات گرفته از تخمدان شبیه به بافت‌های مختلف بدن باشند و تنوع زیادی هم داشته باشند. سرطان تخمدان دومین سرطان شایع دستگاه تناسلی زنان به حساب می‌آید و خطر مرگ و میر بر اثر آن از سایر سرطان‌های دستگاه تناسلی بیشتر است.

سن شیوع این سرطان نیز دو طیف مختلف دارد. درواقع برخلاف اغلب سرطان‌ها که بیشتر درسنین بالا بروز می‌کنند، سرطان‌های تخمدان می‌توانند هم در سنین پایین و هم سنین بالا مشاهده شوند.

تشخیص کیست ساده از بدخیم

کیست‌های ساده، کیست‌هایی هستند که داخل‌شان خونریزی داشته و کیست‌های دو طبقه (کیست‌هایی که یک بخش ساده و یک بخش خونریزی‌دهنده دارند) همگی از دسته کیست‌های بسیار شایع و خوش‌خیم تخمدان هستند. آندومتریوز نیز مانند کیست‌های خونریزی‌دهنده جزو موارد خوش‌خیم به حساب می‌آید و معمولا هر ماه با قاعدگی تشدید می‌شود. کیست‌های خوش‌خیم دیواره خیلی مشخصی دارند و تک‌حفره‌ای  هستند.

در این کیست‌ها هیچ گونه جوانه‌ای  از طرف دیواره به سمت داخل کیست وجود ندارد و داخل‌شان ماده جامد دیده نمی‌شود. در واقع تمامی این کیست‌ها، فولیکول‌های حاوی مایع یا خون هستند و خطر بدخیمی ندارند. در مقابل، کیست‌های بدخیم معمولا چندحفره‌ای  هستند و داخل‌شان جوانه و حتی عروق خونی وجود دارد. همچنین دیواره آنها ضخیم و بافت داخل‌شان هتروژن است؛ یعنی، هم محتویات مایع و هم جامد دارند.

تمامی این کیست‌ها باید مشکوک تلقی شوند تا خلاف آن ثابت شود. لازم به ذکر است که کیست‌های خوش‌خیم معمولا با مصرف قرص ضد بارداری یا گذشتن چند سیکل ماهانه از بین می‌روند اما تومورهای بدخیم باید جراحی و شیمی‌درمانی شوند.

وقتی شکم آب می‌آورد. . .

آسیت یا جمع شدن مایع یا آب اضافی در پشت رحم و قسمت‌های دیگر به خصوص در زاویه کبدی می‌تواند نشانه این باشد که سرطان از تخمدان به قسمت‌های دیگر گسترش پیدا کرده است. این حالت معمولا با افزایش قطر شکم نیز همراه است. در مراحل پیشرفته این بیماری، توده تخمدانی بسیار بزرگ می‌شود و گاه سرطان به روده یا مثانه نیز گسترش پیدا می‌کند. در این صورت در مثانه و روده حالت جوانه زدن یا رسوب بافت سرطانی مشاهده می‌شود. گاهی اوقات هم در معاینه زنان، سفتی یا توده خیلی بزرگ داخل شکم حس می‌شود. نامنظم شدن قاعدگی نیز می‌تواند از نشانه‌های این سرطان باشد اما علامت قطعی آن نیست.

چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر به سرطان تخمدان مشکوک باشیم باید آزمایشات تومورمارکر انجام دهیم تا مشخص شود توده خوش‌خیم است یا بدخیم. اگر جواب این آزمایشات مثبت باشد باید به اقدامات تکمیلی از جمله اسکن، ‌ام آر آی، سونوگرافی کل شکم، بررسی آنزیم‌های کبدی، بررسی غدد لنفاوی اطراف شریان آئورت و شریان‌های لگنی و. . . بپردازیم. به این ترتیب می‌توان فهمید که سرطان در چه مرحله‌ای  است و اینکه آیا به بافت‌های اطراف گسترش پیدا کرده است یا خیر.

«کیتی بیتس» از بازیگران قدیمی سینمای تجاری است که در فیلم‌های معروفی از جمله «نیمه‌شب در پاریس»، «تایتانیک» و «روز ولنتاین» ایفای نقش کرده است. این بازیگر 66 ساله باوجود موفقیت‌های شغلی‌اش، در سال 2003 متوجه شد به سرطان تخمدان مبتلا شده است. او سالیان سال با این سرطان جنگید و بالاخره آن را شکست داد چون این بیماری هیچ وقت کیتی را ناامید نکرد و در عوض به او تجربیات مفیدی بخشید. او اکنون به تمام خانم‌ها توصیه می‌کند از بررسی‌ها و آزمایشات دوره‌ای  زنان غافل نشوند و همواره سلامت خود را در اولویت قرار دهند.

درمان با شیمی‌درمانی و جراحی

بعد از تشخیص سرطان، بیمار باید برای مرحله بندی بیماری و درمان آن به متخصص آنکولوژی یا سرطان مراجعه کند. اگر بیماری در مرحله پیشرفته باشد معمولا شش دوره شیمی‌درمانی انجام می‌شود تا توده کاهش سایز پیدا کند. پس از آن هم عمل جراحی انجام می‌شود تا بیشترین توده سرطانی ممکن از بدن خارج شود. در واقع هر چقدر بافت سرطانی بیشتری را از بدن خارج کنیم بیمار مدت طولانی‌تری زنده می‌ماند و به شیمی‌درمانی‌های بعدی بهتر پاسخ می‌دهد.

بعد از عمل هم مجدد باید آزمایش تومورمارکر را انجام دهیم تا مطمئن شویم بیماری عود نکرده باشد. البته اگر جراحی به خوبی انجام شود میزان تومورمارکرها تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.

عامل خطر 1: ژنتیک

در مورد سرطان‌هایی که در سنین جوانی رخ می‌دهند عوامل خطر مشخصی وجود ندارد اما در مورد سرطان‌های تخمدان در سنین بالا مهم‌ترین عامل خطر، ژنتیک و سابقه خانوادگی است. بنابراین اگر در اعضای فامیل درجه‌یک‌تان سابقه سرطان‌هایی مثل سرطان تخمدان، رحم، سینه، پروستات، روده و معده وجود دارد باید بیشتر مراقب خود باشید.

عامل خطر 2: تغذیه و دخانیات

عوامل خارجی از جمله تغذیه نامناسب، مصرف چربی زیاد، نیترات‌ها و نیتریت‌ها، سوسیس و کالباس و فست‌فودها از فاکتورهای خطرساز این سرطان به حساب می‌آیند. افراد چاق به‌طور کلی بیشتر در معرض خطر سرطان‌های رحم، تخمدان و سینه قرار دارند زیرا بافت‌های چربی ذخیره کننده هورمون‌های استروئیدی زنانه و مردانه هستند و هر چقدر مقدار آنها بیشتر باشد سطح این هورمون‌ها به مدت طولانی‌تری در بدن بالا می‌ماند. استفاده از دخانیات و مواد مخدر نیز خطر ابتلا به سرطان تخمدان را بالا می‌برد.

عامل خطر 3: سن بالا و آندومتریوز

بالا رفتن سن از دیگر عوامل خطرساز این سرطان محسوب می‌شود. درواقع 70 تا 80 درصد از سرطان‌های تخمدان در سنین بالای 50 سال اتفاق می‌افتند. بیماری آندومتریوز نیز به میزان کمی احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را بالا می‌برد اما این موضوع نباید باعث نگرانی مبتلایان به آندومتریوز شود زیرا این بیماری مانند فیبروم به ندرت تبدیل به سرطان می‌شود. با این حال همیشه باید محتاط بود و چکاپ‌های دوره‌ای  را انجام داد.

عامل خطر 4: عدم بارداری و هورمون درمانی

خانم‌هایی که هرگز حامله نشده‌اند بیشتر از کسانی که زایمان کرده‌اند در معرض خطر این سرطان قرار دارند. هورمون‌درمانی و مصرف بیش از حد داروهای محرک تخمک گذاری نیز خطر این بیماری را بالا می‌برند.

شاید بتوان باروری را حفظ کرد

سرطان‌هایی که در سنین پایین رخ می‌دهند بسیار خطرناک و کشنده هستند اما اگر در مراحل ابتدایی تشخیص داده شوند درمان پذیرند. حتی در مراحل 1 و 2 سرطان نیز اگر بیماری خیلی پیشرفته نباشد می‌توان قدرت باروری را حفظ کرد. برای این منظور فقط یکی از تخمدان‌ها خارج شده و از تخمدان دیگر بیوپسی گرفته می‌شود؛ بنابراین بیمار می‌تواند باردار شود. اما در مراحل پیشرفته سرطان هر دو تخمدان باید خارج شوند. در این صورت بیمار یائسه شده و دیگر نمی‌تواند با تخمک خودش باردار شود.

سرطان تخمدان چه علائمی ‌دارد؟

گروهی از علائم سرطان تخمدان موضعی هستند. به این ترتیب که بیمار ممکن است در ناحیه کف لگن درد داشته باشد و دچار تکرر ادرار و اشکال در اجابت مزاج شود. در نهایت هم ممکن است با تجمع آب در شکم و یا کاهش وزن همراه شود. در صورت وجود هر یک از این علائم باید حتما سونوگرافی (سونوگرافی واژینال در خانم‌های متاهل و سونوگرافی شکمی در خانم‌های مجرد) انجام شود. سپس اگر توده‌ای  در تخمدان‌ها مشاهده شود باید با در نظر گرفتن ویژگی‌های آن، مشخص کنیم آیا خوش‌خیم است یا بدخیم