کیسه آب جنینی، کیسه ای نازک اما بسیار مستحکم است که دور جنین را احاطه کرده و جنین و مایع آمنیون و جفت و بندناف داخل آن قرار دارند. مایع آمنیوتیک ماده ای است که جنین رادر کیسه جنین احاطه کرده است. افزایش یا کاهش جزیی در مقدار مایع آمنیوتیک معمولا مشکلی نیست، ولی تفاوت های زیاد در حجم مایع آمنیوتیک ممکن است نشانه ای از سایر مشکلات باشد.
مایع آمنیوتیک چیست؟
مایع آمنیوتیک مایعی است که جنین را در خود غوطه ور کرده است. در نیمه اول بارداری مایع آمنیوتیک دارای خصوصیات مایع خارج سلولی جنین است ودر نیمه دوم بارداری تکامل عملکرد کلیوی و گوارشی جنین را نشان می دهد. این مایع رنگ خاصی ندارد و از بی رنگ تا نسبتا سفید (مثل دوغاب رقیق) می تواند باشد.
حجم مایع آمنیون چقدر است؟
همانطور که قبلا گفته شده حجم مایع به لحاظ مقدار در حال افزایش است. اما همیشه یک تناسب بین مایع و سن و جثه جنین وجود دارد. طوری که مایع آمنیون در:
- 10 هفته حدود 30 میلی لیتر است.
- 16 هفته حدود 200 میلی لیتر است.
- پس از 34 هفته بیش از یک لیتر است.
اندازه گیری مــــــایع آمنیوتیک:
به دو روش انجام می شود.
- maximum vertical pocket) MVP) بزرگترین پاکه ی عمودی بیشترین قطر کیسه آب که هیچ عضو و اندام جنین داخل آن نباشد .مقدار طبیعی “بزرگترین پاکه آمنیوتیک” آن 2الی 8 سانتی متر است.اما معمولا در سونوگرافی ها به این روش گزارش نمی شود.
- Amniotic fluid index) AFI)- شاخص مایع آمنیون AFI: این شاخص بطور شایع در سونوگرافی ها گزارش می شود. در این روش رحم به چهار قسمت مساوی تقسیم می شود که در هر یک از آنها بزرگترین قطر کیسه اندازه گیری می شود. اعداد حاصل با هم جمع شده و شاخص گزارش می شود. مقدار طبیعی آن 5 الی 24 سانتی متر است.
پلی هیدرآمنـیوس:
اصطلاح پزشکی برای مقدار بسیار زیاد مایع، پلی هیدرامنیوس یا هیدرامنیوس است. این شرایط به طور کاملا مکرر اتفاق می افتد. اغلب افزایش حجم مایع جزیی است. پزشکان همیشه علت آن را نمی دانند اما قطعا می دانند که افزایش جزیی معمولا مشکلی ایجاد نمی کند. افزایش های بیشتر ممکن است با یک وضعیت پزشکی در مادر مانند دیابت یا بیماری های ویروسی خاص مرتبط باشد. در بعضی موارد نادر وجود مایع بسیار زیاد ممکن است ناشی از مشکلات خاص جنینی باشد؛ مثلا ممکن است جنین برای بلعیدن مایع دچار مشکل باشد بنابراین مقدار بیشتری از آن در کیسه انباشته می شود.
پلی هیدرآمنیوس عبارت است از تجمع مایع آمنوتیک بیش از 2000 میلی لیتر و AFI بیشتر از 24 سانتی متر و بیشتر در سه ماه سوم حاملگی ووجود mvp بیش تر از 8 سانتی متر است .
شیوع:
هیدرآمنیوس در حدود 1% حاملگی ها را شامل می شود .تشخیص معمولا به طور کلینیکی حدس زده می‌شود و بوسیله آزمایش سونوگرافی تایید می‌شود.
دلایل افزایش بیش از حد مایع:
1- دیابت مادر
2- ماکروزومی یا حاملگی چندقلویی
3- ناهنجاری های جنینی
عوارض و خطرات:
– اتساع زیاد رحم و پارگی پرده ها
– زایمان زودرس وخونریزی پس از زایمان
– افزایش فشار داخل شکمی
– کاهش ظرفیت تنفسی
– انسداد گوارشی یا ادراری و افزایش ریسک عفونت ادراری
– مرگ و میر پری ناتال بین 15 الی 30 % به علت نواقص همراه با زایمان، اختلالات کروموزومی، پارگی زودرس پرده ها و حوادث بند ناف.
تشخیص:
بزرگ شدن رحم به همراه اشکال در لمس اجزا کوچک جنین وشنیدن صدای قلب معمولا اولین یافته بالینی هیدرآمنیوس است .در موارد شدید دیواره رحم آنقدر سفت است که لمس هیچ قسمتی از جنین مقدور نیست .از سونوگرافی ورادیوگرافی می توان در تشخیص کمک گرفت.
درمان:
در حدود 50 %موارد به خصوص در موارد خفیف مشکل خودبخود حل می شود چنانچه تنگی نفس یا درد شکم وجود دارد یا حرکت کردن مشکل می باشد بستری کردن بیمار ضروری است.
استراحت مطلق وتسکین بیمار تا حدودی وضعیت را تحمل پذیر می کند ولی به ندرت روی مایع تاثیر می گذارد در صورتی که مایع خیلی زیاد باشد ویاسبب ناراحتی زیادی شود پزشک ممکن است بااستفاده از روشی به نام آمنیوسنتز درمانی مقداری از مایع را خارج کند
الیگوهیدرآمنیوس:
به کم شدن مقدار مایع آمنیوتیک، الیگوهیدرامنیوس می گویند. حجم مایع آمنیوتیک به طور طبیعی بعد از هفته 34 تا 36 کاهش می یابد، اما اگر از حد معینی پایین تر برود پزشک با انجام آزمایش های خاصی جنین را بیشتر تحت نظر می گیرد. یک دلیل شایع برای کم بودن مایع آمنیوتیک پارگی پرده های جنینی است که امکان چکیدن مایع را به بیرون میسر می کند.
شروع زود هنگام الیگوهیدرآمنیوس:
الیگوهیدرآمنیوس تقریبا همیشه با انسداد دستگاه ادراری جنین یا آژنزی کلیوی جنینی مشاهده می شود , بنابر این آنوری تقریبا نقش اتیولوژیک در چنین موارد ی دارد . تراوش مزمن مایع از شکافهای موجود در پرده ها حجم مایع آمنیونی را به شدت کاهش می دهد.
پیــــش آگهی:
پیامد جنینی در موارد شروع زود هنگام الیگوهیدرآمنیوس بد است وبا وجود 50% مرگ ومیر همراه است .از سوی دیگر چسبندگی های بین آمنیون واندام های جنین ممکن است منجر به ناهنجاری های شدید شود .
وقتی که میزان مایع آمنیونی ناچیز است هیپوپلازی ریوی شایع است .
الیگوهیدرآمنیوس در اواخر حاملگی :
حجم مایع آمنیونی به طور طبیعی بعد از هفته 35 کاهش می یابد .اداره کردن الیگو هیدروآمنیوس در اواخر حاملگی بستگی به وضیعت کلینیکی دارد .در یک حاملگی عارضه دار شده با الیگوهیدرآمنیوس ومحدودیت رشد جنینی به دلیل عوارض همراه ,مراقبت دقیق جنینی مهم است وزایمان به دلایل مادری وجنینی توصیه می شود .
عوارض:
– فشرده شدن بند ناف حین لیبر
– اندکس 5 سانتی متر یا کمتر همواره با افزایش 5 برابر میزان زایمان سزارین همراه است .
– افزایش 50 % افت متغیر صدای قلب در طی لیبر
– خطر دفع مکونیوم غلیظ
درمان:
شامل آمنیوانفوزیون محلول کریستالوئید جهت جایگزینی مایع کاهش یافته است.
هرگونه کپی برداری با لینک دهی مستقیم به سایت دکتر سلام مجاز است.
بیشتر بخوانید:
هفته چهلم بارداری و مراقبت های لازم
هفته سی و نهم بارداری و مراقبت های لازم
هفته سی و هشتم بارداری و مراقبت های لازم
